Мак јонг
Мак јонг (јави: مق يوڠ; тајландски: มะโย่ง) — традиционална форма на танцова драма од северна Малезија, особено од државата Келантан. Била забранета од пан-малезиската исламска партија поради нејзините анимистички и хинду-будистички корени кои доаѓаат многу пред исламот во азискиот регион.[1] Покојниот Цик Нинг бил најпознат мак јонг изведувач во 1980-ти години. Во 2005 година, УНЕСКО го прогласил театарот мак јонг за ремек-дела на усното и нематеријалното наследство на човештвото.[2]
Мак јонг се смета најавтентичната и најрепрезентативната уметност на малајската изведувачка уметност, бидејќи е главно недопрена од надворешни влијанија. Иако повеќето традиционални малајски танци биле под влијание на Индија, Јава и други делови од Југоисточна Азија, пеењето и музичкиот репертоар на мак јонг се оригинални. Од главните приказни изведени во мак јонг, повеќето се изведени од митологијата Келантан - Патани.
Изведбата започнува со оддавање почит на духовите (семах кумпунг). Потоа следуваат танцовите, глумата и импровизирани дијалози. Приказните биле покажани во серија од тричасовни изведби во текот на неколку вечери. Главниот танчер се вика Пак јонг и се облекува како крал. Актерската екипа обично вклучува кралица во второто водство, девојки од палатата и шегаџии. Традиционално, сите изведувачи биле жени, освен кловновите кои се секогаш мажи. Една група која се нарекува Јонг Донгданг пее и танцува помеѓу поглавјата и на затворањето на приказната. Оркестарот мак јонг е мал, а главните инструменти се трожична шилеста лаута, тапан (генданг) и пар гонг. Може да вклучува и флејта (серунаи), кедук тапани и мали кимвали (кеси).
Денес има помалку од десет постари изведувачи на мак јонг. Иако имало неколку обиди да се оживее уметничката форма, искусните изведувачи забележале јасна разлика помеѓу комерцијализираниот мак јонг на урбаните танчери, во споредба со движењата на селските изведувачи. Многу млади луѓе не се подготвени да се подложат на ригорозно стажирање, така што уметноста сега е во распаѓање.
Историја[уреди | уреди извор]
Мак јонг првично бил форма на народен театар кој вклучува ритуали поврзани со помирување, како и со исцелување. Се мисли дека настанало во Кралството Патани, кое сега е провинција на Тајланд. Бидејќи се пренесувало усно меѓу селаните, точната старост на мак јонг е неизвесна. Сепак, се претпоставува дека е најмалку 800 години, или многу постар.
Мак јонг бил донесен во Келантан пред повеќе од 200 години. Оттаму се проширил и во Кедах и постоел како народен театар. Во 1923 година, најмладиот син на кралот, Лонг Абдул Гафар, се залагал за мак јонг и изградил културна област наречена Кампунг Теменгунг на теренот на неговата палата за да ја поддржи уметноста. Во тоа време, станало конвенционално да се има главна женска фигура. Неговата смрт во 1935 година била проследена со Втората светска војна. Мак јонг повторно станал народна традиција. Во 1970-тите години, биле направен обид да се создаде рафинирана верзија на мак јонг, наводно продолжувајќи ги напорите на Лонг Абдул Гафар. За таа цел била формирана група чии настапи се одржувале во поголемите градови, а мак јонг си го најде местото и во академските институции.
Традиционалниот мак јонг продолжил во 1960-тите години и 1970-тите години, но подоцна бил спречен од исламската преродба. Кога ПАС ја презел контролата врз Келантан во 1991 год, тие го забраниле мак јонг во државата поради неговите „неисламски елементи“ и облека, што ги остава главите и рацете на жените непокриени. Иако многу стари изведувачи ѝ пркоселе на забраната, мак јонг повеќе не можел да се прикажува во јавноста. Некои мислеле дека традицијата ќе згасне, но УНЕСКО ја прогласи за едно од нематеријалните културни наследства што треба да се зачува. Оттогаш има некои напори да се изведе мак јонг надвор од Келантан, но интересот кај помладата генерација е мал.
Во сегашното време, мак јонг ретко се изведува бидејќи приоритет често им се дава на модерните танци на етничките групи на Малејците. Понекогаш сè уште се поставува за одбележување државни настани, како и за туристите. Сепак, во овие модерни скратени изведби недостасуваат старите анимистички ритуали и нивната музика е поедноставена, бидејќи песните се пуштаат толку ретко. Останати се само неколку трупи кои традиционално настапуваат во селата Келантан и Теренгану.
Ритуалната изведба[уреди | уреди извор]
Како и со многу други антички малајски форми на театар, мак јонг некогаш се користел за исцелување. Овие исцелувачки ритуали сè уште се практикуваат во селата, како и во некои потрадиционални градови, но денес се во голема мера намален.
Ритуалните изведби се побогати од оние што се изведуваат за забава, комбинирајќи шаманизам, гозба со духови и танцов театар. Тоа го отсликува длабокото, мистично значење на приказните и танците на мак јонг и неговата оригинална цел да послужи како канал до духовниот свет. Ритуалните изведби се изведуваат за духовно исцелување, за оддавање почит на учител и за дипломирање на изведувач.[3]
Индонезија[уреди | уреди извор]
Во Индонезија, изведбата на мак јонг која се наоѓа во Риау и Северна Суматра, потекнува од Јужен Тајланд, дојдена преку Сингапур. На островите Риау, мак јонг се изведува во Батам и Бинтан, од групи од Пулау Панјанг, Кечаматан Кијанг и Пулау Мантанг Аранг.[4]
Тајланд[уреди | уреди извор]
Мак јонг исто така бил широко практикувана во Патани, поранешен град Патани за време на ерата на Кралството Патани и сè уште се практикува на неколку локации, како што е Јала.[5][6]32
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Kelantan refuses to lift Mak Yong ban“. The Star. 2007. Посетено на 5 December 2017.
- ↑ „Mak Yong Malaysia“. UNESCO. 2008. Посетено на 5 December 2017.
- ↑ Prof. Dr Ghulam-Sarwar Yousof: "Mak Yong as ritual", Vol. 8: Performing Arts. The Encyclopedia of Malaysia, 2004.
- ↑ Pudentia (August 2010). „The Revitalization of Mak Yong in the Malay World“. 12 (1). Наводот journal бара
|journal=(help)[мртва врска] - ↑ „พ.ศ. 2497 "พิฆาต" หะยีสุหลง เริ่มขบวนการต่อต้านรัฐบาล“ [Haji Sulong death]. ศิลปวัฒนธรรม (тајландски). 25 February 2021.
- ↑ Alfan, Syafiq Faliq (2020). „Sustaining Mak Yong – Main Puteri in Raman: A Discussion of its Existence in Cultural Evolutionary Thread“. Jurai Sembah. 1 (2): 1–13. doi:10.37134/juraisembah.vol1.2.1.2020.
Литература[уреди | уреди извор]
Гулам-Сарвар Јусоф. „Танцовиот театар Келантан Мак јонг: Студија за структурата на изведбата“. Докторска дисертација, Универзитет на Хаваи, Хонолулу, 1976 година.
Гулам-Сарвар Јусоф. Мак јонг: Театар за светско наследство. Пенанг, Малезија: Areca Books, 2019 година.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
Основите на тапаните Келантан во Мак јонг од Јап Енг Сим