Регистан

Регистан (узбекчки: Регистон) — срцето на градот Самарканд во времето на Тимуридите, денес во Узбекистан. Името Регистан (ریگستان) значи „песочно место“ или „пустина“ на персиски.

Регистан претставувал јавен плоштад, каде што луѓето се собирале за да ги слушнат кралските прогласи, најавувани со експлозии на огромни бакарни цевки наречени џархис - и место на јавни егзекуции. Тој е врамен со три медреси (исламски училишта) со карактеристична исламска архитектура. Плоштадот се сметал за центар на Тимуридската ренесанса.

Медреси[уреди | уреди извор]

Трите медреси на Регистан се медресата Улуг-бег (1417–1420), медресата Шер-Дор (1619–1636) и Медресата Тиља-Кори (1646–1660). Медреса е арапски термин што значи училиште.

Медреса Улуг-бег (1417–1420)[уреди | уреди извор]

Медресаот Улуг-бег, изграден од Улуг-бег за време на ерата на Тимуридското Царство на Тимур, има импозантен иван со лак или портал свртен кон плоштадот. Аглите се опколени со високи минариња. Мозаичниот панел над влезниот лак на е украсен со геометриски стилизирани орнаменти. Квадратниот двор опфаќа џамија и предавални, а е ограден од студентските ќелии каде живееле студентите. По должината на оските има длабоки галерии. Првично, медресата била двокатна зграда со четири куполи дарскона (предавања) на аглите.

Медресата Улуг-бег (персиски: مدرسه الغ بیگ) била една од најдобрите свештенички универзитети на муслиманскиот ориент во 15 век од нашата ера. Абдул-Рахман Џами, големиот персиски поет, научник, мистик, научник и филозоф студирал во медресата. Самиот Улуг-бег таму држел предавања. За време на владата на Улуг-бег, медресата била центар на учење.

Медреса Шер-Дор (1619-1636)[уреди | уреди извор]

Во 17 век, владетелот на Самарканд, Јалангтуш Баходур, наредил изградба на медресите Шер-Дор (персиски: شیردار) и Тилја-Кори (персиски: طلاکاری). Мозаиците од тигар со изгрејсонце на грбот се особено интересни за прикажување на живи суштества и употреба на персиски мотиви.

Медреса Тиља-Кори (1646–1660)[уреди | уреди извор]

Десет години подоцна Тиља-Кори (персиски: طلاکاری, што значи „Позлатен“) изградил медреса. Тоа не било само резиденцијален колеџ за студенти, туку играл и улога на голема џамија (масџид). Има двоспратна главна фасада и огромен двор ограден со ќелии на студентски дом, со четири галерии по должината на оските. Зградата на џамијата се наоѓа во западниот дел од дворот. Главната сала на џамијата е обилно позлатена.

Медреса Улуг Бег
Медреса Шер-Дор
Медреса Тилја Кори
Регистан во текот на ноќта

Други градби[уреди | уреди извор]

Мавзолеј на Шајбаниди[уреди | уреди извор]

На исток од Медресата Тиља-Кори, се наоѓа мавзолејот на Шајбанидите (16 век). Вистинскиот основач на моќта на Шајбанидите бил Мухамед Шајбани — внук на Абул-Каир хан. Во 1500 година, со поддршка на Чагатајскиот Каганат, тогаш со седиште во Ташкент, Мухамед Шајбани ги освоил Самарканд и Бухара од нивните последни тимуридски владетели. Основачот на династијата потоа се свртел кон своите добродетели и во 1503 година го зазел стариот Ташкент. Тој ја зазел Хива во 1506 година, а во 1507 година се нафрлил на Мерв (Туркменистан), источна Персија и западен Авганистан. Шајбанидите го запреле напредувањето на Сафавидите, кои во 1502 година ги поразиле Акојунлу (Азербејџан). Мухамед Шајбани бил лидер на номадските узбечки племиња. Во текот на следните години тие значително се населиле во оазите на Средна Азија, Каспискиот брег, долините Тијан Шан, руските стрмни и Индостан. Една од последните и огромни узбекистански инвазии во 15 век била голема компонента на денешната етногенија на узбекистанската нација.

Трговска купола Чорсу[уреди | уреди извор]

Трговската купола Чорсу (1785) се наоѓа веднаш зад Шер-Дор. Чорсу се наоѓа на југоисточно од Регистан на раскрсницата на крстосницата што ги поврзува Самарканд, Ташкент, Бухара и Шахрисабз. Чорсу е збор од персиско потекло што значи „вкрстување на патишта“, што се однесува на оваа позната раскрсница на прометни патишта. Зградата е стара. Има прилично богата вековна историја. Во моментов, мавзолејот е вклучен во списокот на светско наследство на УНЕСКО заедно со остатокот од историскиот дел од славниот град.

Чорсу првично била чаршија изградена во 15 век, но била повторно изградена во 18 век, станувајќи пазар за капи. ^[1] Сегашната зграда е изградена за време на владеењето на Амир Шахмурад, во 1785 година. Денес, чаршијата каде претходно се наоѓала Чорсу е чаршијата Сијоб во близина на џамијата Биби-Каним.

Во 2005 година, сопственоста на Чорсу била пренесена на Академијата за уметности на Узбекистан. При реновирањето на зградата, три метри нечистотија биле отстранети од зградата што ја открило оригиналната основна конструкција. Чорсу денес служи како уметничка галерија која ја нуди работата на уметниците и современи и историски. Уметноста во галеријата Чорсу ги прикажува уметноста, културата, историјата и различноста на мултинационалниот узбекистански народ.