Молекуларна цитогенетика

Од Википедија — слободната енциклопедија
Пример на кариотипизација што покажува вкупно 46 хромозоми во геномот.

Молекуларна цитогенетика ― поле кое комбинира две дисциплини, молекуларна биологија и цитогенетика, и вклучува анализа на структурата на хромозомот за да помогне да бидат разликувани клетките кои се нормални и клетките кои предизвикуваат рак. Човечката цитогенетика започнала во 1956 година кога било откриено дека нормалните човечки клетки содржат 46 хромозоми. Сепак, првите микроскопски набљудувања на хромозомите биле пријавени од Арнолд, Флеминг и Ханземан кон крајот на 1800-тите. Нивната работа била игнорирана со децении додека вистинскиот број на хромозомите кај луѓето не бил откриен како 46. Во 1879 година, Арнолд ги испитувал клетките на сарком и карцином со многу големи јадра. Денес, проучувањето на молекуларната цитогенетика може да биде корисно за дијагностицирање и лекување на различни малигни заболувања како што се хематолошки малигни тумори, тумори на мозокот и други претходници на ракот. Областа е воглавно насочена на проучување на еволуцијата на хромозомите, поконкретно на бројот, структурата, функцијата и потеклото на хромозомските абнормалности.[1][2] Вклучува низа техники наведени како флуоресцентна „на лице место“ хибридизација, во која сонди со ДНК се означени со различни обоени флуоресцентни ознаки за да се визуелизира еден или повеќе специфични региони од геномот. Воведен во 1980-тите, оваа хибридизација користи сонди со комплементарни базни секвенци за да го најде присуството или отсуството на специфичните региони на ДНК. Хидридизацијата може да биде извршена или како директен пристап до метафазните хромозоми или меѓуфазните јадра. Алтернативно, може да биде земен индиректен пристап во кој целиот геном може да биде проценет за промени во бројот на копии со помош на виртуелна кариотипизација. Виртуелните кариотипови се создадени од низи направени од илјадници до милиони сонди, а пресметковните алатки се користени за повторно создавање на геномот „in silico“.

Заеднички техники[уреди | уреди извор]

Флуоресцентна „на лице место“ хибридизација[уреди | уреди извор]

Слики со флуоресцентната „на лице место“ хибридизацијана со хромозоми од делење на орангутански (лево) и човечки (десно) клетки. Жолтата сонда покажува 4 копии од регион во геномот на орангутан и само 2 копии кај човекот.

Флуоресцентната „на лице место“ хибридизација картира една копија или повторувачки секвенци на ДНК преку локализација на означување на специфични нуклеински киселини. Техниката користи различни сонди со ДНК означени со флуоресцентни ознаки кои се врзуваат за еден или повеќе специфични региони на геномот.[3] Ги означува сите поединечни хромозоми во секоја фаза од клеточната делба за да ги прикаже структурните и бројчани абнормалности што може да се појават во текот на целиот циклус. Ова се прави со сонда која може да биде специфична за локус, центромерна, теломерна и цело хромозомска. Оваа техника обично се изведува на интерфазни клетки и ткива на парафински блокови. Оваа хибридизација картира една копија или повторувачки секвенци на ДНК преку локализација на означување на специфични нуклеински киселини. Техниката користи различни ДНК сонди означени со флуоресцентни ознаки кои се врзуваат за еден или повеќе специфични региони на геномот. Сигналите од флуоресцентните ознаки може да се видат со микроскопија, а мутациите може да се видат со споредување на овие сигнали со здравите клетки. За ова да функционира, ДНК мора да се денатурира со употреба на топлина или хемикалии за да се скршат водородните врски; ова овозможува хибридизација да се случи откако ќе се измешаат два примероци. Флуоресцентните сонди создаваат нови водородни врски, со што се поправа ДНК со нивните комплементарни бази, кои може да се детектираат преку микроскопија. Хибридизацијата овозможува да бидат видени различни делови од хромозомот во различни фази од клеточниот циклус. Хибридизацијата може да биде извршена или како директен пристап до метафазните хромозоми или меѓуфазните јадра. Алтернативно, може да биде земен индиректен пристап во кој целиот геном може да биде проценен за промени во бројот на копии со помош на виртуелна кариотипизација. Виртуелните кариотипови се создавани од микронизи направени од илјадници до милиони сонди, а сметачките алатки се користени за повторно создавање на геномот „in silico“.[4]

Споредбена геномска хибридизација[уреди | уреди извор]

Споредбената геномска хибридизација, добиена од флуоресцентната „на лице место“ хибридизација, е користена за споредување на варијациите во бројот на копии помеѓу биолошки примерок и референца. Споредбената геномска хибридизација првично била развиена за да бидат набљудувани хромозомските аберации во клетките на туморот. Овој метод користи два генома, примерок и контролен, кои се означени флуоресцентно за да се разликуваат.[5] Во оваа хибридизација, ДНК е изолирана од примерок од тумор и е прикачуван биотин. Друга белковина за обележување, дигоксигенин, е прикачена на референтниот примерок на ДНК.[6] Обележаните примероци на ДНК се сохибридизирани со сонди за време на клеточната делба, што е најинформативното време за набљудување на варијациите на бројот на копии.[7] Оваа хибридизација користи создава карта која го прикажува релативното изобилство на ДНК и бројот на хромозомите. Со споредување на флуоресценцијата во примерокот во споредба со референца, хибридизацијата може да укаже на добивки или загуби на хромозомските региони.[6][8] Споредбената геномска хибридизација се разликува од флуоресцентната „на лице место“ хибридизација бидејќи не бара одредена цел или претходно знаење за генетскиот регион што е анализиран. Споредбената геномска хибридизација исто така, може релативно брзо да скенира цел геном за различни хромозомски нерамнотежи, и ова е корисно кај пациенти со основни генетски проблеми и кога службената дијагноза не е позната. Ова често се случува кај хематолошки карциноми.

Споредбена геномска хибридизација на низа[уреди | уреди извор]

Споредбената геномска хибридизација на низа овозможува споредбената геномска хибридизација да биде изведувана без клеточна култура и изолација. Наместо тоа, е изведувана на стаклени слајдови кои содржат мали фрагменти на ДНК.[9] Отстранувањето на клеточната култура и чекорот на изолација драматично го поедноставува и ја забрзува постапката. Користејќи слични начела на споредбената геномска хибридизација, примерокот на ДНК е изолиран и флуоресцентно е означен, а потоа се сохибридизира во едноверижни сонди за да создава сигнали. Илјадници од овие сигнали може да бидат откриени одеднаш, а оваа постапка е нарекувана напореден преглед.[10] Се мерат соодносите на флуоресценција помеѓу примерокот и референтните сигнали, што ја претставува просечната разлика помеѓу количината на секој од нив. Ова ќе покаже дали има повеќе или помалку примерок од ДНК отколку што се очекува со референца.

Примени[уреди | уреди извор]

Клетка која содржи преуредување на хромозомските региони (горниот лев црвен и зелен хромозом)во генот bcr/abl. Ова преуредување е поврзано со хронична миелогена леукемија и е откриено со помош на Флуоресцентната „на лице место“ хибридизација.

Хромозомот, преку флуоресцентната „на лице место“ хибридизација овозможува проучување на цитогенетиката во пред и посленатални примероци и исто така е широко користен во цитогенетското тестирање за рак. Додека цитогенетиката е проучување на хромозомите и нивната структура, цитогенетското тестирање вклучува анализа на клетките во крвта, ткивото, коскената срцевина или течноста за да бидат идентификувани промените во хромозомите на поединецот. Ова често било правено преку кариотипизација, а сега се прави со флуоресцентната „на лице место“ хибридизација. Овој метод најчесто е користен за откривање на хромозомски бришења или транслокации често поврзани со рак. флуоресцентната „на лице место“ хибридизација е користена и за меланоцитни лезии, разликувајќи невообичаен меланоцитен или малиген меланом.[11]

Клетките на ракот често собираат сложени хромозомски структурни промени како што се губење, удвојување, инверзија или движење на сегмент.[12] Кога е користена флуоресцентната „на лице место“ хибридизација, сите промени на хромозомот ќе бидат видливи преку несовпаѓање помеѓу флуоресцентно означените ракородни хромозоми и здрави хромозоми.[12] Наодите од овие цитогенетски опити можат да фрлат светлина врз генетските причини за ракот и да најдат потенцијални терапевтски цели.[13]

Молекуларната цитогенетика може да биде користена и како дијагностичка алатка за вродени синдроми кај кои се непознати основните генетски причини за болеста.[14] Анализата на структурата на хромозомот на пациентот може да открие предизвикувачки промени. Новите методи на молекуларна биологија развиени во изминатите две децении, како што се секвенционирањето со т.н. „следна генерација“ и секвенциораниње на РНК, во голема мера ја замениле молекуларната цитогенетика во дијагностиката, но неодамна употребата на деривати на флуоресцентната „на лице место“ хибридизација како што се повеќебојни флуорецентно-хибридизациски и разнобојни подредувања расте во медицинските примени.[15]

Проекти за рак[уреди | уреди извор]

Еден од тековните проекти што вклучува молекуларна цитогенетика вклучува геномско истражување на ретки видови на рак, наречено Иницијатива за карактеризирање на геномот на ракот.[16] Иницијативата е група заинтересирана за опишување на генетските абнормалности на некои ретки видови на рак, со примена на напредно секвенционирање на геномите, егзомите и транскриптомите, кои на крајот може да играат улога во патогенезата на ракот.[16] Во моментов, Иницијативата има разјаснето некои претходно неодредени генетски промени во медулобластом и Б-клеточен не-Хочкин лимфом. Следните чекори за иницијативата е да бидат идентификувани геномските алтернации кај ХИВ+ туморите и кај Буркитовиот лимфом.

Некои техники за секвенционирање со висок процент што ги користи Иницијативата се: секвенционирање на целиот геном, секвенционирање на транскриптом, хроматинско-имунопреципитациско секвенционирање и илуминско инфинумска метилација (Illumina Infinum MethylationEPIC BeadCHIP.[17]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Molecular cytogenetics in haematological malignancy: current technology and future prospects“. Chromosoma. 114 (4): 286–94. септември 2005. doi:10.1007/s00412-005-0002-z. PMID 16003502.
  2. ↑ „Molecular cytogenetics of brain tumors“. Journal of Neuropathology and Experimental Neurology. 56 (11): 1173–81. ноември 1997. doi:10.1097/00005072-199711000-00001. PMID 9370227.
  3. ↑ O'Connor, Clare (2008). „Fluorescence In Situ Hybridization (FISH)“. Nature Education. 1 (1): 171.
  4. ↑ Martin EA, McFerran TA, уред. (2017). Dictionary of Nursing. Oxford University Press.
  5. ↑ „Cytogenetic testing | DermNet NZ“. www.dermnetnz.org (англиски). Посетено на 6 февруари 2024.
  6. ↑ 6,0 6,1 Banerjee, Diponkar (15 јануари 2013). Array comparative genomic hybridization : protocols and applications. New York: Humana Press. стр. 1–13.
  7. ↑ „Comparative genomic hybridization“. Annual Review of Genomics and Human Genetics. 6 (1): 331–54. 2005. doi:10.1146/annurev.genom.6.080604.162140. PMID 16124865.
  8. ↑ „Human cytogenetics: 46 chromosomes, 46 years and counting“. Nature Reviews Genetics. 3 (10): 769–78. октомври 2002. doi:10.1038/nrg905. PMID 12360235.
  9. ↑ „Representational oligonucleotide microarray analysis: a high-resolution method to detect genome copy number variation“. Genome Research. 13 (10): 2291–305. October 2003. doi:10.1101/gr.1349003. PMC 403708. PMID 12975311.CS1-одржување: display-автори (link)
  10. ↑ „Evaluation of Array Comparative genomic Hybridisation in prenatal diagnosis of fetal anomalies: a multicentre cohort study with cost analysis and assessment of patient, health professional and commissioner preferences for array comparative genomic hybridisation“. Efficacy and Mechanism Evaluation. 4 (1): 1–104. февруари 2017. doi:10.3310/eme04010. PMID 28182369.
  11. ↑ „Cytogenetic testing | DermNet NZ“. www.dermnetnz.org (англиски). Посетено на 6 февруари 2024.
  12. ↑ 12,0 12,1 Rao PH, Nandula SV, Murty VV (2007). „Molecular cytogenetic applications in analysis of the cancer genome“. Во Fisher PB (уред.). Cancer Genomics and Proteomics: Methods and Protocols. Methods in Molecular Biology. 383. Humana Press. стр. 165–85. doi:10.1007/978-1-59745-335-6_11. ISBN 9781597453356. PMID 18217685.
  13. ↑ Wan TS (2017). „Cancer Cytogenetics: An Introduction“. Во Wan TS (уред.). Cancer Cytogenetics. Methods in Molecular Biology. 1541. Springer New York. стр. 1–10. doi:10.1007/978-1-4939-6703-2_1. ISBN 9781493967018. PMID 27910009.
  14. ↑ „The new cytogenetics: blurring the boundaries with molecular biology“. Nature Reviews Genetics. 6 (10): 782–92. октомври 2005. doi:10.1038/nrg1692. PMID 16145555.
  15. ↑ „History and evolution of cytogenetic techniques: Current and future applications in basic and clinical research“. Mutation Research/Genetic Toxicology and Environmental Mutagenesis. In memory of Professor Adayapalam T Natarajan. 836 (Pt A): 3–12. декември 2018. doi:10.1016/j.mrgentox.2018.08.008. PMID 30389159.
  16. ↑ 16,0 16,1 GenomeOC (2013-01-18). „Cancer Genome Characterization Initiative“. Office of Cancer Genomics (англиски). Посетено на 6 февруари 2024.
  17. ↑ „GenomeOC Research“. Office of Cancer Genomics (англиски). 2013-02-04. Посетено на 6 февруари 2024.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Молекуларна_цитогенетика&oldid=5168679“