Секач
| Секач | |
|---|---|
 Стални заби во десната половина на долниот дентален лак, поглед одгоре. | |
 Човечки стални заби, поглед од десно. | |
| Податоци | |
| Назнаки | |
| Латински | dens incisivus |
| TA | A05.1.03.004 |
| FMA | FMA:12823 |
Во сталната дентиција има осум секачи[1][2], по четири во секој забен лак. Тие се првиот и вториот заб од медијалната линија (средната линија на лицето) во сите четири квадранти и заедно со песјаците ја образуваат групата на т.н. предни заби (латински: dentes anteriores s. intercanini). Класата на секачи ги вклучува:
- првиот горен секач (латински: dens incisivus primus s. medialis superior dexter et sinister);
- втор горен секач (латински: dens incisivus secundus s. lateralis superior dexter et sinister);
- прв долен секач (латински: dens incisivus primus s. medialis inferior dexter et sinister);
- втор долен секач (латински: dens incisivus secundus s. lateralis inferior dexter et sinister).
Овие заби обично имаат единичен корен со мезијален и палатален наклон, сплескани во мезиодисталната насока. Горните секачи имаат поголеми коронки од долните, а горниот средишен секач ја има најголемата круна, а големината потоа прогресивно се намалува до долниот средишен секач (кој е и најмалиот заб во човечката забна дентиција). Сите имаат правилен агол и знак на лак, со исклучок на долниот прв секач.
Вестибуларните и оралните површини на овие заби имаат облик на трапез со основа во пределот на сечивниот гребен, а бочните страни (мезијални и дистални) имаат облик на триаголник со основа во вратниот дел.
Кај повеќето луѓе со природна дентиција во положба на максимална интеркуспација (однос на забни лакови што се одликува со најголем можен број на оклузални контакти), сечечките рабови на горните предни заби се преклопуваат со сечечките рабови на долните предни заби. Овој однос се нарекува нормален преклоп. Растојанието помеѓу сечечките рабови на забите вертикално се нарекува вертикално преклопување и е околу 2,5, а кај предните заби се јавува и благ хоризонтален преклоп.
Кај луѓето со еугнатска врска на вилицата (скелетна класа), оските на горните и долните секачи се преклопуваат една со друга под агол од 130-135º.
Атрибути на класата
[уреди | уреди извор]Постојат пет карактеристични обележја кои ја разликуваат класата на секачи од другите класи на заби.
- инцизалниот раб е рамен и се разликува од оклузалните површини на страничните заби, каде што се присутни една или повеќе куспи.
- на сечивниот гребен на новоизникнатите секачи се наоѓаат т.н. кумулуси (овални екстензии на глеѓ) и обично ги има три. Тие се губат со текот на времето, кога секачите воспоставуваат активна оклузија, но може да се задржат и во случај на нефункционална оклузија. Кумулусите се одделени со плитки бразди и понекогаш се неправилни по облик, број, изразеност и сл.
- положбата и наклонетоста на маргиналните гребени е значително различна во однос на страничните заби. Во класата на секачи, тие ја образуваат мезијалната и дисталната граница на лингвалната, а кај страничните заби, оклузалната површина. Исто така, маргиналните гребени на страничните заби се поставени под прав агол на надолжната оска на забите, а кај секачите се речиси паралелни со оската на забите.
- на оралната површина на секачите има една пространа лингвална јама, за разлика од песјакот кој има две јами или страничните заби кои имаат повеќе јами на гризната површина.
- цинкулум е присутен само кај предните заби. Тоа е конвексен (испакнат) дел од усната површина на забот во средината и цервикалните третини и е поизразен кај песјаците.
Функција
[уреди | уреди извор]Секачите, како класа, имаат три главни функции: џвакање, фонетика и естетика. Тие го претставуваат „сечилото“ на забот, односно учествуваат во процесот на сечење и режење на храната на соодветни парчиња, погодни за понатамошна обработка (џвакање) на површините за гризење на преткатници и катници. Во исто време, горните секачи функционираат како фиксно, а долните како подвижно сечило на забот. Учествуваат и во изговорот на некои согласки: лабиодентална (ф, в), дентална (т, е) и јазична (с, ц, з). Исто така, со својот облик, боја, сразмери и распоред влијаат на изгледот (убавината) на насмевката.