Дарданели

Дарданели (турски: Çanakkale Boğazı, грчки: Δαρδανέλλια) — долг тесен проток по должината на полуостровот Галиполе во денешна Турција кој го дели Балканот (Европа) од Мала Азија, а ги поврзува Егејското и Мраморното Море. Во антиката се нарекувал Хелеспонт. Протокот е долг 61 км, широк само 1,2-6 км, а просечно длабок 55 м, со најголема длабочина од 82 м. Водата низ протокот тече во двата правци: кон Егејското Море како површинска струја, а кон Мраморното како длабинска струја.

Како и Босфор, Дарданелите ја делат Европа од Азија. Протокот е меѓународен воден пат, и заедно со Босфор, Дарданелите го поврзуваат Црното со Средоземното Море.

Преку протокот денес се протега Мостот „Чанаккале 1915“, отворен во 2022 г.^[1] и наречен во чест на отоманската поморска победа во Дарданелскиот поход од Првата светска војна. Во времето на неговото отворање бил најдолгиот висечки мост на светот.

Историја[уреди | уреди извор]

Протокот има стратешко значење и затоа играл важна улога во историјата. Античкиот град Троја бил сместен близу до западниот влез на протокот, а на азискиот брег од протокот се одиграла и Тројанската војна. Војската на Александар III Македонски го минала протокот во 334 г.п.н.е. за да ја нападне Персија. Дарданелите играле значајна улога и во одбраната на Цариград во Византискиот период, а од 14 век бил постојано контролиран од Турција.

Големите сили отсекогаш имале особен интерес за непречен премин или пак за контрола на Дарданелите, и затоа бил предмет на разни битки и договори помеѓу нив во текот на XIX и XX век.