Преглед на кодот на Француски револуционерни војни

{{short description|серија на воени конфликти меѓу Француската Република и неколку европски монархии (1792-1802)}}
{{Infobox military conflict
| conflict          = Француски револуционерни војни
| partof            = Коалициските војни
| image             = [[File:Valmy Battle painting.jpg|300px|border|Valmy]] [[File:Lejeune - Bataille de Marengo.jpg|300px|border|Marengo]]
| image_size        = 300px
| caption           = '''Горе''': [[Битката кај Валми]] (20 септември 1792)<br/>'''Долу''': [[Битката кај Маренго]] (14 јуни 1800)
| date              = {{start and end dates|1792|4|20|1802|3|27|df=yes}}<br>(9 години, 11 месеци, и 5 дена)
| place             = [[Европа]], [[Египетски пашалак|Египет]], [[Среден Исток]], [[Атлантски Океан]], [[Кариби]], [[Индиски Океан]]
| result            = [[Војна на Првата коалиција|Прва коалиција]]: Победа на Франција
* [[Базелски мир]]
* [[Договорот од Кампо Формио]]
[[Војна на Втората коалиција|Втора коалиција]]: Победа на Франција
* [[Договор од Луневил]]
* [[Договор од Амјен]]
}}
'''Француските револуционерни војни''' ({{Lang-fr|Guerres de la Révolution française}}) биле серија на воени конфликти во периодот од 1792 до 1802 г. како резултат на [[Француска револуција|Француската револуција]]. Во војните [[Прва Француска Република|Франција]] војувала против Велика Британија, [[Хабсбуршка Монархија|Австрија]], [[Свето Римско Царство|Светото Римско Царство]], [[Кралство Прусија|Прусија]], [[Руска Империја|Русија]] и неколку други монархии. Тие се делат на два периода: [[Војна на Првата коалиција]] (1792–97) и [[Војна на Втората коалиција]] (1798–1802). На почетокот борбите биле ограничени на Европа, а потоа постепено добиле глобална димензија. По една деценија постојана војна и агресивна дипломатија, Франција ги освоила териториите на [[Апенински Полуостров|Италијанскиот полуостров]], [[Ниски Земји|Ниските Земји]] и Рајнската област во Европа, а ја напуштила [[Луизијана (колонија)|Луизијана]] во Северна Америка. Успехот на Франција во овие конфликти придонело за ширење на револуционерните принципи во поголемиот дел од Европа.

Уште во 1791 година, монархиите во Европа биле против револуцијата во Франција; и размислувале дали треба да интервенираат и да го поддржат [[Луј XVI|кралот Луј XVI]] за да се спречи ширењето на револуцијата, или пак да го искористат хаосот во Франција. Австрија поставила трупи на својата француска граница и заедно со Прусија, ја издала [[Декларација на Пилниц|Декларацијата од Пилниц]], според која доколку нешто им се случи на кралот Луј XVI и кралицата Марија-Антоанета ќе следуваат тешки последици по Франција. Откако Австрија одбила да ги повлече своите трупи од француската граница и да ја повлече заканата за употреба на сила, Франција, пролетта 1792 година, им објавила војна на Австрија и Прусија. По ова, двете земји координирано ја нападнале Франција. Нападот бил одбиен во [[битката кај Валми]] (септември 1792). По оваа победа [[Национална конвенција|Националната конвенција]] ја [[Проглас за укинување на монархијата|укинала монархијата]].<ref>TCW Blanning, ''The French Revolutionary Wars''. pp. 78–79.</ref> Серијата победи на [[Француските револуционерни војски|новите француски војски]] ненадејно завршила со пораз кај [[Битката кај Нирвинден (1793)|Неервинден]] (пролетта 1793 г.). Французите истата година претрпеле уште неколку порази, а тоа го искористиле [[Јакобинци]]те кои го наметнале [[Јакобинска диктатура|владеењето на теророт]] за да ја обединат нацијата.

Во 1794 година, Французите однеле огромни победи кај [[Битката кај Флеур (1794)|Флеурус]] против Австријците и на [[Битка на Црна планина|Црната планина]] против [[Шпанско Царство|Шпанците]]. Тие го навестиле почетокот на нова етапа во војните. До 1795 година, Французите ги зазеле [[Австриски Ниски Земји|Австриска Холандија]] и [[Холандска Република|Холандската Република]]. Со [[Базелскиот мир|Базелскиот мировен договор]], Французите ги отстраниле Шпанија и Прусија од војната. Дотогаш непознатиот генерал по име [[Наполеон Бонапарт]] го започнал својот прв [[Италијанските кампањи на Француските револуционерни војни|поход во Италија]]  (април 1796 г.). За нецела година, француските војски под Наполеон ги десеткувале [[Хабсбурговци|хабсбуршките]] сили и ги истиснале од Апенинскиот Полуостров, ја добиле речиси секоја битка и заробиле 150.000 заробеници. Кога француските сили почнале да маршираат кон [[Виена]], Австријците барале мир и се согласиле на [[Договорот од Кампо Формио]], со што се ставил крај на Првата коалиција против Републиката.

Војната на втората коалиција започнала во 1798 година со [[Француски поход на Египет|француската инвазија на Египет]], на чело со Наполеон. Францускиот поход на Блискиот Исток го искористиле сојузниците за си ги вратат териториите изгубени од Првата коалиција. Сојузниците добро напредувале во Европа, и постепено ги избркале Французите од Италија и ја нападнале Швајцарија&nbsp;– попатно победиле кај [[Битката кај Магнано|Мањано]], [[Битката кај Касано (1799)|Касано]] и [[Битката кај Нови (1799)|Нови]]. Пресвртница била победата на Французите кај [[Втора битка кај Цирих|Цирих]] (септември 1799 г.), по која [[Руска Империја|Русија]] излегла од војната.<ref>TCW Blanning, ''The French Revolutionary Wars''. pp. 254–55.</ref> Во меѓувреме, силите на Наполеон победувале во низа против египетски и [[Отоманско Царство|отомански]] војски во битките кај [[Битка на пирамидите|Пирамидите]], [[Битка на планината Тавор (1799)|планината Табор]] и [[Битката кај Абукир (1799)|Абукир]]. Победи во Египет ја зголемиле популарноста на Наполеон во Франција, и тој триумфално се вратил есента 1799 година, иако египетската кампања на крајот завршила со неуспех. По победата на [[Кралска воена морнарица|Кралската морнарица]] во [[Битка на Нил|битката кај Нил]] во 1798 година, дополнително ја зајакнало британската контрола врз [[Средоземно Море|Медитеранот]], а ја ослабнало француската морнарица.

Враќањето на Наполеон од Египет довело до пад на [[Француски директириум|Директориумот]] по [[Пуч од 18-ти бример|државниот удар од 18 Брумер]], при што Наполеон си се поставил како конзул. Потоа, Наполеон ја реорганизирал француската армија и пролетта 1800 година започнал нов напад против Австријците во Италија. По одлучувачката француска победа во [[битката кај Маренго]] (јуни 1800 г.), Австријците уште еднаш се повлекле од полуостровот. По  вториот француски триумф во [[Битката кај Хоенлинден|Хоенлинден]] во Баварија, Австријците биле принудени по втор пат да бараат мир, по што бил потпишан [[Договорот од Луневил]] (1801 г.). По излегувањето на Австрија и Русија од војната, Британија била изолирана и со владата на Наполеон во 1802 година се согласила на [[Амјенски договор|Договорот од Амјен]], со кој завршиле Револуционерните војни. Но тензиите било тешко да се задржат, и за нешто една година подоцна започнале [[Наполеонови војни|Наполеоновите војни]] со формирањето на [[Војна на третата коалиција|Третата коалиција]], со што продолжила серијата на [[Коалициски војни]].

== Поврзано ==
* [[Коалициски војни]]
* [[Војна на Првата коалиција]]
* [[Наполеонови војни]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Дополнително читање ==

* Blaufarb, Rafe. ''The French army 1750–1820: Careers, talent, merit'' (Manchester University Press, 2021).
* {{Наведена книга|title=Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015|last=Clodfelter|first=M.|publisher=McFarland|year=2017|isbn=978-0786474707|edition=4|location=Jefferson, North Carolina}}
* {{Cite EB1911|last=Atkinson|first=Charles Francis}}
* Bell, David A. ''The first total war: Napoleon's Europe and the birth of warfare as we know it'' (Houghton Mifflin Harcourt, 2014).
* Bertaud, Jean-Paul. ''The Army of the French Revolution: From Citizen-Soldiers to Instrument of Power'' (1988), a major French study
* Black, Jeremy. ''British Foreign Policy in an Age of Revolutions, 1783–93'' (1994)
* Blanning, T. C. W. ''The French Revolutionary Wars, 1787–1801''. (1996) [https://www.amazon.com/French-Revolutionary-Wars-1787-1802-Modern/dp/0340569115/ excerpt and text search]
* Bryant, Arthur. ''Years of Endurance 1793–1802'' (1942); on Britain
* Bryant, Arthur. ''Years of victory, 1802–1812'' (1942); on Britain
* Clausewitz, Carl von (2018). ''Napoleon's 1796 Italian Campaign.'' Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. {{ISBN|978-0-7006-2676-2}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-7006-2676-2|978-0-7006-2676-2]]
* Clausewitz, Carl von (2020). ''Napoleon Absent, Coalition Ascendant: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 1.'' Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. {{ISBN|978-0-7006-3025-7}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-7006-3025-7|978-0-7006-3025-7]]
* Clausewitz, Carl von (2021). ''The Coalition Crumbles, Napoleon Returns: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 2.'' Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. {{ISBN|978-0-7006-3034-9}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-7006-3034-9|978-0-7006-3034-9]]
* Connelly, Owen. ''The wars of the French Revolution and Napoleon, 1792–1815'' (2006)
* Crawley, C. W., ed. ''The New Cambridge Modern History, Vol. 9: War and Peace in an Age of Upheaval, 1793–1830'' (1965), comprehensive global coverage by experts
* Doughty, Robert, and Ira D. Gruber, eds. ''Warfare in the Western World: volume 1: Military operations from 1600 to 1871'' (1996) pp.&nbsp;173–94
* Dupuy, Trevor N. and Dupuy, R. Ernest. ''The Harper Encyclopedia of Military History'' (2nd ed. 1970) pp.&nbsp;678–93
* Esdaile, Charles. ''The French Wars 1792–1815'' (2002) 113pp [https://www.amazon.com/French-Wars-1792-1815-Lancaster-Pamphlets-ebook/dp/B000P2XH9Y/ excerpt and text search], ch 1
* Forrest, Alan. ''Soldiers of the French Revolution'' (1989)
* Forrest, Alan. "French Revolutionary Wars (1792–1802)" in Gordon Martel, ed. ''The Encyclopedia of War'' (2012).
* Forrest, Alan. ''Conscripts and Deserters: The Army and French Society During the Revolution and Empire'' (1989)
* Forrest, Alan. ''Napoleon's Men: The Soldiers of the Revolution and Empire'' (2002)
* Fremont-Barnes, Gregory. ''The French Revolutionary Wars''  (Essential Histories) (2013) [https://www.amazon.com/French-Revolutionary-Wars-Essential-Histories-ebook/dp/B00DSLXXKM/ excerpt and text search]
* Fremont-Barnes, Gregory, ed. ''The Encyclopedia of the French Revolutionary and Napoleonic Wars: A Political, Social, and Military History'' (3 vol. 2006)
* Gardiner, Robert. ''Fleet Battle And Blockade: The French Revolutionary War 1793–1797'' (2006), naval [https://www.amazon.com/Fleet-Battle-Blockade-Revolutionary-1793-1797/dp/1845600118/ excerpt and text search]
* Griffith, Paddy. ''The Art of War of Revolutionary France, 1789–1802'' (1998) [https://www.amazon.com/Art-War-Revolutionary-France-1789-1802/dp/1853673358/ excerpt and text search]; military topics, but not a battle history
* Knight, Roger. ''Britain Against Napoleon: The Organisation of Victory, 1793–1815'' (2013)
* Lavery, Brian. ''Nelson's Navy, Revised and Updated: The Ships, Men, and Organization, 1793–1815'' (2nd ed. 2012)
* Lefebvre, Georges. ''The French Revolution Volume II: from 1793 to 1799'' (1964).
* Lynn, John A. ''The Bayonets of the Republic: Motivation And Tactics in the Army of Revolutionary France, 1791–94'' (1984)
* Roberts, Andrew. ''Napoleon'' (2014), a major biography
* Rodger, A.B. ''The War of the Second Coalition: 1798 to 1801, a strategic commentary'' (1964)
* Ross, Steven T. '' Quest for Victory; French Military Strategy, 1792–1799'' (1973)
* Ross, Steven T. ''European Diplomatic History, 1789–1815: France Against Europe'' (1969)
* {{Наведена книга|title=Napoleon's Great Adversaries: The Archduke Charles and the Austrian Army 1792–1814|last=Rothenberg|first=Gunther E.|year=1982|author-link=Gunther E. Rothenberg}}
* Rothenberg, Gunther E. "The Origins, Causes, and Extension of the Wars of the French Revolution and Napoleon," ''Journal of Interdisciplinary History'' (1988) 18#4 pp.&nbsp;771–93 [https://www.jstor.org/stable/204824 in JSTOR]
* Schroeder, Paul W. ''The Transformation of European Politics 1763–1848'' (Oxford University Press, 1996); advanced diplomatic history; pp.&nbsp;100–230
* Schneid, Frederick C.: [http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0159-20101025334 ''The French Revolutionary and Napoleonic Wars''], European History Online, Mainz: Institute of European History, 2011. Retrieved 29 June 2011.
* Scott, Samuel F. ''From Yorktown to Valmy: The Transformation of the French Army in an Age of Revolution'' (University Press of Colorado, 1998)

[[Категорија:Судири во 1800 година]]
[[Категорија:Судири во 1802 година]]
[[Категорија:Судири во 1801 година]]
[[Категорија:Војни на Венецијанската Република]]
[[Категорија:Војни на САД]]
[[Категорија:Војни на Обединетото Кралство]]
[[Категорија:Војни на Португалија]]
[[Категорија:Војни на Полска]]
[[Категорија:Војни на Папската Држава]]
[[Категорија:Војни на Отоманското Царство]]
[[Категорија:Војни на Норвешка]]
[[Категорија:Војни на Холандија]]
[[Категорија:Војни на Италија]]
[[Категорија:Војни на Ирска]]
[[Категорија:Војни на Светото Римско Царство]]
[[Категорија:Војни на Данска]]
[[Категорија:Глобални судири]]
[[Категорија:Француски револуционерни војни]]