Алојзија Штеби
| Алојзија Штеби | |
|---|---|
 | |
| Роден(а) | 24 март 1883 Љубљана, Австрија-Унгарија |
| Починал(а) | 9 август 1956 (возр. 73) Љубљана, Социјалистичка Република Словенија |
| Националност | словенка |
| Занимање | учител, политичар, новинар, вработен во државната служба |
| Активен период | 1903–1956 |
Алојзија Штеби (24 март 1883 – 9 август 1956) била Словенка феминистка, едукатор и политичар. Започнувајќи ја својата кариера како учител, Штеби се вклучила во правата на жените и се ориентирала кон политиката и новинарството. Решавајќи го недостатокот на граѓанска, политичка и социјална еднаквост таа ги искористила своите пишувања и политички ставови за унапредување на еднакво општество. Иако ја поддржувала обединета Југославија, таа била претпазлива околу губењето на правата што ги имаа различните држави доколку се приклучат. Таа го основала Феминистичкиот сојуз на Кралството Срби, Хрвати и Словенци за да ги обедини жените во новоформираната држава, се залагала за еднакви плати, граѓански бракови, заштита на децата и социјална безбедносна мрежа за работниците[1].
Ран живот[уреди | уреди извор]
Алојзија Штеби била роден на 24 март 1883 година во Љубљана, која во тоа време била дел од Австрија-Унгарија во семејството на Марија (роденото Кунстел) и Антон Штеби. Таа била позната како „Лојзка“. Штеби посетувала основни и средни училишта за девојки пред да започне обука за наставници во 1899 година. Дипломирала во 1903 година во Љубљана.
Кариера[уреди | уреди извор]
По завршувањето на студиите, Штеби веднаш отишла да работи во Корушка како заменик наставник. Следната година, таа започнала да работи како редовен учител во Тржич, во 1911 година почнала да пишува за женските прашања. До 1912 година пишувала за социјалистички весник „Зарја“ (Зора). Истовремено, таа започнала да го уредува весникот на словенечките членови на Австрискиот синдикат на тутунски работници, „Тобачни делавец“ (Тутунски работник). Во 1913 година, Штеби била избрана во покраинското собрание на Карњол, претставувајќи ја Југословенската социјалдемократска партија и почнала да зборува на состаноците во регионот. Нејзините левичарски активности и идеологија создадоа конфликт со училишните власти, што резултирало со нејзината оставка во 1914 година. главен и одговорен уредник на дневниот весник на социјалдемократите „Напреј“ (Напред) во 1917 година; и главен уредник на весникот „Демократија“ (Демократија) во 1918 година.
Во 1917 година, Штеби, ја поддржала формирањето југословенска држава, се здружила со други жени социјалдемократи за да го основа Словенечкото социјално друштво (словенечки: Slovenska socialna matica), надевајќи се дека ќе ги заштити правата на жените и децата во предложената нова држава.Таа се плашешела дека усвојувањето на Граѓански законик во српски стил ќе ги намали граѓанските права на словенечките жени и извршила притисок за промени кои би ги заштитила жените низ различните култури во обединета југословенска држава. Во 1918 година, таа објавила важен труд, „Демократизам и женство“ (Демократија и женство), во кој е наведена програма за подобрување на женското образовни можности, давање женско право на глас и заштита на граѓанските права. Иако верувала дека жените треба да имаат еднаков пристап до граѓанските, социјалните и политичките права, Штеби сметала дека жените а мажите имаа различни вештини. Таа изразила дека ако жените ги искористат своите мајчински инстинкти, тие би можеле да бидат ефективни во создавањето на општествени промени преку зајакнување на општествениот морал, создавање на помалку распарчено општество. Истата година, таа започнала да работи за националната влада на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците како началник во Одделот за благосостојба на младите во Љубљана. Тоа би било прва од неколкуте владини позиции на Штеби, кои се однесуваат на социјалната благосостојба и политиката, пред да биде исфрлена од владата во 1927 година поради нејзината политика.[2]
Штеби била член на Националната женска асоцијација на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците помеѓу 1919 и 1923 година, но ја напуштила организацијата поради нивната неефикасност. Истата година, таа го основала Феминистичката алијанса на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, која во 1926 година била преименувана во Алијанса на женските движења на Југославија. Штеби била претседател на организацијата, која имала за цел да обезбеди граѓанска, политичка и социјална еднаквост за жените, до 1927 година. средство за обединување на нивните различни култури за заедничка кауза. Таа го сметала социјализмот како средство за реорганизирање на ставовите на општеството кон жените, читала многу, вклучувајќи дела од Август Бебел, Фридрих Енгелс, Елен Ки, Роза Луксембург, Карл Маркс и Томаш Гариг Масарик. Во оваа временска рамка, таа учествувала на бројни меѓународни женски групи и конференции, како што е Конгресот на Меѓународната алијанса за право на глас на жените (IWSA) од 1923 година Рим; конференцијата Малата Антанта на жените (LEW) од 1925 година одржана во Белград; Состанокот на Меѓународниот совет на жени (ICW) во Вашингтон, D.C. од 1925 година; Женска конференција од Прага од 1926 година; Конгресот на IWSA од 1929 година Берлин; Советот на МКС од 1934 Париз; и Советот на МКС од 1936 Дубровник.
Преселувајќи се во Белград, во 1927 година, Штеби започнала да уредува списание за АЗПЈ, „Женски покрет“ (Женско движење), кое ќе го уредува до 1938 година. Списанието било објавено на словенски, хрватски и српски.Таа објавила две брошури кои биле преведени на француски со цел објаснување на југословенското женско движење пред меѓународната публика - „Le travail des féministes Yugoslaves“ (1931) и „L'activité des sociétés feminines en Yugosloavie“ (1936). Штеби се вработила во 1933 година како помошник секретар во Министерството за социјална политика и национално здравје.Во таа улога, таа станала застапник за евгеника , врз основа на норвешкиот модел, кој се фокусирала на социјалната потреба за планирање на семејството, наместо на државната политика на таргетирање непожелни. Штеби, исто така, се заложила за мерки за обезбедување паритет меѓу мажите и жените во домашната, личната и политичката сфера. Покрај правото на глас, таа се залагала за граѓански брак, еднакво старателство над децата и признавање на нелегитимно потомство. Таа верувала во еднакви закони за сопственост, кои доделуваа еднакво наследство, но исто така увидела дека редефинирањето на имотните права може да се искористи за редефинирање на социјалните и политичките улоги. На економски план, Штеби предложила домашната работа да се оценува како платен труд, на вработените во државните службеници да им се исплаќаат еднакви плати и да се прошири осигурувањето за да ги покрие несреќите, смртта, болеста, повредите и староста за двата пола. Таа, исто така, предложила на жените да им биде дозволено да учествуваат на работните инспектори за да спроведуваат контроли во корист на социјалната заштита и здравјето.
Во 1940 година, Штеби се вратила во Љубљана и поради лоша здравствена состојба се преселила кај нејзиниот брат, Антон Штеби и неговата сопруга активистка за правата на жените. Семејството им се придружило на словенечките партизани во 1941 година како соработници, што резултирало со убиство на нејзиниот брат од нацистите и депортација и смрт на нејзината снаа во Аушвиц до следната година. Кога војната завршила, Штеби се вратила на владината работа за новоформираната Народна Република Словенија. Работела во Одделот за образование и унапредување на човечките ресурси, станувајќи раководител на одделот во 1947 година. По две години, Штеби преминала од Министерството за работа во Министерството за образование и накратко работела во Одделението за стручни училишта пред нејзиното пензионирање во 1950 година. Од 1950 до 1956 година, таа работи по договор за Министерството за образование[3].
Смрт и наследство[уреди | уреди извор]
Штеби починала на 9 август 1956 година во Љубљана.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Alojzija Štebi, "Mišljenje javnosti i feminizam u Jugoslaviji"“. Архивирано од изворникот на 2023-03-05. Посетено на 2023-04-08.
- ↑ Štebi, Alojzija (1883–1956)
- ↑ Štebi, Alojzija (1883–1956)
Библиографија[уреди | уреди извор]
- Haavie, Siri; Løkke, Sveinung (translator) (9 April 2003). „Sterilization in Norway-a dark chapter?“. Samtiden. Oslo, Norway: Aschehoug. ISSN 0036-3928. Архивирано од изворникот на 8 April 2017. Посетено на 8 April 2017.
- Muser, Erna (2013). „Štebi, Alojzija (1883–1956)“. Slovenska biografija (Slovenian). Ljubljana, Slovenia: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, Znanstvenoraziskovalni center SAZU. Архивирано од изворникот на 8 May 2016. Посетено на 8 April 2017.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- Stojaković, Gordana (2016). „7. The First Lawyers and Attorneys: The Struggle for Professional Recognition of Women's Rights in Yugoslavia (1918-1953)“. Во Kimble, Sara L.; Röwekamp, Marion (уред.). New Perspectives on European Women's Legal History. New York, New York: Routledge. ISBN 978-1-317-57716-4.
- Turda, Marius (2015). The History of East-Central European Eugenics, 1900-1945: Sources and Commentaries. London, England: Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4725-3136-0.
- Verginella, Marta; Vojevec, Jaka Andrej (translator) (2006). „Štebi, Alojzija (Lojzka) (1883–1956)“. Во de Haan, Francisca; Daskalova, Krassimira; Loutfi, Anna (уред.). Biographical dictionary of women's movements and feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th centuries. Budapest, Hungary: Central European University Press. стр. 530–533. ISBN 978-9-637-32639-4 – преку Project MUSE.