Прејди на содржината

Стефан Жеромски

Додај врски
Непроверена
Од Википедија — слободната енциклопедија

Стефан Жеромски (роден на 14 октомври 1864 година во Стравчин, починал на 20 ноември 1925 година [1] во Варшаваполски прозаист, публицист, драматург, прв претседател на полскиот ПЕН клуб, претседател на Република Закопане . Четирикратно номиниран за Нобеловата награда за литература (1921, 1922, 1923, 1924) [2]. Еден од најголемите полски писатели [3] [4]. Добитник на одликувањето, Орден на Белиот Орел .

Стефан Жеромски во младоста (околу 1885)

Биографија

[уреди | уреди извор]
Сведителство на оценки на Стефан Жеромски во машкото средно училиште во Келце (1886)

Стефан Жеромски потекнувал од сиромашно благородничко семејство. Неговиот татко бил Винсент Жеромски од кланот Јелита, а неговата мајка Јозефа од кланот Порај [5]. Израснал во Чиекоти во подножјето на планините на Светиот Крст. Неговиот татко го загубил своето богатство пред востанието и за да го издржува семејството станал закупец на фарма. Во 1863 година, тој ги поддржал Полјаците кои учествувале во јануарското востание. Неговата мајка починала во 1879 година, а неговиот татко во 1883 година, двајцата биле погребани во Лешчини .

За време на јануарското востание во битката кај Чарнка, загинал Густав Саски (1846–1863), братучед на Стефан Жеромски.

Во 1873 година, деветгодишниот Стефан во период од една година го посетувал основно училиште во Псари. Една година подоцна во 1874 година, се запишал во машкото средно училиште во Келце, а негов учител, меѓу другите, бил Антони Густав Бем. За време на својата едукација, имал потешкотии со математиката [6]. Но неговите први книжевни обиди потекнуваат токму од овој период - песни, драми, преводи од руската литература. Негова права објава е во 1882 година во „Неделник за мода и романи“ број 27 со превод на песна од Лермонтов и во неделникот „Пријател на децата“ со поемата „Песната на фармерот“. Финансиските тешкотии и нарушувањето на здравјето, кога заболува од туберкулозата, значело крај за неговата едукација. Ја напушта гимназија во 1886 година без да добие завршен испит. Истата година, тој започнал со студии на Ветеринарниот институт во Варшава (не бил неопходен завршен испит за средно образование). Таму се запознал со социјалистичкото движење, а подоцна бил активен во тајна едукативна кампања за занаетчиите и работниците.

Стефан Жеромски, дрворез од Владислав Скоцилас (околу 1918)

Во 1889 година, тој бил принуден да ги напушти студиите од финансиски причини и почнал да работи како учител во домовите на чиновниците, во Лишов [7] ( во близина на Сиедлце) и во Налечов. Во Налечов, се запознава со доктор Владислав Матлаковски [8]. Од 1889 година, неговите дела биле објавувани во „Јавен неделник“, „Глас“ и „Нова реформа“.

Во пролетта 1892 година, Жеромски, по совет на д-р Матлаковски, за првпат отишол во Закопане, каде што престојувал од 25 април до 18 јуни. Во тој период неколкукратно ги посетувал планините Татра. Сликите и впечатоците од овие патувања подоцна ги преточува и на страниците на некои од неговите дела (вклучувајќи го и Пепел).

За време на овој престој се запознава со Станислав Виткиевич и извонредниот филолог и етнограф Бронислав Дембовски [8].

Во 1892 година накратко престојувал во Цирих, Виена, Прага и Краков. Есента истата година, се оженил со Октавија, која ја запознал во Налечов, а потоа со неа и нејзината ќерка од првиот брак, заминал во Швајцарија, каде што ја презел функцијата заменик библиотекар во полскиот национален музеј во Раперсвил. Таму го создава и делото Сизифовска работа. Во Швајцарија се запознал со Габриел Нарутович и Едвард Абрамовски. Во 1895 и 1898 година биле објавени збирки раскази на Жеромски.

На преминот од XIX и XX век се преселил во Киелце со намера таму да води културни активности во градот. Можеби токму под негово влијание Леон Ригиер го основал прогресивно-демократскиот неделник „Ехо на Киелце“, каде биле објавени препечатени дела на Жеромски Ехото на шумата и Одмаздата е моја[9].

По враќањето во татковината во 1897 година, тој работел како помошник библиотекар во библиотеката на имотот Замојски во Варшава. Во 1899 година се родил Адам, синот на Жеромски. Истата година бил објавен Бездомници. Во 1904 година, Гебетнер и Волф го објавиле романот Пепел, кој бил печатен во неколку наврати од 1902 година во Варшавскиот „Илустриран неделник"[10]. Издавачки успех на овој неделник му овозможило на Жеромски да ја напушти работата во библиотеката и да се пресели со семејството во Закопане на речиси една година. Таму можел целосно да се посвети на пишувањето. Од моментот на избувнувањето на револуцијата во 1905 година во Кралството на Полска, тој бил активен во демократските и социјалистичките организации, а потоа се придрузил на Полската социјалистичка партија[11]. Жеромски го потикнал основањето на Народниот универзитет и организирал дообразовни курсеви за студентите од занаетчиското училиште во неговиот дом, каде било и тајното училиште. Следејќи ја неговата инспирација, во Налечов била основана работничка театарска група под водство на скулпторот и публицист Јозеф Гардецки. Групата ја извела претстава која во тоа време била забранета - третиот дел од драмата Задушница. Во публиката, меѓу другите, бил и Болеслав Прус[12].

Во 1913 година, основал ново семејство со сликарката Ана Завадска од Сиедлце, која ја запознал во 1908 година, а токму Сиедлце го овековечил во Пролетта што доаѓа како свој роден град и предмет на копнежот на Јадвига Барикова. Плод на оваа врска била ќерката Моника. Иако со Ана Завадска никогаш не склучиле брак, Стефан Жеромски во тестамент напишал дека ја признава за негова законска сопруга и, според тоа, својот имот го остава на неа и на нивната ќерката[13].

По избувнувањето на Првата светска војна, тој се приклучил на Полските Легии, но никогаш не учествувал во борбите. Подоцна се вратил во Закопане. Заедно со Јан Каспрович и Медард Козловски ја создале Народната Организација[14]. Бил активен во работата на Врховниот комитет на Закопане. Потоа бил и претседател на Република Закопане. На 30 јули 1918 година [15] неговиот деветнаесетгодишен син Адам починал од туберкулоза, на кого Жеромски му посвети текст.

За време на Полско-болшевичката војна во 1920 година соработувал со потполковник. Маријан Диенстл-Домброва, од Одделот за пропаганда на Доброволната Армија[16]. На 22 октомври 1920 година станал член на Граѓанскиот извршен комитет за државна одбрана[17]. Во независна Полска, Жеромски се преселил во Варшава, каде што имал значајно учество во литературниот живот. Тој учествувал, заедно со Јан Каспрович[18], во народната кампања во регионот Повишле за припојување на овие области кон Полска.

Надгробната плоча на Стефан Жеромски (2015)

Поради тешка болест, во средината на 1925 година престојувал во Констанцин[19]. Починал на 20 ноември 1925 година. На тој ден - две недели пред сопствена смрт - Владислав Рејмонт напишал[20]:

Денеска почина Жеромски, суров удар за мене од многу причини. Тој почина од срцева болест. Беше неколку години постар од мене, но имаше силна волја за живот и енергија. Оваа загуба на полската литература е незаменлива. Го сакав како брилијантен писател. Нормално, и оваа ненадејна смрт негативно се одрази и на моето здравје. Сега мене ми е ред да умрам.

Светогледи

[уреди | уреди извор]

Стефан Жеромски во своите дела често ги допирал социјалните прашања. Сиромаштијата и катастрофалната ситуација на работниците и селаните биле во центарот на неговите интереси, а неговите набљудувања на овие групи го насочиле кон социјалистичките ставови. За време на револуцијата во 1905 година тој ја поддржувал Полската социјалистичка партија. Негова постојана инспирација била мислата на Едвард Абрамовски, теоретичар и практичар на кооперативното движење, како и синдикализмот на Жорж Сорел (чие дело Размислувања за насилството особено го ценел) и Едуард Дуфур (Синдикализмот и следната револуција), кои ги изразил во социјално-политичкото дело со наслов Почетокот на работиот свет, создадено во зародишот на Втората полска република, во 1918 година [21].

Жеромски бил агностик по убедување, а со своите ставови изразувал спротивставување на религиозната власт, по општествените или политичките прашања[22].

Творештво

[уреди | уреди извор]
  • Charitas (1919) (3 дел од циклусот Борба со сатаната )
  • Доктор Петар (1895)
  • Гордоста на Хетман (1908)
  • Приказната за гревот [23] [24] (1908)
  • Дневници (1953–1956)
  • Шумски одгласи (1905)
  • Ридот Фирликов
  • Бездомници [25] [26] (1900)
  • Во ректоратот во Вишков (1920)
  • Обраќањето на Јуда (1916) (дел 1 од серијата Борба со сатаната )
  • За војникот скитник (1896)
  • Око за око [27] (1893)
  • Пепел (1902)
  • Рана пролет [28] (1924)
  • Полски шумски комплекс од ела (1925)
  • Врани и гаврани ќе не растргнат (1895)
  • Розат (1909)
  • Сон за меч
  • Силна жена [29] (1895)
  • Сулковски (1910)
  • Сизифовска работа (1897)
  • Трилогија – Висла, Ветер од морето, Интермариум (1922)
  • Препелицата ми избега [30] (1924)
  • Убавината на животот (1912)
  • Ветерот од морето (1922)
  • Верната река (1912)
  • Снежна бура (1916) (втор дел од серијата „Борба со сатаната “)
  • Заборавство
  • Самрак (1892)

Предлошка:Kategoria główna

Галерија

[уреди | уреди извор]
  • Eligiusz Niewiadomski, Portret Stefana Żeromskiego, 1900
    Елигиуш Ниевијадомски, Портрет на Стефан Жеромски, 1900 г.
  • Fragment wzniesionego na warszawskiej Woli w 1990 pomnika dłuta Wiesława Müldnera-Nieckowskiego (ok. 1975)
    Фрагмент од споменикот на Вислав Мулднер-Ницковски, подигнат во варшавската населба Вола во 1990 година (приближно 1975 година)
  • Grób Żeromskiego na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie
    Гробот на Жеромски на еванфелистичките гробишта во Варшава
  • Dom w Gdyni-Orłowie, w którym Żeromski mieszkał w 1920
    Куќата во Гдиња каде во 1920 година живеел Жеромски
  • Popiersie Stefana Żeromskiego przed Kolegium Nauczycielskim w Zgierzu
    Биста на Стефан Жеромски пред Учителскиот колеџ во Згеж
  • Rekonstrukcja dworku w Ciekotach, w którym przez 12 lat (1871–1883) Stefan Żeromski mieszkał wraz z rodzicami
    Реконструкција на куќата во Чиекоти, каде Стефан Жеромски живеел со родители во период од 12 години (1871–1883)
  • Dom Stefana Żeromskiego w Konstancinie (willa „Świt”)
    Вила „Зора“ куќата на Стефан Жеромски во Констанцин
  • Wnętrze domu Stefana Żeromskiego w Konstancinie
    Внатрешноста на куќата на Стефан Жеромски во Констанцин
  • Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie
    Музеј на Стефан Жеромски во Налеnчoв
  • Pomnik Stefana Żeromskiego w Puszczy Jodłowej przy czerwonym szlaku turystycznym na Łysicę
    Споменик на Стефан Жеромски на црвената туристичка патека во Шумскиот комплекс од ела
  • Okładka opowiadania Doktor Piotr autorstwa Stefana Żeromskiego. Książka została wydrukowana w Warszawie w 1936 w Drukarni Naukowej Towarzystwa Wydawniczego przez Jakuba Mortkowicza
    Насловна страна на Доктор Петар од Стефан Жеромски. Книгата е отпечатена во1936 година во Варшава во Научната печатница на издавачката куќа од страна на Јакуб Морткович

Ордени и признанија

[уреди | уреди извор]
  • Орден на Белиот Орел (постхумно, 6 ноември 2018 година) )[31]
  • голема лента за Орденот за Преродба на Полска (30 април 1925)[32]
  • Командантски крст од Орденот за Преродба на Полска (29 декември 1921 година

Комеморација

[уреди | уреди извор]

Во 1928 година бил отворен музејот Стефан Жеромски во Наленчов .

До 1939 година била доделувана научната награда на градот Гдиња, именувана Стефан Жеромски. Во 1938 година ваква награда му була доделена на проф. Адам Шељговски) [33].

Полска Пошта ги издала следните поштенски марки со ликот на Стефан Жеромски[34]

  1. 30 април 1947 година - серијал „Полска култура - 1. издание“ - марка со каталошки број 424 A/B
  2. 20.07.1947 година - серијал „Полска култура - второ издание“ - марка со каталошки број 433 A/B
  3. 06.10.1948 година - блок „Полска култура“ - печат со каталошки број А 433
  4. 21 септември 1964 година - печат со каталошки број 1379 издаден по повод 100-годишнината од роденденска годишнина
  5. 14.10.2014 година – марка со каталошки број 4574 издадена по повод 150-годишнината од роденденска годишнина

Писателот е покровител на театарот во Келце . По него е именувана и Шумскиот комплекс од ела во Националниот парк светиот крст .

На 26 април 1997 година бил отворен музејски објект - Домот на Стефан Жеромски во Гдиња-Орлово, каде што писателот престојувал во 1920 година.

Стефан Жеромски во филмот

[уреди | уреди извор]

Стефан Жеромски се појавува во серијата и филмот „Polonia Restituta“ (Обновената Полска) во режија на Богдан Пореба . Улогата на писателот ја игра Игнаци Гоголевски .

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Stefan Żeromski“ (полски). 2008-06-27.
  2. ↑ Nomination Database
  3. ↑ 90 lat temu zmarł Stefan Żeromski | dzieje.pl – Historia Polski (полски)
  4. ↑ Muzeum Narodowe w Kielcach – Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego (англиски)
  5. ↑ „Stefan Sariusz-Żeromski h. Jelita“.
  6. ↑ Świadectwo Stefana Żeromskiego z ósmej klasy Męskiego Gimnazjum Rządowego (полски)
  7. ↑ Lutomierski, Marcin (2012-11-24). „Miłosz listy pisze. Rec.: Miłosz listy pisze, red. J. Wolski, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie, Rzeszów 2011“. Sztuka Edycji. 2 (1). doi:10.12775/se.2012.016. ISSN 2084-7963.
  8. ↑ 8,0 8,1 Leslau, Wolf (1958-01-18). „STEFAN STRELCYN, Kebra Nagast czyli chwala krόlόw Abisynii.— Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956. 162 pages“. Oriens. 11 (1): 294–294. doi:10.1163/19606028_026_01-50. ISSN 0078-6527.
  9. ↑ „Farley, Sir Edwin Wood Thorp, (1864–9 Jan. 1939)“. Who Was Who. Oxford University Press. 2007-12-01.
  10. ↑ Leslau, Wolf (1958-01-18). „STEFAN STRELCYN, Kebra Nagast czyli chwala krόlόw Abisynii.— Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956. 162 pages“. Oriens. 11 (1): 294–294. doi:10.1163/19606028_026_01-50. ISSN 0078-6527.
  11. ↑ Flis-Czerniak, Elżbieta (2016-11-17). „Między Wallenrodem a Irydionem. Rzecz o Rozdzióbią nas kruki, wrony… Stefana Żeromskiego“. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka (27): 139–164. doi:10.14746/pspsl.2016.27.7. ISSN 2450-4947.
  12. ↑ Gajda, Anetta (2020-01-29). Polska monografia popularnonaukowa przełomu XIX I XX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  13. ↑ Adamczyk, Zdzisław Jerzy (2013). „Jeszcze raz o Prusie i Żeromskim: czego nie wydrukował Pigoń“. Pamiętnik Literacki (2). doi:10.18318/pl.2013.2.11. ISSN 0031-0514.
  14. ↑ Materniak - Pawłowska, Małgorzata (2014-01-01). „Jerzy Ogonowski, Sytuacja prawna Żydów w Rzeczypospolitej Polskiej 1918- -1939. Prawa cywilne i polityczne, Warszawa 2012, ss. 161“. Czasopismo Prawno-Historyczne. 46 (1): 529. doi:10.14746/cph.2014.46.1.37. ISSN 0070-2471.
  15. ↑ Dymmel, Piotr (2017). „Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. 3: 1835–2015, [red. nauk. t. 3 E. Rosowska], Warszawa 2017“. Studia Archiwalne. 4: 266–268. doi:10.4467/17347513sa.17.017.14529. ISSN 2720-3697.
  16. ↑ Jarno, Witold (2020-02-03). „Zaciąg do armii ochotniczej w Okręgu Generalnym Wojska Polskiego nr IV Łódź latem 1920 roku“. Roczniki Humanistyczne. 68 (2): 165–191. doi:10.18290/rh20682-9. ISSN 2544-5200.
  17. ↑ Mańkowski, Maciej (2020-12-30). Obrona Włocławka i Płocka w sierpniu 1920 roku w świetle prasy łódzkiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. стр. 211–226. ISBN 978-83-8142-985-6.
  18. ↑ Dorosz, Beata (2010-12-30). „Emigracja — kalkulacja (Jerzy Giedroyc, Aleksander Janta-Połczyński, Korespondencja 1947–1974, oprac., przedmową i przypisami opatrzył Paweł Kądziela, Warszawa 2009)“. Archiwum Emigracji. 0 (0): 347. doi:10.12775/ae.2010.020. ISSN 2084-3550.
  19. ↑ Motyka, Agnieszka (2020). „Rola dramy i technik dramowych w kształceniu umiejętności lekturowych“. Dydaktyka Polonistyczna. 15 (6): 194–201. doi:10.15584/dyd.pol.15.2020.13. ISSN 2451-0939.
  20. ↑ Hinc, Anna (2020). Reymont, Władysław Stanisław. Stuttgart: J.B. Metzler. стр. 1–1. ISBN 978-3-476-05728-0.
  21. ↑ Sobolewska, Katarzyna (2012). Stefan Żeromski jako animator kultury. Warsaw University Press.
  22. ↑ Brzozowska, Sabina (2017-05-29). „Światopoglądy młodopolskie w teatralnym lustrze XXI wieku. „Termopile polskie" Tadeusza Micińskiego i Jana Klaty“. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica. 33 (3): 345–360. doi:10.18778/1505-9057.33.19. ISSN 2353-1908.
  23. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Dzieje grzechu. T. 1
  24. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Dzieje grzechu. T. 2
  25. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Ludzie bezdomni. Powieść. T. 1
  26. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Ludzie bezdomni. Powieść. T. 2
  27. ↑ Muzeum Narodowe w Kielcach – Muzeum Stefana Żeromskiego
  28. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Przedwiośnie. Powieść
  29. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Siłaczka ; Na pokładzie
  30. ↑ Żeromski, Stefan (1864–1925): Uciekła mi przepióreczka... Komedya w 3 aktach
  31. ↑ Lubiewski, Paweł (2019-01-01). „GRANICE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ JAKO WYZWANIE DLA BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA“. PRZEGLĄD POLICYJNY. 0 (0): 49–66. doi:10.5604/01.3001.0013.6700. ISSN 0867-5708. line feed character во |title= во положба 39 (help)
  32. ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 432 „za wybitną twórczość literacką”.
  33. ↑ Nikolaev, Andriej B. (2019-09-18). „Rewolucja parlamentarna: Piotrogród, 27 lutego – 3 marca 1917 roku“. Przegląd Wschodnioeuropejski. 10 (1): 59–74. doi:10.31648/pw.4503. ISSN 2081-1128.
  34. ↑ Luddeckens, E.; Andrzejewski, T.; Jakobielski, St.; Strelcyn, St. (1963-12-31). „Katalog rekopisow orientalnych ze zbiorow polskich, Tom IV: Katalog rekopisow egipskich, koptyjskich i etiopskich“. Oriens. 16: 374. doi:10.2307/1580300. ISSN 0078-6527.

Грешка во наводот: Ознаката <ref> со име „kody“ определена во <references> не се користи во претходен текст..
Грешка во наводот: Ознаката <ref> со име „lista“ определена во <references> не се користи во претходен текст..
Грешка во наводот: Ознаката <ref> со име „portret“ определена во <references> не се користи во претходен текст..

Библиографија

[уреди | уреди извор]
  • Станислав Адамчевски, Ненаситно срце. Книга за Жеромски . Wydawnictwo Polskie Р. Вегнер , Познан 1930 година; втор ед. петок Писмото на Жеромски . Краков 1949 година.
  • Ирена Квјатковска-Сиемиска, Стефан Жеромски. La nature dans son exériences et sa pensée . Предговор на Жан Фабре, професор во Сорбона. Париз, Низе 1964 (256 стр.).
  • Лудвик Хас, секта фармазонија од Варшава. Првиот век на масонството во Варшава (1721–1821) . PIW, Варшава 1980, 675 стр.ISBN 83-06-00239-3 .
  • „ Политика “ 2014 бр. 107 (писмо на читателот во врска со контактите на Жеромски со полската масонерија).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Стефан_Жеромски“