Прејди на содржината

Аниридија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Аниридија
СпецијалностМедицинска генетика Уреди на Википодатоците

Аниридија е отсуство на ирис, мускулна структура која ја отвора и затвора зеницата за да дозволи светлина во окото. Аниридија се дефинира како делумно или целосно отсуство на ирисот. Аниридијата може да биде или вродена или стекната. Вродената аниридија е ретка болест која ги погодува двете очи. Кај мнозинството е автосомно-доминантна болест. Повеќето случаи на конгенитална аниридија се спорадични. Спорадичната аниридија може да биде во корелација со WAGR-синдром (Вилмс-тумор, аниридија, генитоуринарни аномалии и ментална ретардација). Малцинство од вродени аниридии можат да се пренесат автосомно-рецесивно, притоа се наречени Гилеспиев синдром (аниридија, церебеларна атаксија и ментална ретардација). Преку истражувањата е забележана мутација на генот PAX6 на хромозомот 11p13 во вродена аниридија. Стекната аниридија се јавува по траума или операција на очите.Таа е одговорна и за бојата на очите. Без неа, централното око изгледа целосно црно. Може да биде вродена, во кое обично се зафатени двете очи или предизвикано од повреда на пенетрација.[1] Изолираната аниридија е вродено нарушување кое не е ограничено на дефект во развојот на ирисот, туку е панокуларна состојба со хипоплазија на макулата и оптичкиот нерв, катаракта и промени на рожницата.[2] Видот може да биде сериозно загрозен и нарушувањето често се поврзува со некои окуларни компликации: нистагмус, амблиопија, буфталмус и катаракта.[1] Аниридија кај некои поединци се јавува како дел од синдром, како што бил синдромот WAGR (бубрежен нефробластом (Вилмсов тумор), генитоуринарни аномалии и интелектуална попреченост) или Гилеспиев синдром (церебеларна атаксија).

Фенотипска експресија на аниридија со мутација на генот PAX6 . Аниричните пробенд покажале типични карактеристики на склерокорнеа со нистагмус во пробенд 28-1 (А); Фовеална хипоплазија кај пробанд 27-1 (Б); Птоза, микророжница со дислоцирана катарактна леќа во пробенд 10-1 (C); Ectopia lentis во proband 16-1 (D).

Регионот AN2 на краткиот крак на хромозомот 11 (11p13) го вклучувал генот PAX6 (именуван по неговиот статус на Paired BoX), чиј генски производ помагал во регулирањето на каскада од други генетски процеси вклучени во развојот на окото (како и други не -окуларни структури).[3] Овој ген PAX6 бил околу 95% сличен на генот pax кој се наоѓа кај зебра рибата, суштество чии предци се разликувале од човечкиот еволутивен развој пред околу 400 милиони години. Така, генот PAX6 бил високо зачуван низ еволутивните лози.

Дефектите во генот PAX6 предизвикувале окуларни дефекти слични на аниридија кај глувците (како и Drosophila). Аниридија е хетерозиготно нарушување, што значи дека е зафатена само една од двете копии на хромозомот 11. Кога и двете копии се изменети (хомозиготна состојба), резултатот е подеднакво фатална состојба со речиси целосно откажување на целото формирање на окото. Во 2001 година, се пријавени два случаи на пациенти со хомозиготна аниридија; фетусите умреле пред раѓањето и имале сериозно оштетување на мозокот. Кај глувците, хомозиготниот мал очен дефект (глувче Pax-6) доведувал до губење на очите и носот, а фетусите од глувци претрпувале сериозно оштетување на мозокот.[4]

Етиологија

[уреди | уреди извор]

Точната причина за конгениталната аниридија е непозната. Како и да е, генот PAX6 во хромозомот 11p13 е клучен фактор во патогенезата. Овој ген е вклучен во развојот на основните органи, вклучувајќи ги окото, панкреасот, мозокот и ’рбетниот мозок за време на ембрионалниот развој. Различните хипотези во врска со етиопатогенезата на аниридија вклучуваат:

  • Аниридија може да биде поттип на колобома на ирисот;
  • Невроектодермална теорија – Аниридија се развива од аномалија на невроектодермалниот развој; оваа теорија има поддршка од поврзаноста на аниридија со невроектодермални дефекти како отсуство на мускули на ирисот и фовеална хипоплазија;
  • Мезодермална теорија – сугерира дека постои абнормалност на развојот на мезодермалните ткива како хипоплазија на главата на оптичкиот нерв; ова не ја објаснува фовеалната хипоплазија која најчесто ја придружува аниридијата;

Аниридија може да биде широко поделена на наследни и спорадични форми. Наследната аниридија обично се пренесува на автосомно доминантен начин (секое потомство има 50% шанси да биде засегнато), иако се пријавени и ретки автосомно рецесивни форми (како што е синдромот Гилеспи). Спорадичните мутации на аниридија може да влијаат на WT1 регионот во непосредна близина на регионот AN2 аниридија, предизвикувајќи рак на бубрезите наречен нефробластом (Вилмсов тумор). Овие пациенти често имале и генитоуринарни абнормалности и интелектуална попреченост (синдром WAGR).

Неколку различни мутации можеле да влијаат на генот PAX6. Некои мутации се чинело дека ја инхибираат генската функција повеќе од другите, со последователна варијабилност во тежината на болеста. Така, на некои аниридни индивидуи им недостасува само релативно нормална количина на ирис, немале фовеална хипоплазија и задржувале релативно нормален вид. Веројатно, генетскиот дефект кај овие лица предизвикувал помалку „хетерозиготна инсуфициенција“, што значело дека тие задржувале доволно генска функција за да даде поблаг фенотип.

  • Онлајн Менделово наследство кај човекот (OMIM): 106210 AN
  • Онлајн Менделово наследство кај човекот (OMIM): 106220 Аниридија и одсутна патела
  • Онлајн Менделово наследство кај човекот (OMIM): 106230 Аниридија, микрокорнеа, и спонтано реапсорбирана катаракта
  • Онлајн Менделово наследство кај човекот (OMIM): 206700 Аниридија, церебрална атаксија, и ментален недостаток (синдром Гилеспи)

Мутациона анализа

[уреди | уреди извор]

Молекуларно (ДНК) тестирање за мутации на генот PAX6 (со секвенционирање на целиот кодирање и анализа на бришење/дупликација) е достапно за изолирана аниридија и синдромот Гилеспи. За синдромот WAGR, цитогенетска анализа со висока резолуција и флуоресценција in situ хибридизација (FISH) може да се користат за да се идентификуваат бришењата во хромозомската лента 11p13, каде што се наоѓале и гените PAX6 и WT1.[5]

Симптоми

[уреди | уреди извор]

Аниридија може да предизвика многу симптоми, како што се:

  • Лош вид (не секогаш присутен);
  • Поголема чувствителност на светлина;
  • Брзо, неконтролирано, тресење „на и од“ движења на очите (нистагмус);
  • Очите не се во иста линија (страбизам);[6]

Пациентите обично се жалат на фотофобија поврзана со сериозноста на аниридијата и слабиот вид (поради многу причини, вклучително и фовеална хипоплазија и хипоплазија на главата на оптичкиот нерв) уште од раното детство. Родителите можат да го доведат детето на лекар поради абнормалниот изглед на очите. Нистагмусот и страбизмот се вообичаени поради слабиот вид уште од детството. Другите очни наоди вклучуваат:аниридија при која ирисот може да биде делумно отсутен (се открива со ретроилуминација), или може да има очигледно целосно отсуство на ирис при надворешно набљудување, билатерална птоза, дисфункција на меибомската жлезда, аниридија поврзана со кератопатија (ААК), микророжница, глауком, постојана пупиларна мембрана, супериорна сублуксација на леќата (чиста или катарактна), ектопија леќа (забележана во 56 % од случаите), дислокација на леќата, катаракта, микросферофакија, хипоплазија на главата на оптичкиот нерв, фовеална хипоплазија, фундална колобома, синдром на аниридична фиброза. Сензорниот недостаток вклучува: абнормална миризба, губење на слухот, АГР тријас (аниридија, генитоуринарни абнормалности, ментална ретардација), отсутна или хипопластична патела во семејството.

Последици

[уреди | уреди извор]

Аниридија може да биде искомплицирана од глаукомот кој е доминантна причина за слепило кај аниридија, понатаму синдром на аниридична фиброза, болно или безболно слепо око, системски асоцијации вклучително и тумор на Вилмс. Визуелната прогноза е обично лоша. До 86 % од пациентите со аниридија можат да имаат визуелна острина од 20/100 или полоша во подоброто око. Причините за намалување на видот вклучуваат: фовеална хипоплазија, хипоплазија на главата на оптичкиот нерв, глауком, катаракта, кератопатија. Сепак, членовите на некои семејства со фамилијарна аниридија можат да имаат добар вид од најмалку 20/30 до 61 % од случаите.

Во мај 2018 година, Управата за храна и лекови на САД го одобрила вештачкиот ирис CustomFlex, првиот синтетички ирис за употреба кај возрасни и деца со вродена аниридија или дефекти на ирисот поврзани со други состојби, како што се албинизам, трауматска повреда или хируршко отстранување поради окуларна меланом. Вештачкиот ирис бил хируршки вграден уред направен од тенок, преклоплив, медицински силикон и бил прилагоден и обоен за секој поединечен пациент. Протетскиот ирис се држел на место со анатомските структури на окото или, доколку било потребно, со конци.[7] Во раното детство, менаџментот вклучува оптимална корекција на рефракција, терапија со амблиопија и корекција на кривогледот. Обоените контактни леќи можат да ја намалат фотофобијата и да го подобрат видот. Затемнети контактни леќи исто така можат да бидат опција. Таквите контактни леќи го намалуваат и нистагмусот, а фотохроматските или затемнети очила можат да бидат корисни. За лекување може да се користи вештачки ирис.

Поврзано

[уреди | уреди извор]
  1. 1,0 1,1 Lang, K (2007). Ophthalmology: A Pocket Textbook Atlas (2nd ed.). Thieme. стр. 208. ISBN 978-1-58890-555-0.
  2. Singh, Daljit; Arun Verma (17 January 2008). „Aniridia“. eMedicine. Посетено на 2 February 2010.
  3. „Aniridia: current pathology and management“. Acta Ophthalmol. 86 (7): 708–15. November 2008. doi:10.1111/j.1755-3768.2008.01427.x. PMID 18937825.
  4. Gehring, W. J. (2001). „The genetic control of eye development and its implications for the evolution of various eye-types“. Zoology. 104 (3–4): 171–181. doi:10.1078/0944-2006-00022. PMID 16351831.
  5. Neethirajan G, Solomon A, Krishnadas SR, Vijayalakshmi P, Sundaresan P (2009). „Genotype/phenotype association in Indian congenital aniridia“. Indian J Pediatr. 76 (5): 513–517. doi:10.1007/s12098-009-0075-4. PMID 19390808.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  6. „Articles“. Cedars-Sinai (англиски). Архивирано од изворникот на 2020-05-30. Посетено на 2022-02-10.
  7. „FDA OKs First Artificial Iris for Aniridia, Other Iris Defects“. Medscape.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Класификација
П · Р · П
Надворешни извори