Белградска декларација
 | |
| Тип | Декларација |
|---|---|
| Контекст | Постсталинистичка нормализација на односите меѓу Југославија и Советскиот Сојуз |
| Потпишан | 2 јуни 1955 |
| Потписници |
 Јосип Броз Тито |
| Странки | |
Декларацијата од Белград (руски: Белградская декларация, словенечки: Beograjska deklaracija, македонски: Белградска декларација) — документ потпишан од претседателот на Југославија Јосип Броз Тито и советскиот водач Никита Хрушчов на 2 јуни 1955 година што доведе до кратко помирување меѓу двете држави.[1][2][3] Преговорите кои доведоа до потпишувањето на документот се одржаа помеѓу 27 мај и 2 јуни.[3]
Декларацијата гарантирала немешање во внатрешните работи на Југославија и го легитимизирала правото да се толкуваат други форми на социјалистички развој во различни земји.[4] Додека декларацијата не успеала да постигне трајно зближување меѓу двете земји (резултат на југословенската вознемиреност поради Унгарската револуција од 1956 година), таа имала ефект врз југословенското отстапување од Балканскиот пакт со земјите-членки на НАТО Турција и Грција. Документот бил камен-темелник за односите меѓу двете земји во следните 35 години.[5]
Заднина
[уреди | уреди извор]По смртта на Сталин во 1953 година, Тито морал да избере помеѓу позападен пристап кон реформите или договор со новиот советски лидер Никита Хрушчов. Двете земји официјално воспоставиле дипломатски односи со советскиот амбасадор Василиј Валков кој пристигнал во Белград на 30 јули и југословенскиот амбасадор Добривоје Видиќ кој пристигнал во Москва на 30 септември 1953 година под водство на Георги Маленков.[6] Тоа, сепак, автоматски не довело до нормализација меѓу двете владејачки партии. Комунистичката партија на Советскиот Сојуз и Сојузот на комунистите на Југославија размениле писма кон крајот на 1955 година.
Тито се обидел да се помири со Советскиот Сојуз, и го повикал Хрушчов во Белград во 1955 година. Патувањето на Хрушчов во Белград понекогаш е колоквијално познато како „Советска Каноса“.[7]
Овој состанок резултирал со декларацијата од Белград со која се ставило крај на периодот на Информбиро, давајќи им на другите социјалистички земји право да го толкуваат марксизмот на поинаков начин и обезбедиле поеднакви односи меѓу сите сателитски држави и Советскиот Сојуз. Но, границите на овој договор станале очигледни по советската интервенција во Унгарија во октомври 1956 година; ова било проследено со нова советска кампања против Тито, која ја сметала југословенската влада одговорна за унгарското востание. Советско-југословенските односи поминале низ слични студени периоди во 1960-тите (по насилниот крај на Прашката пролет и последователната инвазија на Варшавскиот пакт на Чехословачка) и потоа.[8] Југославија, сепак, станала придружна членка на Комекон во 1964 година, откако бил постигнат договор со советското раководство.[9]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „The signing ceremony of the Belgrade Declaration, Belgrade, Yugoslavia, 2 July 1955. Artist: Anon“. Heritage Images. Архивирано од изворникот на 2022-02-20. Посетено на 26 August 2021.
- ↑ Žarković, Petar. „Yugoslavia and the USSR 1945 - 1980: The History of a Cold War Relationship“. YU historija. Посетено на 26 August 2021.
- ↑ 3,0 3,1 Празен навод (help)
- ↑ Lazić, Milorad (4 December 2017). „The Soviet Intervention that Never Happened“. Woodrow Wilson International Center for Scholars. Посетено на 26 August 2021.
- ↑ Goldstein, Ivo; Goldstein, Slavko (2020). Tito (хрватски). Zagreb: Profil. стр. 558. ISBN 978-953-313-750-6.
- ↑ Osmanagić, Danijel (17 May 2020). „Beograjska deklaracija, eden največjih Titovih političnih uspehov“. Zgodovina na dlani (словенечки). Посетено на 27 August 2021.
- ↑ Jakovina, Tvrtko (2020). Budimir Lončar: Od Preka do vrha svijeta [Budimir Lončar: From Preko to the Top of the World] (хрватски). Zaprešić, Croatia: Fraktura. стр. 292. ISBN 978-953-358-239-9.
- ↑ Holt, Robert T. (1958). Radio Free Europe. Minneapolis: University of Minnesota Press. стр. 163. ISBN 0-8166-0160-7.
- ↑ Thomas, C. J. (November 1976). „The Comecon: catalyst for economic cooperation in Eastern Europe“. The Comparative and International Law Journal of Southern Africa. 9: 330. JSTOR 23905548. Посетено на 6 July 2023.