Суша во Турција

Од Википедија — слободната енциклопедија
Делта Кизилирмак јануари 2021 година

Сушата е честа појава во Турција, особено на југот и во центарот на земјата, а 2021 година е најсушна година во последните 2 децении.[1] Се предвидува дека сушите ќе се случуваат почесто поради климатските промени, а 2023 година исто започнала со суша.[2] Најголем дел од загубата на вода се должи на лошото наводнување. Во 2022 година, Светската банка заклучила дека „без реформи, падот на снабдувањето со вода од 10 отсто во Турција би можел да го намали БДП за 6 отсто“.

Климата[уреди | уреди извор]

Временски примероци[уреди | уреди извор]

Поголемиот дел од климата на Турција во внатрешноста е степска клима, а на јужниот и западниот брег медитеранска клима која се карактеризира со летна суша. Климата на Турција е под влијание на северноатлантската осцилација (NAO), Медитеранскиот индекс на циркулација[3] и јужниот индекс на осцилации.[4]

Климатска промена[уреди | уреди извор]

Поради глобалното затоплување, се предвидува зголемување на екстремните суши и недостиг на вода,[5] на пример во покраината Анкара.[6]

Географија[уреди | уреди извор]

Делови од земјата се со сува клима или аридификација. Помеѓу 1931 и 2010 година екстремна суша се случила во 3% од земјата, тешка суша во 4% и умерена суша во 7%.[7] Најмали врнежи во Турција има околу езерото Туз[8] околу 35 см годишно.[9]

Големи суши[уреди | уреди извор]

Тешка суша се совпаднала со колапсот на Империјата Хит околу 1198–1196 п.н.е.[10] И неодамна имало големи суши, и тоа во 1804, 1876, 1928,[11] и често од 1970-тите.[12]

Неодамнешни тешки суши[уреди | уреди извор]

2007–2008 година[уреди | уреди извор]

Помеѓу декември 2006 и декември 2008 година имало значително помалку зимски и есенски врнежи. Поради метеоролошката суша се развиле хидролошки, земјоделски и социоекономски суши. Забележани се загуби на земјоделски производи, недостиг на надземна и подземна вода, недоволни и прекини на вода за пиење во големите градови како Анкара и Истанбул. Сушата најмногу ги погодила регионите на Егејското Море, Мармара, Медитеранот и Централна Анадолија. Вода за пиење се снабдувало од реката Кизил до Анкара и од потокот Мелен до Истанбул.[12]

2013–2014 година[уреди | уреди извор]

Сушата во Источна и Централна Анадолија од 2012 година, комбинирана со летната суша на медитеранската клима, била доживеана како умерена и силна суша во поголемиот дел од земјата во 2013 година. Вкупната количина на врнежи помеѓу 1 октомври 2013 и 17 јануари 2014 година е околу половина од истиот период претходната година и 37% под долгорочниот просек. [12]

2020–2021 година[уреди | уреди извор]

Влага во коренската зона - највисокиот метар на почвата - на 11 јануари 2021 година. Темно црвената означува помалку од 2% влага.

Врнежите биле под просекот од средината на 2019 година, а особено во втората половина на 2020 година, а сушата главно влијаела на земјоделството во Турција,[13] бидејќи големите градски акумулации добиле дожд пред истите да се потрошат.[14]

Ризик од опустинување[уреди | уреди извор]

Повеќе од 60% (51,5 мил. ха) од еколошки чувствителните области се кревки и критични.[15] Смалувањето на езерата може да се должи на намалените врнежи кои се дел од климатските промени и зголемената употреба на вода од страна на земјоделството.[16]

Земјоделство[уреди | уреди извор]

Житото во провинцијата Конија е зафатено.[17] Скоро три четвртини од водоснабдувањето се користело за наводнување[18] и најголем дел од загубата на вода се должело на лошото наводнување,[19] и предложена е поширока употреба на наводнување капка по капка.[12]

Водни ресурси[уреди | уреди извор]

Има околу 1500 кубни метри по лице годишно.[18] Врз основа на индексот Фалкенмарк, Турција е под „воден стрес“ бидејќи има 1.000-1.500 м3 воден потенцијал по лице годишно.[20] Врнежите можат да се измерат со сателит.[21]

Други употреби на водата[уреди | уреди извор]

Хидроелектричната енергија во Турција е намалена поради климатските промени.[22] Според Здружението за водена политика, половина од водата наменета за чешми се губи поради протекување.[23] Според ТЕМА 4 милиони тони дневно се трошат за ископ на јаглен.[24] Сушата во 2023 година предизвикала прекин на електричната енергија и зголемување на цените на струјата и гасот.[25]

Официјално санкционираните методи за борба против сушата вклучуваат подобра заштита на речните сливови,[26] изградба на брани,[27] собирање на дождовница, употреба на техничка вода[28] и молитва за дожд.[29]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „2021 was the driest year in two decades in Turkey“.
  2. ↑ „Istanbul may experience its warmest January: Experts“. Hürriyet Daily News (англиски). Посетено на 2023-01-21.
  3. ↑ Topuz, Muhammet; Feidas, Haralambos; Karabulut, Murat (2020). „Trend analysis of precipitation data in Turkey and relations to atmospheric circulation: (1955–2013)“. Italian Journal of Agrometeorology (англиски) (2): 91–107. doi:10.13128/ijam-887. ISSN 2038-5625.
  4. ↑ Harisuseno, Donny (1 October 2020). „Meteorological Drought and its Relationship with Southern Oscillation Index (SOI)“. Civil Engineering Journal (англиски). 6 (10): 1864–1875. doi:10.28991/cej-2020-03091588. ISSN 2476-3055.
  5. ↑ Gönençgil, Barbaros; Acar, Zahide (2021), Lois-González, Rubén Camilo (уред.), „Turkey: Clımate Variability, Extreme Temperature, and Precipitation“, Geographies of Mediterranean Europe, Springer Geography (англиски), Cham: Springer International Publishing: 167–180, doi:10.1007/978-3-030-49464-3_8, ISBN 978-3-030-49464-3, Посетено на 29 March 2021
  6. ↑ „Climate change impact assessment on mild and extreme drought events using copulas over Ankara, Turkey“. ODTÜ – Orta Doğu Teknik Üniversitesi. 10 December 2020. Посетено на 29 March 2021.
  7. ↑ Dabanlı, İsmail; Mishra, Ashok K.; Şen, Zekai (1 September 2017). „Long-term spatio-temporal drought variability in Turkey“. Journal of Hydrology. 552: 779–792. doi:10.1016/j.jhydrol.2017.07.038. ISSN 0022-1694.
  8. ↑ „Lake Tuz Special Environmental Protection Area (SEPA)“. UNESCO World Heritage Centre (англиски). Посетено на 26 March 2021.
  9. ↑ Aydin, Fulya; Erlat, Ecmel; Türkeş, Murat (1 June 2020). „Impact of climate variability on the surface of Lake Tuz (Turkey), 1985–2016“. Regional Environmental Change. 20 (2): 68. doi:10.1007/s10113-020-01656-z. ISSN 1436-378X.
  10. ↑ Manning, Sturt W.; Kocik, Cindy; Lorentzen, Brita; Sparks, Jed P. (February 2023). „Severe multi-year drought coincident with Hittite collapse around 1198–1196 bc“. Nature (англиски). 614 (7949): 719–724. doi:10.1038/s41586-022-05693-y. ISSN 1476-4687. PMC 9946833 Проверете ја вредноста |pmc= (help).
  11. ↑ „Droughts in Turkey“. Climatechangepost.com (англиски). Посетено на 29 March 2021.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Kurnaz, Levent (April 2014). „Drought in Turkey“ (PDF).
  13. ↑ „Drought in Turkey“ (PDF). Global Drought Observatory (GDO) of the Copernicus Emergency Management Service (CEMS). January 2021. Архивирано од изворникот (PDF) на 10 February 2021.
  14. ↑ „GDO Analytical Report: Drought in Turkey“. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. January 2021.
  15. ↑ Uzuner, Çağlar; Dengiz, Orhan (1 July 2020). „Desertification risk assessment in Turkey based on environmentally sensitive areas“. Ecological Indicators (англиски). 114: 106295. doi:10.1016/j.ecolind.2020.106295. ISSN 1470-160X.
  16. ↑ „Son 30 yılda Türkiye'nin büyük göllerinin yüzde 54'ü küçüldü“. BBC News Türkçe (турски). Посетено на 2023-05-30.
  17. ↑ „Better irrigation saves water, energy in Turkish grain hub Konya“. Daily Sabah. 8 February 2021. Посетено на 29 March 2021.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Fresh water resources in Turkey“. Climatechangepost.com (англиски). Посетено на 30 March 2021.
  19. ↑ „Poor irrigation main cause of water loss, data shows – Turkey News“. Hürriyet Daily News. Посетено на 29 March 2021.
  20. ↑ „Water Use in Turkey“. Fanack Water (англиски). Посетено на 2023-05-18.
  21. ↑ Aksu, Hakan; Akgül, Mehmet Ali (1 October 2020). „Performance evaluation of CHIRPS satellite precipitation estimates over Turkey“. Theoretical and Applied Climatology (англиски). 142 (1): 71–84. doi:10.1007/s00704-020-03301-5. ISSN 1434-4483.
  22. ↑ Bulut, U.; Sakalli, A. (2021). „Impacts of climate change and distribution of precipitation on hydroelectric power generation in Turkey“. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. 1032: 012043. doi:10.1088/1757-899x/1032/1/012043. Посетено на 29 March 2021.
  23. ↑ „Is Turkey a water-hoarding bogeyman or yet another nation struggling with water scarcity?“. The National. 2021-05-27. Посетено на 2021-05-27.
  24. ↑ Agency, Anadolu (2021-11-03). „Coal mining key contributor to water crisis: Turkish NGO“. Daily Sabah (англиски). Посетено на 2021-11-12.
  25. ↑ Garcia, Lucia (2023-08-08). „Global hydropower generation to fall in 2023“. Economist Intelligence Unit (англиски). Посетено на 2024-03-17.
  26. ↑ „Strategy and Action Plans“. www.tarimorman.gov.tr. Посетено на 30 March 2021.
  27. ↑ Ateş, Hazal (14 December 2020). „Turkey's action plan to fight drought focuses on saving water sources“. Daily Sabah (англиски). Посетено на 29 March 2021.
  28. ↑ „Rain harvesting, gray water can solve Turkey's drought: Expert“. Daily Sabah. 20 January 2021. Посетено на 29 March 2021.
  29. ↑ „Turkey drought: Istanbul could run out of water in 45 days“. The Guardian. 13 January 2021. Посетено на 29 March 2021.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

„Анализа на суша“ [Drought Analysis]. Турската државна метеоролошка служба (турски).

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Суша_во_Турција&oldid=5192705“