Хаплогрупа А (мтДНК)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Хаплогрупа A
Можно време на потеклопред 40.000 ± 10.000 години

40.500 (95% CI 37.900 <-> 43.200) години пред сегашноста[1]
Возраст на спојување18.600 (95% CI 14.200 <-> 23.900) години пред сегашноста[1]

24.209 (SD 4.906) години пред сегашноста[2]
Можно место на потеклоАзија
ПредокN
ПотомциA3, A4, A5, A7, A8
Дефинирање на мутации152, 235, 523-524d, 663, 1736, 4248, 4824, 8794, 16290, 16319[3]

Во човечката митохондриска генетика, Хаплогрупата А е човечка митохондриска ДНК (мтДНК) хаплогрупа.

Потекло[уреди | уреди извор]

Табела за можни големи човечки миграции базирани врз мтДНК.

Се верува дека хаплогрупата А се појавила во Азија околу 30.000–50.000 години п.н.е. Нејзината претходна хаплогрупа била Хаплогрупа N. Сепак, постоечката разновидност на митохондриските геноми кои припаѓаат на хаплогрупата А е мала во однос на степенот на дивергенција од нејзините најблиски надворешни групи во хаплогрупата N, што сугерира дека постоечките членови на хаплогрупата А може да потекнуваат од популација што произлегла од тесно грло приближно пред 20.000 години.

Нејзините највисоки фреквенции се меѓу домородните Американци, а најголемата вкупна популација е во Источна Азија, додека нејзината најголема разновидност (што укажува на нејзината точка на потекло) е во Источна Азија. Така, можеби потекнува и се шири од Далечниот Исток.[4]

Распространетост[уреди | уреди извор]

Нејзината потклада А2 ја дели мутацијата T16362C со поткладите А1 (пронајдени во Јапонија, Ташкурган, Велики Новгород, Монголите и Алтајците), А6 (пронајден на Тибет и во сливот на реката Јангце), A12'23 (пронајден во Сибир и меѓу Урал и турските народи), А13'14 (пронајден во јужен Сибир, Шјинџјианг, Ладах, Кина, Јунан, Тајланд и Виетнам), А15 (пронајден во Кина, Накси, Ујгур, Јапонија и меѓу Шерпите од Тибет и Непал), А16 (пронајден во Ујгур, Бурјат, Турција), А17 (пронајден во Кина, Миао, Ји, Тибет, Ладах, Киргистан, Тајланд и Виетнам), А18 (пронајден во Кина), А19 (пронајден во Кина), А20 (пронајден меѓу Хан кинески и во Јапонија), А21 (пронајден во Тибет и во Џаму и Кашмир), А22 (пронајден во Кина), А24 (пронајден во Пекинг и Западна Бохемија), А25 (пронајден во Јапонија и Јакутија) и А26 (пронајден во Данска). А2 се наоѓа во Чукотко – Камчатка[5] и е исто така една од петте мтДНК хаплогрупи пронајдени кај домородните народи на Америка, а другите се B, C, D и X.[4]

Хаплогрупата А2 е најчестата хаплогрупа меѓу Инуитите, На-Дене и многу етнички групи од Северна и Централна Америка. Лозите кои припаѓаат на хаплогрупата А2, исто така, го сочинуваат најголемиот дел од мтДНК базенот на Инуитите и нивните соседи, Чукчите, во најсевероисточниот Сибир.[5][6][7]

Другите гранки на хаплогрупата А се поретки, но широко распространети меѓу другите популации во Азија.[8][9] Хаплогрупата А5 е прилично ограничена на популации од Кореја и Јапонија на југ, иако е откриена како единечна во пар големи примероци на Камнигани (1/99 = 1,0%) и Бурјати (1/295 = 0,3%) од Република Бурјатија.[6]

Во Азија, A(xA2) е особено честа појава во популациите кои зборуваат тибетско-бурмански во Југозападна Кина, како што се Тибетанците (6/65 = 9,2%,[5] 25/216 = 11,6%,[10] 11/73 = 15,1%[10]). Приближно 7% до 15% од Корејците припаѓаат на хаплогрупата А.[6][11][12] Приближно 5% до 12% од Јапонците припаѓаат на хаплогрупата А (вклучувајќи A4, A5 и A(xA4, A5)).[5][13][14][15] Приближно 4% до 13% од Монголците припаѓаат на хаплогрупата А, од кои речиси сите се содржани во поткладата А4 (2/47 = 4,3% Монголци од Улан Батор во хаплогрупата А4,[11] 4/48 = 8,3% Монголи од Нов Бараг во хаплогрупата А(xA5),[12] 6/47 = 12,8% Монголци од Улан Батор во хаплогрупата А4[6]. Приближно 3% до 9% од Кинезите припаѓаат на хаплогрупата А.[13] Хаплогрупата А е пронајдена и кај Виетнамци (2/42 = 4,8%, вклучувајќи еден А4 и еден А5(xA5a)).[11] Приближно 4% (3/71) од Татарите од Азнакајево,[16] 3% (4/126) од Татарите од Буинск,[16] и 2% од турскиот народ припаѓаат на хаплогрупата А.[17] Пронајдена е хаплогрупата А4 во 2,4% (2/82) од примерок на Персијци од источен Иран и во 2,3% (1/44) од примерок од Таџикистанци од Таџикистан.[6] Хаплогрупата А ја нема меѓу Австронезијците.[18] Во непалското население, освен Шерпа, хаплогрупата А била пресликана со нејзините клади, А27, А14 и А17, од кои А27 бил најзастапената клада во Њуар (3,99%).[19] Новодефинираната клада A27 досега е забележана само во Њуар и непалската мешавина се спојуваат на ~ 8,4 Кија што укажува на нивното античко потекло и потенцијално институирана диференцијација во Непал.[19]

Табела на фреквенции на мтДНК Хаплогрупата А[уреди | уреди извор]

Народ Зачестеност Број Извор Подтипови
Тли Чо 1 42 [20]
Тлингит 1 2 [20]
Акома Пуебло 1 1 [20]
Еселен 1 1 [21] A01
Хајда 0.966 29 [20]
Ескими (Гренланд) 0.961 385 Volodko 2008 A2b=196, A2a=174
Сибирски Ескими (Чаплин) 0.900 50 Volodko 2008 A2a=36, A2b=9
Инуити (Канада) 0.875 96 Volodko 2008 A2b=68, A2a=16
Микстек 0.828 29 [20]
Сибирски Ескими 0.772 79 A2=61 (41/46 Chaplin, 17/25 Sireniki, 3/8 NaОКan)
Ескими (Наукан) 0.744 39 Volodko 2008 A2b=16, A2a=13
Чукчи (Анадир, Чукотка) 0.733 15 [6] A2=11
Ескими (Сиреники) 0.703 37 Volodko 2008 A2a=16, A2b=10
Чукчи 0.682 66 A2=45
Чикасо/Чокто 0.667 27 [20]
Миксе 0.625 16 [20]
Апачи 0.621 29 [20]
Науа (Куецалан, Мексико) 0.613 31 [се бара извор] A=19
Науа/Кора (Мексико) 0.531 32 [20]
Сиуански јазици 0.529 34 [20]
Чумаш 0.524 21 [21] A02, A03, A04, A05, A07, A09, A10, A12
Маи (Мексико) 0.519 27 [20]
Навахо 0.517 58 [20]
Нуксалк (Бела Кула) 0.5 36 [20]
Салинан 0.5 6 [21] A01, A06, A13
Оџибве/Кикапу 0.484 62 [20]
Салинан/Чумаш 0.455 11 [20]
Нуу-Ча-Нулт 0.4 15 [20]
Кијова 0.4 5 [20]
Маскоги/Семиноли 0.389 18 [20]
Алеути (Алеутски Острови) 0.344 163 Volodko 2008 A2a=56
Запотек 0.333 15 [20]
Павни 0.333 3 [20]
Чејени/Арапахо 0.308 26 [20]
Народ Ну (Јунан) 0.300 30 A=9
Народ Лису (Јунан) 0.297 37 A=11
Ми'кмак (Њуфаундленд)/Нарагансет 0.286 7 [20]
Чуванци (Марково, Чукотка) 0.250 32 Volodko 2008 A2a=6, A2b=2
Тибет (Дигинг, Јунан) 0.250 24 [се бара извор] A=6
Ји народ (Хешанг, Гуејџоу) 0.250 20 [се бара извор] A=5
Олоне 0.25 8 [23] A01
Тибетанци (Нагчу, Тибет) 0.229 35 [се бара извор] A=8
Тибетанци (Кингхаи) 0.214 56 [се бара извор] A=12
Тибетанци (Шанан, Тибет) 0.211 19 [се бара извор] A=4
Ји народ (Ксишуангбана) 0.188 16 [се бара извор] A=3
Тибетанци (Чамдо, Тибет) 0.172 29 [се бара извор] A1=5
Зуни народ 0.182 22 [20]
Корејци (Арун Банер) 0.146 48 [12] A5=4, A(xA5)=3
Туџија (Западен Хунан) 0.141 64 [се бара извор] A=9
Пуми народ (Нингланг, Јунан) 0.139 36 [се бара извор] A=5
Туџија (, Гуејџоу) 0.138 29 [се бара извор] A=4
Тибетанци (Ласа, Тибет) 0.136 44 [се бара извор] A1=6
Монголци (Улан Батор) 0.128 47 [6] A4(xA2)=6
Хани (Јунан) 0.121 33 [се бара извор] A=4
Јапонци (Мијазаки) 0.120 100 [се бара извор] A4=4, A5=4, A(xA4,A5)=4
Гелао (Гуејџоу) 0.118 102 [се бара извор] A=12
Пенутијци (Калифорнија) 0.118 17 [20]
Тибетанци (Жонгдијан, Јунан) 0.114 35 [се бара извор] A=4
Тубалар (Турочак и Чојски) 0.111 72 [се бара извор] A(xA2)=8
Хавасупаи/Хуалапаи/Јавапаи/Мохаве 0.111 18 [20]
Тибетанци (Шанан, Тибет) 0.109 55 [се бара извор] A1=6
Тибетанци (Шигатсе, Тибет) 0.103 29 [се бара извор] A1=3
Ји народ (Шуангбаи, Јунан) 0.100 40 [се бара извор] A=4
Манчу 0.100 40 [11] A(xA4,A5)=3, A4=1
Корејци (северна Кина) 0.098 51 [11] A4=4, A5(xA5a)=1
Ји народ (Лукси, Јунан) 0.097 31 [се бара извор] A=3
Хан (Денвер) 0.096 73 Zheng 2011 A=7
Јапонци 0.090 211 [се бара извор] A5=11, A(xA5)=8
Накси (Лијанг, Јунан) 0.089 45 [се бара извор] A=4
Корејци (Јужна Кореја) 0.089 203 [13] A=18
Кинези (Шенјанг, Лиаонинг) 0.088 160 [13] A=14
Хмонг (Јишоу, Хунан) 0.087 103 [се бара извор] A(xA6)=7, A6=2
Јапонци (Тоноку) 0.086 336 [13] A=29
Монголци (Нов Бараг) 0.083 48 [12] A(xA5)=4
Корејци (Јужна Кореја) 0.081 185 [11] A4=6, A5(xA5a)=5, A(xA4,A5)=3, A5a=1
Кочими 0.077 13 [20]
Корејци (Јужна Кореја) 0.077 261 [се бара извор] A=20
Хан (Пекинг) 0.074 121 Zheng 2011 A=9
Паи Јуман 0.074 27 [се бара извор] A=2
Тибетанци (Нји народ, Тибет) 0.074 54 [се бара извор] A1=4
Хан (Југозападна Кина, од 44 Сичуан, 34 Чонгинг, 33 Јунан, and 26 Гуејџоу) 0.073 137 [се бара извор] A=10
Хан (Хунан и Фуџијан) 0.073 55 Zheng 2011 A=4
Теленгит 0.073 55 [се бара извор] A=4
Корејци (Сеул, универзитетска болница) 0.073 633 Fuku 2007 A=46
Бурјат 0.071 126 [12] A(xA5)=9
Хан (јужна Калифорнија) 0.069 390 [се бара извор] A=27
Корејци (Јужна Кореја) 0.068 103 [6] A5=4, A4(xA2)=3
Јапонци (Токио) 0.068 118 Zheng 2011 A=8
Окинава 0.067 326 [13] A=22
Јапонци (северен Кјушу) 0.066 256 [13] A=17
Ителмени 0.064 47 [се бара извор] A(xA2)=3
Јапонци (Гифу) 0.063 1617 Fuku 2007 A=102
Јокути 0.063 16 [21] A08
Жуанг
(Жуангџи)		 0.062 130 [се бара извор] A=8
Баргут (Хулунбуир) 0.060 149 [се бара извор] A4=8, A8=1
Јапонци (Хокаидо) 0.060 217 Asari 2007 A=13
Баи народ (Дали, Јунан) 0.059 68 [се бара извор] A=4
Кети народ 0.059 34 [24] A8a2
Евенки (Сибир) 0.056 71 [се бара извор] A(xA2)=4
Теленгити (Република Алтај) 0.056 71 [6] A4(xA2)=4
Јино народ (Јунан) 0.056 18 [се бара извор] A=1
Баи народ (Јунан) 0.053 19 [се бара извор] A=1
Корјаци 0.052 155 [се бара извор] A2=4, A(xA2)=4
Бурјати (Бурјатија) 0.051 295 [6] A4(xA2)=13, A5=1, A8=1
Камнигански Монголи (Бурјатија) 0.051 99 [6] A4(xA2)=4, A5=1
Тибетанци (Јунан) 0.050 40 [се бара извор] A=2
Хан (Пекинг) 0.050 40 [11] A4=1, A(xA4,A5)=1
Јапонци (Токаи) 0.050 282 [13] A=14
Даи народ (Јунан) 0.049 41 [се бара извор] A=2
Виетнамци 0.048 42 [11] A4=1, A5(xA5a)=1
Јакама 0.048 42 [се бара извор] A=2
Акимал О'одам (Пима) 0.054 37 [20]
Хан (Кунминг, Јунан) 0.047 43 [се бара извор] A=2
Долгани (Анабарски, Волочанка, Уст-Авам, и Дудинка) 0.045 154 [се бара извор] A10=3, A8=2, A4(xA4b)=2
Орочонски народ 0.045 44 [12] A(xA5)=2
Ва народ (Симао, Јунан) 0.045 22 [се бара извор] A=1
Евенки (Нов Бараг) 0.043 47 [12] A(xA5)=2
Монголци (Улан Батор) 0.043 47 [11] A4=2
Татари (Азнакајево) 0.042 71 Malyarchuk 2010 A(xA8b)=2, A8b=1
Алтај Кижи 0.042 48 [се бара извор] A=2
Јао народ (Хунан) 0.042 24 [се бара извор] A(xA6)=1
Евенки (Краснојарск) 0.041 73 [6] A4(xA2)=3
Евенки (Уст-Мајски, Оленекски, Жигански) 0.040 125 [се бара извор] A4(xA4b)=3, A4b=2
Аину народ 0.039 51 Sato 2009[25] A=2
Калмик (Калмикија) 0.036 110 [6] A4(xA2)=3, A8=1
Хан (Тајванци) 0.036 111 [се бара извор] A4e1=2, A5b=2
Јакути (Виљуј) 0.036 111 [се бара извор] A4(xA4b)=2, A4b=1, A8=1
Хан (Тајван) 0.036 1117 [се бара извор] A=40
Донг народ (Гуејџоу) 0.036 28 [се бара извор] A=1
Шори 0.036 28 [се бара извор] A=1
Каказијци (Каказија) 0.035 57 [6] A4(xA2)=2
Алтај Кижи 0.033 90 [6] A4(xA2)=3
Тајванци (Тајпеи, Тајван) 0.033 91 [13] A=3
Јао народ (Фучуан, Џуангџи) 0.032 31 [се бара извор] A(xA6)=1
Татари (Буински) 0.032 126 Malyarchuk 2010 A8b=4
Јао народ (Џуангџи 0.031 32 [се бара извор] A6=1
Казаци (Кош-Агачски) 0.031 98 [се бара извор] A4=3
Манси народ 0.031 98 [се бара извор] A(xA2)=3
Алтај Кижи (Република Алтај) 0.029 276 [се бара извор] A=8
Бапао Јао (Лианан, Гуангдонг) 0.029 35 [се бара извор] A6=1
Гуангдонг 0.026 546 [се бара извор] A=14
Јао народ (Малипо, Јунан) 0.025 40 [се бара извор] A6=1
Персијци (источен Иран) 0.024 82 [6] A4(xA2)=2
Ту Јао (Џуангџи) 0.024 41 [се бара извор] A6=1
Јакут (Јакутск) 0.024 164 [се бара извор] A4b=2, A4(xA4b)=1, A8=1
Јао народ (Џуангџи) 0.024 42 [се бара извор] A(xA6)=1
Таџик народ (Таџикистан) 0.023 44 [6] A4(xA2)=1
Даур (Евенки ) 0.022 45 [12] A(xA5)=1
Евенки (Бурјатија) 0.022 45 [6] A4(xA2)=1
Туванци 0.021 95 [се бара извор] A(xA2)=2
Хани народ (Јунан) 0.020 50 [се бара извор] A=1
Кумандин (Турочак) 0.019 52 [се бара извор] A=1
Гуанџи 0.017 1111 [се бара извор] A=19
Јакут 0.017 117 [12] A(xA5)=2
Шори (Кемерово) 0.012 82 [6] A4(xA2)=1
Тувинијанци (Тува) 0.010 105 [6] A4(xA2)=1
Канти народ 0.009 106 [8] A=1
Виетнам 0.008 392 [се бара извор] A=3
Југоисточен Јунан 0.006 158 [се бара извор] A=1
Ли народ (Хаинан) 0.003 346 [се бара извор] A=1
Килива народ 0.000 7 [се бара извор] –
Сери народ 0.000 8 [се бара извор] –

Потклади[уреди | уреди извор]

Дрво[уреди | уреди извор]

Ова филогенетско дрво на поткладите на хаплогрупата А се заснова врз трудот на Манис ван Овен и Манфред Кајзер Ажурирано сеопфатно филогенетско дрво на глобалната варијација на човечката митохондријална ДНК и последователните објавени истражувања.

  • A
    • A(xA5, A8, A10) – Кина (Хан од Вухан), Бурјат (Централна Монголија)
      • A+T152C!+T16362C – Угур, Кореја, Јапонија, Виетнам (Хмонг од провинцијата Лао Цаи, Кин од Ханој,[26] Цо Лао)
        • A1 [TMRCA 12.800 (95% CI 6.500 <-> 22.700) години пред сегашноста]
          • A1* – Јапонија, Кореја
          • A1a [TMRCA 7,500 (95% CI 4.500 <-> 11.800) години пред сегашноста]
            • A1a* – Јапонија (Аичи), Сариколи (Ташкурган), САД, Англија
            • A1a1 [TMRCA 5.000 (95% CI 2.200 <-> 9.800) години пред сегашноста]
              • A1a1* – Бурјат, Алтаи Кижи
              • A1a1a – Бурјат, Монголци (Централна Монголија) [TMRCA 1,050 (95% CI 75 <-> 5,500) години пред сегашноста]
            • A1a2 – Русија (Башкортостан, Велики Новгород), Иран (Туркмен) [TMRCA 1,950 (95% CI 100 <-> 10,500) години пред сегашноста]
            • A1a3 – Грција (Јоанина), САД (Западна Вирџинија) [TMRCA 1,150 (95% CI 75 <-> 6,000) години пред сегашноста]
        • A2 – Аче, Ваиваи, Зоро, Суруи, Ваиапи, Потуруџара, Кајапо, Катуена, Гуарани, Арсарио, Кајапа, Догриб, древна Канада, САД (Пенсилванија, Калифорнија), Мексико (Запотек), Куба, Доминиканска Република, Колумбија, Венецуела, Еквадор, Перу, Аргентина [TMRCA 10,600 (95% CI 9,600 <-> 11,700) години пред сегашноста]
          • A2a – Ескими (Гренладн, Чукотка), Чукчи
            • A2a1 – Инуити (Канада), Селкуп[27]
            • A2a2 – Ескими (Чукотка), Чукчи
            • A2a3 – Ескими (Гренладн, Канада, Чукотка), Чукчи
            • A2a4 – САД (Нов Мексико, Аризона), Мексико (Чивава)
            • A2a5 – Апачи, САД (Калифорнија, Аризона, Нов Мексико, Тексас), Канада (Кри, Шусвап)
          • A2b – Чукчи
            • A2b1 – Чукчи, Корјаци, Ескими (Чукотка, Канада, Гренладн)
          • A2c
          • A2d – САД (Мексиканци, Хиспано)
            • A2d1 – САД (Мексиканци)
              • A2d1a – САД (Хиспано)
            • A2d2 – САД (Хиспано)
          • A2e'ao
            • A2e
            • A2ao
              • A2ao1
          • A2f
            • A2f1 – Њуфаундленд
              • A2f1a – Канада, САД (Американски домородци)
            • A2f2 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико
            • A2f3 – САД (Мексиканци, Хиспано)
          • A2g – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико, Иберски Полуостров
            • A2g1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Латинска Америка
          • A2h – Колумбија (Кокама од Амазон, Архуако), Јаномама, Когуи
            • A2h1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико, Латинска Америка
          • A2i – САД (Хиспано, др.), Канада (Оџибва, Остров Принц Едвард, Пабос во Квебек)
          • A2j – САД (Хиспано)
            • A2j1 – САД (Хиспано)
          • A2k – САД (Пуерто Рико)
            • A2k1 – Еквадор, Вајуу, Мексико
              • A2k1a – Венецуела, Колумбија (Пасто од Путумајо), САД (Хиспано)
          • A2l'm'n'o'ai'aj
            • A2l
            • A2m
            • A2n – Канада
            • A2o
            • A2ai
            • A2aj
          • A2p'am
            • A2p
              • A2p1
              • A2p2
            • A2am – САД (Пуерто Рико, Хиспано), Венецуела. Една древна ДНК најдена во Курасао, од 1160-1500 наша ера.[28]
          • A2q
            • A2q1
          • A2r – САД (Хиспано, Мексиканци), Куба
            • A2r1 – Мексико, САД (Мексиканци)
          • A2s
          • A2t – САД (Мексиканци)
          • A2u
            • A2u1
            • A2u2
          • A2v
            • A2v1 – САД (Мексиканци, Хиспано), Мексико (Ла Микстека)
              • A2v1a – Гватемала, САД (Мексиканци)
              • A2v1b – Мексико
          • A2w – Колумбија (Коги, Гвамбиано од Путумајо), Арсарио, САД (Мексиканци, Хиспано)
            • A2w1 – Мексико, Кајмански Острови, Гватемала (Ла Тинта), Панама (Гвајми), Колумбија
          • A2x
          • A2y
          • A2z – САД (Хиспано, Пуерто Рико)
          • A2aa
          • A2ab
          • A2ac
            • A2ac1
          • A2ad
            • A2ad1
            • A2ad2
          • A2ae
          • A2af
            • A2af1
              • A2af1a
                • A2af1a1
                • A2af1a2
              • A2af1b
                • A2af1b1
                  • A2af1b1a
                  • A2af1b1b
                • A2af1b2
            • A2af2
          • A2ag
          • A2ah
          • A2ak
          • A2al
          • A2an
          • A2ap
          • A2aq
        • A6 [TMRCA 12,000 (95% CI 8,600 <-> 16,100) години пред сегашноста]
          • A6* – Денг, Кореја[29]
          • A6a – Кина [TMRCA 9,600 (95% CI 5,500 <-> 15,500) години пред сегашноста]
            • A6a* – Хан Кина (Вухан, др.)
            • A6a1 – Туџиа
          • A6b – Тибет [TMRCA 5,000 (95% CI 2,700 <-> 8,300) години пред сегашноста]
            • A6b* – Тибет (Чамдо, Ладах)
            • A6b1 – Тибет (Шерпа)
          • A6c – Тибет (Лоба, Монпа)
        • A12'23 – Австрија, Романија, Полска, Русија, веројатно најдено меѓу Удмурти и Комиси[27]
          • A12 – Чешка, Германија [TMRCA 11,800 (95% CI 6,500 <-> 19,700) години пред сегашноста]
            • A12a – Ирска, ОК, Нов Зеланд, САД, Ненети,[27] Селкупи[27] [TMRCA 4,700 (95% CI 2,700 <-> 7,600) години пред сегашноста]
              • A12a* – Манси, Јакути,[30] Киргизи (Киргистан)[31]
              • A12a1 – Јакутија,[32] Унгарија (Дебречен) [TMRCA 2,800 (95% CI 1,450 <-> 4,900) години пред сегашноста]
              • A12a2 – Евенк (Краснојарски Крај,[6] басенот на реката ТУнгуска[30]) [TMRCA 1,250 (95% CI 100 <-> 6,600) години пред сегашноста]
            • A12b – Бурјат,[6] Карош-Еперјесог (период на унгарско освојување)[33] [TMRCA 3,000 (95% CI 425 <-> 10,700) години пред сегашноста]
          • A23 – Монголи (Централна Монголија),[34] Бурјат,[6] Кети,[27] Кашкаи (Иран),[35] Чиленски [TMRCA 6,200 (95% CI 3,300 <-> 10,600) години пред сегашноста]
        • A13'14 – Русија (Бурјат, Камниган), Кина (Шијан, Ту, Ујгур, др.),Ладах, Тајланд, Виетнам (Манг), Кореја, Јапонија, Парагвај (Алто Парана[36]), Ирска
          • A13
            • A13a - Тајланд (Кон Муеанг од покраината Чианг Раи и Лампанг[37]), Кина
            • A13b
              • A13b1 - Ујгур, Тајван
              • A13b2 - Кина (Лаху, др.), Тајланд (Ред Лаху од Мае Хонг Сон[38]), Виетнам (Пу Ла)
                • A13b2a - Кина (Накси), Тајланд (Лису од Мае Хонг Сон[38])
          • A14 – Русија (Алтаи Кижи, др.), Киргиз (Артукс), Ујгур, Кина, Хан Кина (Денвер), Тајван, Тајланд (Лања од Чианг Маи, Мон од покраината Лопбури[37]), Виетнам (Па Тен)
        • A15 – Ујгур
          • A15a – Кина (Хан во Пекинг, Ланжу,[39] др.), Тибет (Тингри), Ујгур, Јапонија
          • A15b – Кина, Јапонија (Ехиме)
          • A15c – Кина
            • A15c1 – Накси, Тибет (Шерпа), Непал (Шерпа)
        • A16 – Бурјат, Ујгур, Турки
        • A17 – Кина (Хан од Пекинг, Ланжу,[39] др.), Миао, Ји, Тибет (Лоба, Монпа, Тингри), Ладах, Киргиз (TТашкурган), Тајланд (Лава од покраина Чианг Маи и Мае Хонг Сон,[37] Бланг од Чианг Раи,[37] Мон од Рачабури[37]), Виетнам (Пу Ла, Ха Ни)
        • A18 – Јапонија, Кина (Хан од Фуцијан, Хан од Пекинг, Хан од Ланжу[39]), Романија
        • A19 – Кина (Хан од Пекинг, др.)
        • A20 – Јапонија, Хан Кина (Денвер)
        • A21 – Тибет (Шерпа, Денг, др.), Џаму и Кашмир
        • A22 – Кина, Хан Кина (Денвер)
        • A24 – Кина (Хан во Пекинг), Турција, Чешка (Западна Боемија)
        • A25 – Јапонија (Чиба), Кина, Јакут
        • A26 – Данска
      • A3 – Јапонија (Токио, др.), Кореја [TMRCA 6,800 (95% CI 3,200 <-> 12,600) години пред сегашноста]
        • A3a – Јапонија (Аичи, др.) [TMRCA 4,300 (95% CI 1,400 <-> 9,800) години пред сегашноста
      • A7 [TMRCA 8,800 (95% CI 5,400 <-> 13,500) години пред сегашноста]
        • A7* – Кина
        • A7a – Тибет [TMRCA 7,000 (95% CI 3,900 <-> 11,700) години пред сегашноста]
          • A7a* – Лоба
          • A7a1 – Лоба
          • A7a2 – Лоба, Монпа
        • A7b – Јапонија (Токио, др.) [TMRCA 6,300 (95% CI 2,100 <-> 14,700) години пред сегашноста]
      • A9
      • A11 – Непал, Кореја, Русија [TMRCA 14,500 (95% CI 9,700 <-> 20,800) години пред сегашноста]
        • A11a – Тибет (Ласа, Ји народ, Тингри, Шерпа, Лоба, др.),Ладах
        • A11b – Тибет (Тингри, Чамдо, др.), Накси, Хан (Јунан)
    • A5 – Кина (со Хонг Конг), Јапонија [TMRCA 16,200 (95% CI 11,100 <-> 22,800) години пред сегашноста]
      • A5a – Јапонија (Токио, Аичи, др.), Кореја, Кина [TMRCA 5,500 (95% CI 3,800 <-> 7,600) години пред сегашноста]
        • A5a1 - Кореја
          • A5a1a – Јапонија (Токио, др.), Кореја
            • A5a1a1 – Јапонија (Токио, Чиба, Аичи, др.), Кореја[40]
              • A5a1a1a – Јапонија (Токио, др.)
              • A5a1a1b – Јапонија (Токио, Чиба, др.), Кореја
            • A5a1a2 – Јапонија, Кореја
              • A5a1a2a – Јапонија (Аичи)
          • A5a1b – Јапонија (Токио, Аичи)
        • A5a2 – Јапонија (Токио, Аичи, др.)
        • A5a3
          • A5a3* – Кореа, САД (Африкански Американци)
          • A5a3a
            • A5a3a* – Јапонија (Токио)
            • A5a3a1 – Јапонија (Токио, Аичи, др.)
        • A5a4 – Јапонија
        • A5a5 – Јапонија, Јужна Кореја (Сеул), Ујгур
      • A5b – Кина (Туџиа, Хуи, др.) [TMRCA 12,800 (95% CI 8,400 <-> 18,800) години пред сегашноста]
        • A5b1 – Кина (Хан од Пекинг, др.), Јапонија, Кореја, Ујгур, Тајланд, Виетнам (Тај), Сингапур [TMRCA 8,600 (95% CI 6,600 <-> 11,100) години пред сегашноста]
          • A5b1* – Ујгур
          • A5b1a – Јапонија (Токио, др.), Кореја[29] [TMRCA 6,700 (95% CI 3,700 <-> 11,300) години пред сегашноста]
          • A5b1b – Кина (Хан од Фуџијан, Миао, др.), Ујгур, Кореа[41] [TMRCA 7,300 (95% CI 5,600 <-> 9,400) години пред сегашноста]
            • A5b1b* – Хан Кина
            • A5b1b1
              • A5b1b1* – Миао
              • A5b1b1a – Кина
              • A5b1b1b – Кина
            • A5b1b2 – Ујгур
          • A5b1c – Хан Кина (Денвер) [TMRCA 7,600 (95% CI 3,100 <-> 15,500) години пред сегашноста]
            • A5b1c1 – Тајван (Хака, Бунун, Пајван) [TMRCA 5,400 (95% CI 1,800 <-> 12,600) години пред сегашноста]
          • A5b1d [TMRCA 7,300 (95% CI 3,700 <-> 13,000) години пред сегашноста]
            • A5b1d* – Кина
            • A5b1d1 – Сијамци (Централен Тајланд), Тај (Виетнам)
        • A5b2 – Кина (Туџиа, др.)
      • A5c – Јапонија (Аичи, др.), Кореја,[41] Камниган, Бурјат, Баргут [TMRCA 8,200 (95% CI 4,800 <-> 13,000) години пред сегашноста]
        • A5c1 – Јапонија (Токио, Чиба, Аичи, др.)
    • A8 – Ујгур [TMRCA 14,000 (95% CI 9,500 <-> 19,800) години пред сегашноста]
      • A8a – Култура Окунев, Кети, Селкупи,[27] Пакистан, Полска, Италија [TMRCA 11,000 (95% CI 8,000 <-> 14,800) години пред сегашноста]
        • A8a* – Хан Кина (Гуејџоу), Кореја
        • A8a1 – Унгарија, Албанија [TMRCA 5,500 (95% CI 3,000 <-> 9,200) години пред сегашноста]
          • A8a1* - Ујгур, Полска (Подхале), САД (Лујзијана)
          • A8a1a - Јакут,[30] Ујгур, Бурјат
        • A8a2
          • A8a2a – Кети (Келог и др.), Тофалар (Алиџер) [TMRCA 2,200 (95% CI 125 <-> 12,000) години пред сегашноста]
          • A8a2b - Туван (Бај-Тал), Полска
      • A8b – Koryak [TMRCA 1,050 (95% CI 75 <-> 5,600) години пред сегашноста]
    • A10 – Кина (Ујгур), Авганистан (Хазара, Узбек), Русија (Манси, Волга Татари, итн.), Франција, Канада, Њујорк [TMRCA 9,200 (95% CI 4,900 <-> 15,600) години пред сегашноста]

Популарна култура[уреди | уреди извор]

Се покажа дека мумијата „Хуанита“ од Перу, наречена и „Ледена девојка“, припаѓа на митохондријалната хаплогрупа А.[42][43]

Во својата популарна книга Седумте ќерки на Ева, Брајан Сајкс го именувал зачетникот на оваа мтДНК хаплогрупа Ајана.

Ева Лонгорија, американска актерка со мексиканско потекло, припаѓа на хаплогрупата А2.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 YFull MTree 1.01.5539
  2. ↑ Behar et al., 2012b
  3. ↑ van Oven, Mannis; Manfred Kayser (13 Oct 2008). „Updated comprehensive phylogenetic tree of global human mitochondrial DNA variation“. Human Mutation. 30 (2): E386–E394. doi:10.1002/humu.20921. PMID 18853457. S2CID 27566749.
  4. ↑ 4,0 4,1 Fagundes, Nelson J.R.; Ricardo Kanitz; Roberta Eckert; Ana C.S. Valls; Mauricio R. Bogo; Francisco M. Salzano; David Glenn Smith; Wilson A. Silva; Marco A. Zago (2008). „Mitochondrial Population Genomics Supports a Single Pre-Clovis Origin with a Coastal Route for the Peopling of the Americas“ (PDF). American Journal of Human Genetics. 82 (3): 583–592. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. PMC 2427228. PMID 18313026. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-03-25. Посетено на 2009-11-19. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „Fagundes“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Tanaka, Masashi; и др. (2004). „Mitochondrial Genome Variation in Eastern Asia and the Peopling of Japan“. Genome Research. 14 (10A): 1832–1850. doi:10.1101/gr.2286304. PMC 524407. PMID 15466285. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „Tanaka2004“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 Miroslava Derenko, Boris Malyarchuk, Tomasz Grzybowski et al., "Phylogeographic Analysis of Mitochondrial DNA in Northern Asian Populations", Am.
  7. ↑ Volodko, Natalia V.; Starikovskaya, Elena B.; Mazunin, Ilya O.; Eltsov, Nikolai P.; Naidenko, Polina V.; Wallace, Douglas C.; Sukernik, Rem I. (9 May 2008). „Mitochondrial Genome Diversity in Arctic Siberians, with Particular Reference to the Evolutionary History of Beringia and Pleistocenic Peopling of the Americas“. The American Journal of Human Genetics. 82 (5): 1084–1100. doi:10.1016/j.ajhg.2008.03.019. PMC 2427195. PMID 18452887.
  8. ↑ 8,0 8,1 Ville N Pimenoff, David Comas, Jukka U Palo et al., "Northwest Siberian Khanty and Mansi in the junction of West and East Eurasian gene pools as revealed by uniparental markers", European Journal of Human Genetics (2008) 16, 1254–1264; doi:10.1038/ejhg.2008.101
  9. ↑ Fuku, Noriyuki; Park, Kyong Soo; Yamada, Yoshiji; Nishigaki, Yutaka; Cho, Young Min; Matsuo, Hitoshi; Segawa, Tomonori; Watanabe, Sachiro; Kato, Kimihiko (March 2007). „Mitochondrial Haplogroup N9a Confers Resistance against Type 2 Diabetes in Asians“. The American Journal of Human Genetics. 80 (3): 407–415. doi:10.1086/512202. PMC 1821119. PMID 17273962.
  10. ↑ 10,0 10,1 Fuyun Ji, Mark S. Sharpley, Olga Derbeneva et al., "Mitochondrial DNA variant associated with Leber hereditary optic neuropathy and high-altitude Tibetans", PNAS (May 8, 2012), vol.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 Han-Jun Jin, Chris Tyler-Smith and Wook Kim, "The Peopling of Korea Revealed by Analyses of Mitochondrial DNA and Y-Chromosomal Markers" PLoS ONE (2009)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Qing-Peng Kong, Yong-Gang Yao, Mu Liu et al., "Mitochondrial DNA sequence polymorphisms of five ethnic populations from northern China", Hum Genet (2003) 113 : 391–405. doi:10.1007/s00439-003-1004-7
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 13,8 Kazuo Umetsu, Masashi Tanaka, Isao Yuasa et al., "Multiplex amplified product-length polymorphism analysis of 36 mitochondrial single-nucleotide polymorphisms for haplogrouping of East Asian populations", Electrophoresis (2005), 26, 91–98.
  14. ↑ Asari, Masaru; Umetsu, Kazuo; Adachi, Noboru; Azumi, Jun-ichi; Shimizu, Keiko; Shiono, Hiroshi (September 2007). „Utility of haplogroup determination for forensic mtDNA analysis in the Japanese population“. Legal Medicine. 9 (5): 237–240. doi:10.1016/j.legalmed.2007.01.007. PMID 17467322.
  15. ↑ Zheng, Hong-Xiang; Yan, Shi; Qin, Zhen-Dong; Wang, Yi; Tan, Jing-Ze; Li, Hui; Jin, Li (6 October 2011). „Major Population Expansion of East Asians Began before Neolithic Time: Evidence of mtDNA Genomes“. PLOS ONE. 6 (10): e25835. Bibcode:2011PLoSO...625835Z. doi:10.1371/journal.pone.0025835. PMC 3188578. PMID 21998705.
  16. ↑ 16,0 16,1 Malyarchuk, B.; Derenko, M.; Denisova, G.; Kravtsova, O. (1 October 2010). „Mitogenomic Diversity in Tatars from the Volga-Ural Region of Russia“. Molecular Biology and Evolution. 27 (10): 2220–2226. doi:10.1093/molbev/msq065. PMID 20457583.
  17. ↑ Marchani, EE; Watkins, WS; Bulayeva, K; Harpending, HC; Jorde, LB (2008). „Culture creates genetic structure in the Caucasus: Autosomal, mitochondrial, and Y-chromosomal variation in Daghestan“. BMC Genetics. 9: 47. doi:10.1186/1471-2156-9-47. PMC 2488347. PMID 18637195.
  18. ↑ Kristina A. Tabbada, Jean Trejaut, Jun-Hun Loo et al., "Philippine Mitochondrial DNA Diversity: A Populated Viaduct between Taiwan and Indonesia?", Mol.
  19. ↑ 19,0 19,1 Basnet, Rajdip; Rai, Niraj; Tamang, Rakesh; Awasthi, Nagendra Prasad; Pradhan, Isha; Parajuli, Pawan; Kashyap, Deepak; Reddy, Alla Govardhan; Chaubey, Gyaneshwer (2022-10-15). „The matrilineal ancestry of Nepali populations“ (PDF). Human Genetics (англиски). 142 (2): 167–180. doi:10.1007/s00439-022-02488-z. ISSN 0340-6717. PMID 36242641 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  20. ↑ 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 20,17 20,18 20,19 20,20 20,21 20,22 20,23 20,24 20,25 20,26 Lorenz, Joseph G.; Smith, David Glenn (November 1996). „Distribution of Four Founding mtDNA Haplogroups Among Native North Americans“. American Journal of Physical Anthropology. 101 (3): 311. doi:10.1002/(SICI)1096-8644(199611)101:3<307::AID-AJPA1>3.0.CO;2-W. PMID 8922178. Посетено на 2023-05-24.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Johnson, John R.; Lorenz, Joseph G. (2006). „Genetics, Linguistics, and Prehistoric Migrations: An Analysis of California Indian MitochondrialDNA Lineages“ (PDF). Journal of California and Great Basin Anthropology. 26 (1): 46–48. Посетено на 2023-05-24.
  22. ↑ 22,0 22,1 Breschini, Gary S.; Haversat, Trudy (2004). „Ancient DNA – Modern Connections: Results of Mitochondrial DNA Analyses from Monterey County, California“ (PDF). Pacific Coast Archaeological Society Quarterly. 40 (2): 1–10. Посетено на 2023-05-24.
  23. ↑ Two skeletons, one each from CA-MNT-1489 and CA-MNT-1931, Late Period archeological sites located in Rancho San Carlos, inland from Carmel and south of the Carmel River, were both determined to be of haplotype A01 (Breschini and Haversat 2004).[22] An adult and child, dating from Cal BP 200, buried at CA-MNT-831, a site in Pacific Grove, on the Monterey Peninsula, both belonged to haplogroup D01 (Breschini and Haversat 2004).[22] Of four Ohlone mtDNA lineages identified by Johnson and Lorenz (2006),[21] two belonged to haplogroup C, one each to haplogroups B and D, and none to haplogroup A. Of these eight Ohlone individuals, two belonged to haplogroup A.
  24. ↑ Dryomov, Stanislav V.; Nazhmidenova, Azhar M.; Starikovskaya, Elena B.; Shalaurova, Sofia A.; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Bernardos, Rebecca; Derevianko, Anatoly P.; Reich, David; Sukernik, Rem I. (January 28, 2021). „Mitochondrial genome diversity on the Central Siberian Plateau with particular reference to the prehistory of northernmost Eurasia“. PLOS ONE. 16 (1): 5. Bibcode:2021PLoSO..1644228D. doi:10.1371/journal.pone.0244228. PMC 7842996 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 33507977 Проверете ја вредноста |pmid= (help). Посетено на 2023-05-24.
  25. ↑ Sato, Takehiro; Amano, Tetsuya; Ono, Hiroko; Ishida, Hajime; Kodera, Haruto; Matsumura, Hirofumi; Yoneda, Minoru; Masuda, Ryuichi (2009). „Mitochondrial DNA haplogrouping of the Okhotsk people based on analysis of ancient DNA: an intermediate of gene flow from the continental Sakhalin people to the Ainu“. Anthropological Science. 117 (3): 171–180. doi:10.1537/ase.081202.
  26. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Pischedda2017.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 Kristiina Tambets, Bayazit Yunusbayev, Georgi Hudjashov, et al. (2018), "Genes reveal traces of common recent demographic history for most of the Uralic-speaking populations." Genome Biology (2018) 19:139.
  28. ↑ Fernandes, D.M., Sirak, K.A., Ringbauer, H. et al. "A genetic history of the pre-contact Caribbean." Nature (2020).
  29. ↑ 29,0 29,1 Pham VH, Nguyen VL, Jung HE, Cho YS, Shin JG.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Duggan AT, Whitten M, Wiebe V, Crawford M, Butthof A, et al. (2013), "Investigating the Prehistory of Tungusic Peoples of Siberia and the Amur-Ussuri Region with Complete mtDNA Genome Sequences and Y-chromosomal Markers." PLoS ONE 8(12): e83570.
  31. ↑ Marchi, N., Hegay, T., Mennecier, P., Georges, M., Laurent, R., Whitten, M., Endicott, P., Aldashev, A., Dorzhu, C., Nasyrova, F., Chichlo, B., Segurel, L. and Heyer, E., "Sex-specific genetic diversity is shaped by cultural factors in Inner Asian human populations." Am.
  32. ↑ Kilinc, G.M., Kashuba, N., Yaka, R., Sumer, A.P., Yuncu, E., Shergin, D., Ivanov, G.L., Kichigin, D., Pestereva, K., Volkov, D., Mandryka, P., Kharinskii, A., Tishkin, A., Ineshin, E., Kovychev, E., Stepanov, A., Alekseev, A., Fedoseeva, S.A., Somel, M., Jakobsson, M., Krzewinska, M., Stora, J., and Gotherstrom, A., "Investigating Holocene human population history in North Asia using ancient mitogenomes." Sci Rep 8 (1), 8969 (2018)
  33. ↑ Endre Neparáczki, Klaudia Kocsy, Gábor Endre Tóth, Zoltán Maróti, Tibor Kalmár, Péter Bihari, István Nagy, György Pálfi, Erika Molnár, István Raskó, and Tibor Török, "Revising mtDNA haplotypes of the ancient Hungarian conquerors with next generation sequencing." PLoS ONE 12(4): e0174886.
  34. ↑ Lippold, Sebastian; Xu, Hongyang; Ko, Albert; Li, Mingkun; Renaud, Gabriel; Butthof, Anne; Schröder, Roland; Stoneking, Mark (2014). „Human paternal and maternal demographic histories: insights from high-resolution Y chromosome and mtDNA sequences“. Investigative Genetics. 5 (1): 13. doi:10.1186/2041-2223-5-13. ISSN 2041-2223. PMC 4174254. PMID 25254093.
  35. ↑ Derenko M, Malyarchuk B, Bahmanimehr A, Denisova G, Perkova M, et al. (2013), "Complete Mitochondrial DNA Diversity in Iranians." PLoS ONE 8(11): e80673.
  36. ↑ Filipa Simão, Christina Strobl, Carlos Vullo, et al., "The maternal inheritance of Alto Paraná revealed by full mitogenome sequences." FSI Genetics Volume 39, P66-72, March 01, 2019.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 Wibhu Kutanan, Jatupol Kampuansai, Metawee Srikummool, Daoroong Kangwanpong, Silvia Ghirotto, Andrea Brunelli, and Mark Stoneking, "Complete mitochondrial genomes of Thai and Lao populations indicate an ancient origin of Austroasiatic groups and demic diffusion in the spread of Tai–Kadai languages." Hum Genet 2016 DOI 10.1007/s00439-016-1742-y.
  38. ↑ 38,0 38,1 Wibhu Kutanan, Rasmi Shoocongdej, Metawee Srikummool, et al. (2020), "Cultural variation impacts paternal and maternal genetic lineages of the Hmong-Mien and Sino-Tibetan groups from Thailand." European Journal of Human Genetics.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Hongbin Yao, Mengge Wang, Xing Zou, et al., "New insights into the fine-scale history of western-eastern admixture of the northwestern Chinese population in the Hexi Corridor via genome-wide genetic legacy." Mol Genet Genomics 2021 Mar 1.
  40. ↑ Qing-Peng Kong, Hans-Jürgen Bandelt, Chang Sun, et al., "Updating the East Asian mtDNA phylogeny: a prerequisite for the identification of pathogenic mutations." Human Molecular Genetics, 2006, Vol.
  41. ↑ 41,0 41,1 Hwan Young Lee, Ji-Eun Yoo, Myung Jin Park, Ukhee Chung, Chong-Youl Kim, and Kyoung-Jin Shin, "East Asian mtDNA haplogroup determination in Koreans: Haplogroup-level coding region SNP analysis and subhaplogroup-level control region sequence analysis." Electrophoresis (2006).
  42. ↑ „The peopling of the Americas: Genetic ancestry influences health“. Scientific American.
  43. ↑ „First Americans Endured 20,000-Year Layover – Jennifer Viegas, Discovery News“. Архивирано од изворникот на 2012-03-13. Посетено на 2009-11-18.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хаплогрупа_А_(мтДНК)&oldid=5167466“