Караконџол
Караконџол[1] — суштество од митологијата на Јужните Словени. Верувањето во постоењето на ова суштество е широко распространето меѓу жителите на Бугарија, Македонија и јужниот дел на Србија. Иако нема докази за постоењето на караконџоли, има одреден број луѓе што сè уште веруваат во постоењето на ова митолошко суштество.
Етимологија на името[уреди | уреди извор]
Името на ова суштество го среќаваме и во грчкиот јазик како каликанзарос (грчки: καλλικάντζαρος), реализиран преку турската форма karakonkolos (турски: karakoncolos). На словенски, оваа заемка била реинтерпретирана и поврзана со зборот кон или крак, што значи нога .
Зборот каликанзарос [множина: каликанзари (грчки: καλλικάντζαροι)] е името на машките демони од грчките народни верувања. Во превод на српски значи гоблини .
Во некои региони, може да се најдат други имиња за караконџол, како што се:
- на српски јазик:
- какарондја (од Србите од Галиполи ),
- калаконџур (во Косово ),
- караканџа (во Неготинска Краина ),
- Караконџа (во околината на Бачка, Бабушница и Лесковац ),
- Каранделоза и Карапања ,
- конжула (во околината на Гружа ),
- Кураканџа и Куроконџа ;
- на бугарски јазик:
- на македонски јазик:
- караконџол, караконџола, караконџул и конџолка .
Опис на караконџол во митологијата и фолклорот[уреди | уреди извор]
Во фолклорот, караконџолата е опишана како женско демонско суштество со изглед на старица со страшно и набрчкано лице, светли очи, големи и остри нокти, железни заби и (многу често) со козји копита, уши и рогови, слично на сатир од античката (словенска и грчка) митологија . Караконџолите може да се сретнат само ноќе, најчесто за време на „некрстените денови“ [2][3] (т.е. во деновите од православниот Божик до Водици) кога се најопасни за луѓето.
Според традицијата, караконџолите ги напаѓаат луѓето, кои се наоѓаат надвор од нивната куќа доцна во ноќта [2] . Ако се работи за мажи, караконџолот ги напаѓа така што им скока на грб и ги тера да ја носат на грб и да шетаат цела ноќ додека не запеат првите петли [4] . Ако жртвата не ги исполни нејзините барања, караконџолот гребе со канџите. Кога ќе запеат првите петли, караконџолот ја турка својата уморна и збунета жртва во канал покрај патот или шумата и ја остава да лежи таму . Ако се работи за жени, караконџолот ги напаѓа така што ги гребе (најчесто по лицето) и ги драска со ноктите или ги фрла од ридот или се обидува да ги удави во вода. Постарите се плашат од Караконџоли, па не излегуваат навечер во „Некрстените денови“ . Против караконџул се користи шахта, сол и леб.
Во регионот на Алексинац се верува дека караконџоли најчесто напаѓаат пијани мажи. Во Косово велат дека караконџолот седи на стреата над влезната врата и навечер, штом некој излезе од дома, му фрли сламка на глава, го качи, го брка покрај реката и штом петелот пее или магарињата почнуваат да прчат, го пушта.
Потеклото на верувањето во караконџоли[уреди | уреди извор]
Верувањето во караконџоли е веројатно автохтоно словенско, но некои тврдат дека Словените, (најмногу Македонците и Србите) го презеле од денешните Грци. Во нивните народни верувања, постојат машки демонски суштества познати како каликанзари (Гр грчки: καλλικάντζαροι), кои меѓу Србите се познати како ноќни коболди . Овие суштества се безусловно зли и доаѓаат во поворки меѓу луѓето за време на божиќната сезона. На „Некрстени денови“ им се принесуваат жртви во форма на колачи.
Учесниците на драматизираната и маскирана поворка во „Некрстени денови“ се нарекуваат и караконџоли. Поворките слични на овие го следат своето потекло уште од римската прослава на Консуали во месец јануари, а тоа име се префрли на црниот демон каликанзорос, влезе во верувањата на Грците и Турците и на крајот во верувањата на српскиот народ., каде што се родени караконџоли.
Интересен е податокот и тоа што во околината на Гевгелија се наоѓа новогодишна погача чие име караконжул доаѓа од зборот караконжула . А се однесува на колач кој се прави за да се умилостиват токму тие духови.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „караконџол“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ 2,0 2,1 „Караконџула“. Српски митолошки речник. Београд: Нолит. 1970. стр. 176.
- ↑ „Караконџула“. Словенска митологија: енциклопедијски речник. Београд: Zepter Book World. 2001. стр. 259. ISBN 978-86-7494-025-9.
- ↑ Vuković, Milan T. (2004.). „Божићни празници“. Народни обичаји, веровања и пословице код Срба (Serbian) (12. изд.). Belgrade: Sazvežđa. стр. 94. ISBN 978-86-83699-08-7. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help)CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
Литература[уреди | уреди извор]
- „Караконџула“. Српски митолошки речник. Београд: Нолит. 1970. стр. 176.CS1-одржување: ref=harv (link)
- „Караконџула“. Словенска митологија: енциклопедијски речник. Београд: Zepter Book World. 2001. стр. 259. ISBN 978-86-7494-025-9.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Српски митолошки речник. Београд: Нолит. 1970. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help)CS1-одржување: ref=harv (link) - Приручник за одбрану и заштиту од ала и баука. Београд: MAH. 1986. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help)CS1-одржување: ref=harv (link) - Словенска митологија: енциклопедијски речник. Београд: Zepter Book World. 2001. ISBN 978-86-7494-025-9. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help)CS1-одржување: ref=harv (link) - Божићни празници - Народни обичаји, веровања и пословице код Срба (12 изд.). Београд: Sazvežđa. 2004. стр. 94. ISBN 978-86-83699-08-7. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help)CS1-одржување: ref=harv (link)