Минаре Калјан
| узбечки: Minorai Kalon персиски: مناره کلان | |
 Минарето Калјан во 2003 | |
| Друг назив | Minâra-i Kalân, Kalon Minor, Poi-Kalyan Minaret[1] |
|---|---|
| Место | Бухара, Узбекистан |
| Област | Бухарска Област |
| Координати | 39°46′33″N 64°24′51″E / 39.77583° СГШ; 64.41417° ИГД |
| Вид | Споменик, минаре |
| Дел од | Комплекс на џамијата По-и-Калјан |
| Ширина | Пречник на основата 9 м, на врвот 6 м |
| Висина | 45,6 м, до врв 48 м |
| Историја | |
| Градител | Арслан-хан Мухамад, Караханидско Ханство |
| Материјал | Тули |
| Изграденo | 1127 г. |
| Раздобје | Западна караханидска династија |
| Култури | Ислам |
| Службен назив: Историско средиште на Бухара | |
| Тип: | Културно |
| Критериуми: | (ii)(iv)(vi) |
| Прогласено: | 1993 (29. сесија) |
| Број | 602 |
| Бухарска Област: | Список на светското наследство во Северна и Средна Азија |
Минаре Калјан (узбечки: Minorai Kalon, персиски/таџички: Minâra-i Kalân, Kalon Minor, Kalon Minare[2]) — минаре од комплексот на џамијата По-и-Калјан во Бухара, Узбекистан и една од најистакнатите знаменитости. во градот.
Минарето, проектирано од Бако, било изградено на претходната постоечка структура наречена Калјан од страна на владетелот Караханид Арслан-хан Мохамад во 1127 година за да ги повикува муслиманите на молитва пет пати на ден. Претходната кула била срушена пред да започне градбата на оваа структура што се нарекувала Калјан, што значи благосостојба, што укажува на будистичко или зороастерско минато. Изработена е во облик на кружен столб за печење тули, кој се стеснува нагоре. Висока е 45,6 метри (48 метри вклучувајќи ја точката), со пречник од 9 метри на основата и 6 метри на врвот.
Има спирални скали од тули кои се извртуваат внатре околу столбот до ротондата. Основата на кулата има тесни украсни жици појасни преку неа изработени од тули кои се поставени и праволиниски или дијагонално. [3] Фризот е покриен со сина глазура со натписи.
Во време на војна, воините го користеле минарето како стражарска кула за да ги посматраат непријателите.[4]
Околу сто години по нејзината изградба, кулата му оставила толку силен впечаток на Џингис-хан што тој наредил да биде поштедена кога неговите луѓе уништувале сè.[5] Позната е и како Кула на смртта, бидејќи до почетокот на дваесеттиот век престапниците биле погубувани со фрлање од нејзиниот врв. Фицрој Меклин, кој тајно го посетил градот во 1938 година, во своите мемоари Eastern Approaches вели: „Со векови пред 1870 година и повторно во проблематичните години помеѓу 1917 и 1920 година, луѓето беа фрлени во смрт од деликатно украсената галерија што ја крунисува“.[6]
Историја[уреди | уреди извор]
Според некои историски извори, пред изградбата на минарето Калјан на негово место имало друго минаре, помало, кое подоцна паднало, а на негово место било одлучено да се изгради сегашното.[7]
Минарето било изградено во 1127 година (XII век), кога Бухара била дел од Караханидското Ханство. Зачетник на изградбата бил владетелот од династијата Караханиди - Арслан-хан Мохамад, кој бил познат по својот урбан развој. Неговото име како зачетник на градбата е издлабено на еден од појасите на минарето. Архитект на минарето бил мајстор Бако, кој подоцна бил закопан на 45 метри од самото минаре. Во завештанието на архитектот било кажано дека минарето, доколку падне, би му паднало на глава и го оставило да го закопа на местото што му укажал. Според преданието, мајсторот-градител, кој ги поставил темелите на минарето од алабастер и млеко од камила, исчезнал, но се вратил само две години подоцна, кога темелот станал издржлив, и продолжил со тули.[7]
Едно време минарето извршувало неколку функции. Истовремено било кула за набљудување, имало и верска функција, особено, се користело за езан (повикување на муслиманите на молитва) во џамијата Калјан, што се наоѓа веднаш до минарето. Се користело и за повикување на населението во најблиската област да чита укази на владетели и други прилики.[7]
Во 1920 година, минарето претрпело оштетувања од советските бомбардирања во операцијата Бухара.
Во 1924 година бил обновен мал дел од ѕидот и мукарнесите на минарето. Во 1960 година, со основањето од страна на Очил Бобомуродов, е саниран и зајакнат подземниот дел од минарето, каде што се наоѓа темелот и темелот на минарето. Во 1997 година, на 2500-годишнината од Бухара, минарето беше темелно реконструирано и обновено од најдобрите мајстори. Во следните години, минарето изврши и мали реставраторски работи. [7]
Опис[уреди | уреди извор]
Минарето Калјан е моќен конусен столб од тули кој завршува со цилиндрична ротонда со фенер со сталактитна круна. Фенерот има шеснаесет отворени сводови, над кои има и украсен сталактитен корниз наречен „шарафа“. Минарето се наоѓа на југоисточниот агол на Петочна џамија и е поврзано со нејзиниот покрив со заоблен пешачки мост.[8]
Минарето е високо 46,5 метри. Обемот на основата е 30,43 метри, а соодветниот пречник е 9,7 метри. Во Средна Азија, само минарето Кутлуг-Тимур во Куња Ургенч има поголем пречник на основата.[9][10] Оската на минарето Бохара забележливо се стеснува кон врвот, а веднаш под фенерот, на околу 32 метри од основата, неговиот пречник е 6 метри. Тркалезната основа на минарето е поддржана од десетстран постамент, висок над 185 сантиметри, изграден, како и целото минаре, од висококвалитетни печени тули (27x27x5 сантиметри) со гипс малтер.[11] Со текот на времето, тулите и малтерот се споиле во монолитна маса, обезбедувајќи ретко зачувување на структурата во овој регион.
Подземниот дел од минарето се состои од темел од тули со непозната длабочина. Ископувањето достигнало длабочина од 13 метри, но не се стигнало до основата. Долните делови на темелот се поставени на глинест малтер, со постепено додавање на гипс и растителна пепел додека се издигнува, со што се намалувала содржината на глина.[12] Следствено, во постаментот на минарето нема глинест малтер. Совршено правилната ѕидарија на темелот е украсена со три појаси од жолти варовнички плочи. Украсите на минарето се состојат од тули и плочки кои се многу добро печени без глазура. Ѕидовите на минарето се украсени со различни, не само геометриски, обрасци. Дополнително, на ѕидовите се испишани историски и верски куфички текстови.[12]
Галерија[уреди | уреди извор]
-
Дел од Пои-Калјан: минарето и џамијата Калјан -
Поглед на Пои-Калјан: минарето и Калјан џамија, медресата Мири-Араб -
Поглед на дел од старата Бухара -
Надворешните ѕидови на минарето -
Минарето Калјан во 1913 година; фотографија од Вилхелм Хартевелд -
Внатрешни скали -
Кула (Минора) во градот Бухара
_(5658826884).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Historic Centre of Bukhara“. unesco.org. Посетено на 20 September 2018.
- ↑ „Kalon Minaret“. lonelyplanet.com. Посетено на 20 September 2018.
- ↑ www.advantour.com/uzbekistan
- ↑ Michell, G. 1995.
- ↑ Mayhew, Bradley; Clammer, Paul; Kohn, Michael D. Lonely Planet Central Asia. Lonely Planet Publications. ISBN 1-86450-296-7.
- ↑ Maclean, Fitzroy (1949). „X: Bokhara the Noble“. Eastern Approaches. Jonathan Cape. стр. 147.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 НЭУ 2000–2005.
- ↑ Пугаченко (1958). Выдающиеся памятники архитектуры Узбекистана [Outstanding architectural monuments of Uzbekistan] (Russian). Tashkent: Государственное издательство художественной литературы УзССР.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
- ↑ „Бухара - Минарет Калян“. www.turkestantravel.com. Посетено на 2023-11-04.
- ↑ „Minorai Kalon“. meros.uz. Посетено на 2023-11-04.
- ↑ „Buxoro-Minorai Kalon“. www.sayyoh.com. Посетено на 2023-11-04.
- ↑ 12,0 12,1 „MINORAI KALON“. furqattarixchi.uz. Посетено на 2023-11-04.