Вулканска зима од 536 година

Од Википедија — слободната енциклопедија
Надгробна плоча во капелата на Филипо е Џакомо, Носедо, од 536 н.е. (втора година по конзулството на Дециј Паулин).

Вулканската зима во 536 година била најтешката и најдолгата епизода на климатско заладување на северната хемисфера во последните 2.000 години. Вулканската зима била предизвикана од најмалку три истовремени ерупции од неизвесно потекло, со неколку можни локации предложени на различни континенти. Повеќето современи извештаи за вулканската зима се од автори во Константинопол, главниот град на Источното Римско Царство, иако влијанието на пониските температури се проширило и надвор од Европа. Современата студија утврдила дека во почетокот на 536 година од нашата ера (или евентуално крајот на 535 година), ерупција исфрлила огромни количества сулфатни аеросоли во атмосферата, по што се намалило сончевото зрачење што стигнува до површината на Земјата и ја ладело атмосферата неколку години. Во март 536 година, Константинопол почнал да има затемнето небо и пониски температури.

Летните температури во 536 година паднале за цели 2.5 °C (4.5 °F) под нормалата во Европа. Долготрајното влијание на вулканската зима од 536 година било зголемено во 539-540 година, кога друга вулканска ерупција предизвикала летните температури да паднат за 2.7 °C (4.9 °F) под нормалата во Европа.[1] Постојат докази за уште една вулканска ерупција во 547 година која го продолжила периодот на студ. Вулканските ерупции предизвикале неуспех на културите и биле придружени со чума, глад и милиони смртни случаи. Се смета дека го иницирале доцноантичкото мало ледено доба, кое траело од 536 до 560 година.[2]

Средновековниот научник Мајкл Мекормик напишал дека 536 година „била почеток на еден од најлошите периоди да се биде жив, ако не и најлошата година“.[3]

Документарни докази[уреди | уреди извор]

Римскиот историчар Прокопиј запишал во 536 година н.е. во својот извештај за војните со Вандалите, „во текот на оваа година се случи многу страшно затемнување на сонцето“.[4][5]

Во 538 година, римскиот државник Касиодор му го опишал следново на еден од неговите подредени во писмото 25:[6]

  • Сончевите зраци беа слаби и се појави „сина“ боја.
  • На пладне на земјата не се гледаа сенки од луѓе.
  • Топлината од сонцето беше слаба.
  • Месечината, дури и кога е полна, беше „празна“.
  • „Зима без бури, пролет без благост и лето без топлина“.
  • Продолжен мраз и непристојна суша.
  • Сезоните „се чини дека се измешани заедно“.
  • Небото е опишано како „помешано со вонземски елементи“ исто како облачното време. Не дозволуваше да се видат „вистинските бои“ на сонцето и месечината, заедно со сончевата топлина.
  • Мразови за време на бербата, поради што јаболката се стврднуваа, а грозјето беше кисело.
  • Потребата да се користи складирана храна за да се преживее во ситуацијата.
  • Следните писма (бр. 26 и 27) зборуваат за плановите за ублажување на раширениот глад.

Михаил Сириецот (1126–1199), патријарх на Сириската православна црква, известил дека во текот на 536–537 година сонцето слабо сјаело една и пол година.[7]

Галските ирски анали[8][9][10] забележале записи за неуспешно производство на леб.

Дополнителни феномени биле пријавени од независни извори:

  • Ниски температури, дури и снег во текот на летото (снег наводно паднал во август во Кина, што предизвикало одложување на жетвата таму).[11]
  • Широко распространето неуспевање на културите.[12]
  • „Густа, сува магла“ на Блискиот Исток, Кина и Европа.[11]
  • Суша во Перу, која влијаела на културата Моче.[11][13]

Научен доказ[уреди | уреди извор]

Анализата на прстенот на дрвјата од дендрохронологот Мајк Бејли, од Кралскиот универзитет во Белфаст, покажува ненормално мал раст кај ирскиот даб во 536 година, и уште еден остар пад во 542 година, по делумно закрепнување.[14] Ледените јадра од Гренланд и Антарктик покажуваат докази за значителни сулфатни депозити на околу 534 ± 2, што е доказ за обемна кисела прашина.[15]

Можни објаснувања[уреди | уреди извор]

Првично се сметало дека климатските промени во 536 година од нашата ера биле предизвикани или од вулкански ерупции (феномен познат како „вулканска зима“) или од настани како паѓање на метеорит или поминување на комета.[16][17][18]

Во 2015 година, ревизијата на хронологиите на јадрото на поларното мраз ги датира депозитите на сулфат и слојот на криптотефра точно во 536 година од н.е. (претходно датирани во 529 г. ).[19] Ова е силен доказ дека голема експлозивна вулканска ерупција го предизвикала забележаното затемнување и ладење, отстранувајќи ја потребата за вонземско објаснување,[15][19] но не може да се исклучи настан од удар околу овој временски период.[20]

Останува да се најде изворот на вулканска ерупција.

Геохемиската анализа разликува најмалку три синхрони еруптивни настани во Северна Америка.[19] Понатамошната анализа идентификува ерупција во североисточна Калифорнија.[19][21] Другите две ерупции најверојатно потекнуваат од источните Алеути и северната вулканска провинција Кордилер.[19][22]

Историски последици[уреди | уреди извор]

Настанот од 536 година и гладот што следел се сметаат за објаснување на оставеното злато од страна на скандинавските елити од крајот на големата преселба на народите. Златото веројатно било оставено како жртва за да се смират боговите и да се врати сончевата светлина.[23][24] Митолошките настани како што се Фимбулвинтер и Рагнарок се теоретизираат дека се засноваат врз културната меморија на настанот.

Книга напишана од Дејвид Кис шпекулира дека климатските промени придонеле за различни случувања, како што се појавата на чумата на Јустинијан (541–549), падот на Аварите, миграцијата на монголските племиња кон запад, крајот на Сасанидското Царство, колапсот на Царството Гупта, подемот на исламот, ширењето на турските племиња и падот на Теотихуакан.[13] Во 2000 година, една телевизиска продукција ја искористила книгата на Кис. Документарецот, под името Катастрофа! Како се промени светот, бил емитуван во САД како дел од серијата Тајните на мртвите.[25]

Разгледувајќи ја книгата на Кис, британскиот археолог Кен Дарк коментирал дека „голем дел од очигледните докази претставени во книгата се многу дискутабилни, засновани врз лоши извори или едноставно неточни. [...] Сепак, и глобалниот опсег и акцентот на 6 век од нашата ера како време на широки промени се забележливи, а книгата содржи некои нејасни информации. Сепак, не нуди убедливо објаснување за многуте дискутирани промени.[26]

Филологот Ендрју Бриз во една неодамнешна книга (2020) тврди дека некои настани на кралот Артур, вклучително и битката кај Камлан, се историски, што се случиле во 537 година како последица на гладот поврзан со климатските промени од претходната година.[27]

Историчарот Роберт Брутон тврди дека оваа катастрофа одиграла улога во пропаѓањето на Римското Царство.[28]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Harper, Kyle (2017). The Fate of Rome. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. стр. 253. ISBN 9780691166834.
  2. ↑ Peregrine, Peter (2020). „Climate and social change at the start of the Late Antique Little Ice Age“. The Holocene. 30 (11): 1643–1648. Bibcode:2020Holoc..30.1643P. doi:10.1177/0959683620941079. ISSN 0959-6836. Посетено на 18 November 2021.
  3. ↑ Gibbons, Ann (15 November 2018). „Why 536 was 'the worst year to be alive'“. Science. doi:10.1126/science.aaw0632. ISSN 0036-8075.
  4. ↑ Procopius (1916). Procopius (англиски). 2: History of the [Vandalic] Wars, Books III and IV. Преведено од Dewing, Henry Bronson. London, England: William Heinemann. стр. 329. ISBN 978-0-674-99054-8.
  5. ↑ Ochoa, George; Hoffman, Jennifer; Tin, Tina (2005). Climate: the force that shapes our world and the future of life on earth (англиски). Emmaus, Pennsylvania: Rodale. ISBN 978-1-59486-288-5, gives this quote as "The Sun gave forth its light without brightness, like the moon during this whole year, and it seemed exceedingly like the Sun in eclipse".
  6. ↑ Cassiodorus (1886). The Letters of Cassiodorus (англиски). Преведено од Hodgkin, Thomas. London, England: Henry Frowde. стр. 518–520. See: "25. Senator, Praetorian Praefect, to his deputy Ambrosius, an Illustris."
  7. ↑ Michel le Syrien (1901). Chronique de Michel le Syrien, Patriarche Jacobite d'Antoche [Chronicle of Michael the Syrian, Jacobite Patriarch of Syria] (француски). 2. Преведено од Chabot, J. -B. Paris, France: Leroux. стр. 220–221. "Or, un peu auparavant, en l'an 848, il y eut un signe dans le soleil..., et le vin avait le goût de celui qui provient de raisins acides." (However, a little earlier, in the year 848 [according to the Greek calendar; AD 536/537 according to the Christian calendar], there was a sign in the sun. One had never seen it [before] and nowhere is it written that such [an event] had happened [previously] in the world. If it were not [true] that we found it recorded in most proven and credible writings, and confirmed by men worthy of belief, we would not have written it [here]; for it's difficult to conceive. So it is said that the sun was darkened and that its eclipse lasted a year and a half, that is, eighteen months. Every day it shone for about four hours and yet this light was only a feeble shadow. Everyone declared that it would not return to the state of its original light. Fruits did not ripen, and wine had the taste of what comes from sour grapes.)
  8. ↑ Gaelic Irish Annals translations
  9. ↑ „List of Published Texts at CELT“. celt.ucc.ie.
  10. ↑ „Annals of the Four Masters“. celt.ucc.ie.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Ochoa, George; Hoffman, Jennifer; Tin, Tina (2005). Climate: the force that shapes our world and the future of life on earth (англиски). Emmaus, Pennsylvania: Rodale. стр. 71. ISBN 978-1-59486-288-5.
  12. ↑ Rosen, William (2007). Justinian's flea: Plague, Empire and the Birth of Europe (англиски). London, England: Jonathan Cape. ISBN 978-0-224-07369-1.
  13. ↑ 13,0 13,1 Keys, David Patrick (2000). Catastrophe: an investigation into the origins of the modern world. New York: Ballantine Pub. ISBN 978-0-345-40876-1.
  14. ↑ Baillie, M. G. L. (1994). "Dendrochronology Raises Questions About the Nature of the AD 536 Dust-Veil Event." The Holocene, fig. 3, p. 215.
  15. ↑ 15,0 15,1 Larsen, L. B.; Vinther, B. M.; Briffa, K. R.; Melvin, T. M.; Clausen, H. B.; Jones, P. D.; Siggaard-Andersen, M.-L.; Hammer, C. U.; и др. (2008). „New ice core evidence for a volcanic cause of the A.D. 536 dust veil“. Geophys. Res. Lett. 35 (4): L04708. Bibcode:2008GeoRL..35.4708L. doi:10.1029/2007GL032450. ISSN 0094-8276. Архивирано од изворникот на 6 June 2011. Посетено на 7 April 2008.
  16. ↑ Baillie, Michael G. L. (1999). Exodus to Arthur: Catastrophic Encounters with Comets (англиски). London, England: B.T. Batsford. ISBN 978-0-7134-8352-9.
  17. ↑ Rigby, Emma; Symonds, Melissa; Ward-Thompson, Derek (February 2004). „A comet impact in AD 536?“. Astronomy and Geophysics. 45 (1): 1.23–1.26. Bibcode:2004A&G....45a..23R. doi:10.1046/j.1468-4004.2003.45123.x. ISSN 1366-8781.
  18. ↑ MacIntyre, Ferren (2002). „Simultaneous Settlement of Indo-Pacific Extrema?“. Rapa Nui Journal. 16 (2): 96–104.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Sigl, M.; Winstrup, M.; McConnell, J. R.; Welten, K. C.; Plunkett, G.; Ludlow, F.; Büntgen, U.; Caffee, M.; Chellman, N. (2015). „Timing and climate forcing of volcanic eruptions for the past 2,500 years“. Nature. 523 (7562): 543–549. Bibcode:2015Natur.523..543S. doi:10.1038/nature14565. ISSN 0028-0836. PMID 26153860.
  20. ↑ Abbott, Dallas H.; Breger, Dee; Biscaye, Pierre E.; Barron, John A.; Juhl, Robert A.; McCafferty, Patrick (2014-09-01). „What caused terrestrial dust loading and climate downturns between A.D. 533 and 540?“. Volcanism, Impacts, and Mass Extinctions: Causes and Effects (англиски). doi:10.1130/2014.2505(23). ISBN 9780813725055.
  21. ↑ Plunkett, Gill; Sigl, Michael; McConnell, Joseph R.; Pilcher, Jonathan R.; Chellman, Nathan J. (2023-02-01). „The significance of volcanic ash in Greenland ice cores during the Common Era“. Quaternary Science Reviews (англиски). 301: 107936. Bibcode:2023QSRv..30107936P. doi:10.1016/j.quascirev.2022.107936. ISSN 0277-3791.
  22. ↑ Plunkett, Gill; Sigl, Michael; Schwaiger, Hans F.; Tomlinson, Emma L.; Toohey, Matthew; McConnell, Joseph R.; Pilcher, Jonathan R.; Hasegawa, Takeshi; Siebe, Claus (2022-01-18). „No evidence for tephra in Greenland from the historic eruption of Vesuvius in 79 CE: implications for geochronology and paleoclimatology“. Climate of the Past (English). 18 (1): 45–65. Bibcode:2022CliPa..18...45P. doi:10.5194/cp-18-45-2022. ISSN 1814-9324. |hdl-access= бара |hdl= (help)CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  23. ↑ Axboe, Morten (2001). „Året 536“. Skalk (4): 28–32.
  24. ↑ Axboe, Morten (1999). „The year 536 and the Scandinavian gold hoards“ (PDF). Medieval Archaeology. 43: 186–188. Архивирано од изворникот (PDF) на 10 August 2011. Посетено на 12 January 2009.
  25. ↑ Gunn, Joel D. (2000). The Years Without Summer: Tracing A.D. 536 and its Aftermath. British Archaeological Reports (BAR) International. Oxford, England: Archaeopress. ISBN 978-1-84171-074-7.
  26. ↑ Dark, Ken (November 1999). „Jumbling old events with modern myths“. British Archaeology (49). ISSN 1357-4442. Архивирано од изворникот на 25 February 2006. Посетено на 14 July 2020.
  27. ↑ Breeze, Andrew (2020). British Battles 493–937: Mount Badon to Brunanburh (англиски). London, England: Anthem Press. стр. 13–24. doi:10.2307/j.ctvv4187r. ISBN 9781785272233. JSTOR j.ctvv4187r.
  28. ↑ Burton, Robert (7 April 2019). The Role of Climate Change in the Decline of the Roman Empire. Capstone Paper. Посетено на 2023-12-29.

Литература[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вулканска_зима_од_536_година&oldid=5192127“