Преглед на кодот на Радерфордиум

{{инфокутија радерфордиум}}
'''Радерфордиум''' — [[вештачки елемент|вештачки]] [[хемиски елемент]] со симбол '''Rf''' и [[атомски број]] 104, именуван по физичарот [[Ернест Ратерфорд]]. Како вештачки елемент, не може да се најде во природата и може да се создаде само во лабораторија. Тој е [[радиоактивен]]; најстабилниот познат [[изотоп]], <sup>267</sup>Rf, има [[полуживот]] од околу 1.3&nbsp;часа.

Во [[периоден систем (стандарден)|периодниот систем]] на елементи, тој е елемент од [[d-блокот]] и вториот од [[транзиционите елементи]] од четвртиот ред. Тој е член на [[период 7|7-миот период]]  и припаѓа на групата 4. Хемиските експерименти потврдија дека радерфордиумот се однесува како потежок [[хомологија (хемија)|хомолог]] на [[хафниум]] во групата 4. [[Хемиско својство|Хемиските својства]] на радерфордиумот се одликуваат само делумно. Тие добро се споредуваат со хемијата на другите елементи од групата 4, иако некои пресметки укажуваа дека елементот може да покаже значително различни својства поради [[Релативистичка квантна хемија|релативистичките ефекти]].

Во 1960-тите, мали количини на радерфордиум биле произведени во [[Заедничкиот институт за јадрени истражувања]] во поранешниот [[Советски Сојуз]] и во [[Националната лабораторија Лоренс Беркли]] во [[Калифорнија]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.rsc.org/periodic-table/element/104/rutherfordium|title=Rutherfordium - Element information, properties and uses {{!}} Periodic Table|website=www.rsc.org|access-date=2016-12-09}}</ref> Приоритет на откривањето, а со тоа и [[Елемент за именување на контроверзии|именувањето на елементот беше оспорен]] меѓу советските и американските научници, но не беше сè до 1997 година кога [[Меѓународен сојуз за чиста и применета хемија|Меѓународниот сојуз за чиста и применета хемија]] (МСЧПХ) го воспостави радерфордиум како официјално име за елементот.

==Историја==

===Откривање===
Радерфордиумот, наводно [[откривање на хемиски елементи|првпат бил откриен]] во 1964 година во [[JINR|Заедничкиот институт за јадрени истражувања]] во [[Дубна]] (тогаш во [[Советскиот Сојуз]]). Истражувачите таму бомбардирале [[плутониум]]-242 мета со [[неон]]-22 [[јони]] и ги одделија реакциите со градиентна термо хроматографија по претворање во хлориди со интеракција со [[циркониум тетрахлорид|ZrCl<sub>4</sub>]]. Тимот идентификувал активност на [[спонтано цепење]] содржана во испарливи хлориди кои покажуваат ека-хафниумови својства. Иако полуживотот не бил прецизно одреден, подоцнежните пресметки укажале дека производот е најверојатно радерфордиум-259 (скратено како <sup>259</sup>Rf во [[Изотоп#Нотација|стандардна нотација]]):<ref name=93TWG>{{Наведено списание |title =Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements |date = 1993 |display-authors = 8 |last = Barber| first = R. C. |author2=Greenwood, N. N. |author3=Hrynkiewicz, A. Z. |author4=Jeannin, Y. P. |author5=Lefort, M. |author6=Sakai, M. |author7=Ulehla, I. |author8=Wapstra, A. P. |author9= Wilkinson, D. H.   |journal = Pure and Applied Chemistry| volume = 65 |issue = 8 |pages = 1757–1814 |doi = 10.1351/pac199365081757}}</ref>

:{{nuclide|plutonium|242}} + {{nuclide|neon|22}} → {{nuclide|rutherfordium|264−''x''}} → {{nuclide|rutherfordium|264−''x''}}Cl<sub>4</sub>

Во 1969 година, истражувачите на [[Универзитетот во Калифорнија, Беркли]] конечно го синтетизираа елементот со бомбардирање на [[калифорниум]]-249 мета со [[јаглерод-12]] јони и го мереа алфа распаѓањето на <sup>257</sup>Rf, во корелација со распаѓањето на ќерката од [[нобелиум]]-253:<ref name=69Gh01>{{Наведено списание |doi = 10.1103/PhysRevLett.22.1317 |title = Positive Identification of Two Alpha-Particle-Emitting Isotopes of Element 104 |date = 1969 |last = Ghiorso |first = A. |last2 = Nurmia |first2=M. |journal = Physical Review Letters |volume = 22 |issue = 24 |pages = 1317–1320 |bibcode=1969PhRvL..22.1317G|last3 = Harris |first3 = J. |last4 = Eskola |first4 = K. |last5 = Eskola |first5 = P. }}</ref>
:{{nuclide|californium|249}} + {{nuclide|carbon|12}} → {{nuclide|rutherfordium|257}} + 4 {{SubatomicParticle|neutron}}

Американската синтеза беше независно потврдена во 1973 година и обезбеди идентификација на радерфордиумот како родител со набљудување на [[K-алфа]] [[X-зраците]] во елементарен потпис на производот за распаѓање <sup>257</sup>Rf decay product, nobelium-253.<ref name=73Be01>{{Наведено списание |doi =10.1103/PhysRevLett.31.647 |title =X-Ray Identification of Element 104 |date =1973 |display-authors =8 |author =Bemis, C. E. |journal =Physical Review Letters |volume =31 |issue =10 |pages =647–650 |bibcode=1973PhRvL..31..647B |last2 =Silva |first2 =R. |last3 =Hensley |first3 =D. |last4 =Keller |first4 =O. |last5 =Tarrant |first5 =J. |last6 =Hunt |first6 =L. |last7 =Dittner |first7 =P. |last8 =Hahn |first8 =R. |last9 =Goodman |first9 =C. }}</ref>

===Контроверзно именување===
{{Главна статија|Transfermium Wars}}
[[File:Ernest Rutherford2.jpg|thumb|лево|исправено|Елемент 104 подоцна беше именуван по [[Ернест Ратерфорд]]]]

Руските научници го предложиле името '''kurchatovium'''  и американските научници го предложиле името ''rutherfordium'' за новиот елемент.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.rsc.org/chemistryworld/podcast/Interactive_Periodic_Table_Transcripts/Rutherfordium.asp |title=Rutherfordium |publisher=Rsc.org |accessdate=2010-09-04}}</ref> Во 1992 година, работната група за трансфермиум [[Меѓународен сојуз за чиста и применета хемија|IUPAC]]/[[Меѓународен сојуз за чиста и применета физика|IUPAP]]  (ТРГ) ги оцени тврдењата за откривање и заклучи дека двата тима обезбедија истовремени докази за синтезата на елементот 104 и дека кредитот треба да се дели помеѓу двете групи.<ref name=93TWG/>

Американската група напиша остри одговори на наодите од ТРГ, наведувајќи дека тие дадоа премногу акцент на резултатите од групата Дубна. Особено тие истакнаа дека руската група неколкупати ги изменила деталите на нивните тврдења во период од 20 години, факт што рускиот тим не го негира. Тие, исто така, истакнаа дека ТРГ даде премногу доверба во хемиските експерименти што ги изведувале Русите и ја обвини ТРГ дека нема соодветно квалификуван персонал во комитетот. Одговорот на ТРГ е дека ова не е случај и оценувањето на секоја точка од американската група вели дека не нашле причина да го сменат својот заклучок во врска со приоритетот на откривањето.<ref>{{Наведено списание |doi =10.1351/pac199365081815|title =Responses on 'Discovery of the transfermium elements' by Lawrence Berkeley Laboratory, California; Joint Institute for Nuclear Research, Dubna; and Gesellschaft fur Schwerionenforschung, Darmstadt followed by reply to responses by the Transfermium Working Group |year =1993|last1= Ghiorso|first1=A. |last2=Seaborg |first2=G. T.|last3=Organessian |first3=Yu. Ts.|last4=Zvara |first4=I.|last5=Armbruster |first5=P.|last6=Hessberger |first6=F. P.|last7=Hofmann |first7=S.|last8=Leino |first8=M.|last9=Munzenberg |first9=G.|last10=Reisdorf |first10=W.|last11=Schmidt |first11=K.-H.|journal =Pure and Applied Chemistry|volume =65|issue = 8|pages =1815–1824}}</ref> На IUPAC конечно се користи името предложено од страна на американскиот тим (''rutherfordium'') кој на некој начин може да се одрази на промена на мислење.<ref name=97IUPAC>{{Наведено списание |doi =10.1351/pac199769122471 |title =Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997) |date =1997 |journal =Pure and Applied Chemistry |volume =69 |issue = 12 |pages =2471–2474}}</ref>

Како последица на првичните натпреварувачки тврдења за откривање, се појави [[елемент на контроверзно именување]]. Бидејќи Советите тврдеа дека прв го откриле новиот елемент, тие го предложиле името ''kurchatovium'' (Ku) во чест на [[Игор Курчатов]] (1903–1960), поранешен шеф на [[советското јадрено истражување]]. Ова име се користело во книгите на [[Советскиот блок]] како официјално име на елементот. Американците, сепак, предложија ''радерфордиум'' (Rf) за новиот елемент во чест на [[Ернест Радерфорд, прв Барон Радерфорд од Нелсон|Ернест Радерфорд]], кој е познат како "татко" на [[јадрената физика]]. Меѓународниот сојуз за чиста и применета хемија ([[МСЧПХ]]) го усвои ''unnilquadium'' (Unq) како привремено, [[систематско име]] на елементот, добиени од латинските имиња за броевите 1, 0, и 4. Во 1994 година, IUPAC предложи да се користи името ''dubnium'' (Db) бидејќи ''rutherfordium'' беше предложен за елемент 106 и IUPAC сметаше дека тим Дубна треба да биде препознаен за нивните придонеси. Сепак, сè уште постои спор околу имињата на елементите 104–107. Во 1997 година, вклучените тимови го решија спорот и го прифатија тековното име ''радерфордиум''. Името ''[[dubnium]]'' беше дадено на елементот 105 во исто време.<ref name=97IUPAC/>
{{среди}}

==Изотопи==
<div style="float:right; margin:0; font-size:85%;">
{| class="wikitable sortable"
|+Полуживоти на изотопи и години на откривање
! Изотоп<br/> !! Полуживот<br/><ref name=nuclidetable/> !! Распаден<br/>мод<ref name=nuclidetable/> !! Откриен во !! Реакција
|-
| <sup>253</sup>Rf || {{sort|00000000048|48 μs}} || α, SF || 1994|| <sup>204</sup>Pb(<sup>50</sup>Ti,n)<ref name=97He01>{{Наведено списание |doi =10.1007/s002180050422 |title =Spontaneous fission and alpha-decay properties of neutron deficient isotopes <sup>257−253</sup>104 and <sup>258</sup>106 |date =1997 |journal =Zeitschrift für Physik A |volume =359 |issue =4 |page =415 |bibcode = 1997ZPhyA.359..415A |display-authors = 8 |last1 = Heßberger |first1 = F. P. |last2 = Hofmann |first2=S. |last3 =Ninov |first3 =V. |last4 =Armbruster |first4 =P. |last5 =Folger |first5 =H. |last6 =Münzenberg |first6 =G. |last7 =Schött |first7 = H. J. |last8 =Popeko |first8 = A. K. |last9 =Yeremin |first9 = A. V. |last10 =Andreyev |first10 = A. N. |last11 =Saro |first11 =S. }}</ref>
|-
| <sup>254</sup>Rf || {{sort|00000000023|23 μs}} || SF || 1994|| <sup>206</sup>Pb(<sup>50</sup>Ti,2n)<ref name=97He01/>
|-
| <sup>255</sup>Rf || {{sort|000023|2.3 s}} || ε?, α, SF || 1974|| <sup>207</sup>Pb(<sup>50</sup>Ti,2n)<ref name=Rf255>{{Наведено списание |title = Decay properties of neutron-deficient isotopes <sup>256,257</sup>Db, <sup>255</sup>Rf, <sup>252,253</sup>Lr |first = F. P. |display-authors = 8 |last = Heßberger |author2 = Hofmann, S. |author3 = Ackermann, D. |author4 = Ninov, V. |author5 = Leino, M. |author6 = Münzenberg, G. |author7 = Saro, S. |author8 = Lavrentev, A. |author9 = Popeko, A.G. |author10 = Yeremin, A.V. |author11 = Stodel, Ch. |journal = European Physical Journal A |volume = 12 |issue=1 |pages = 57–67 |date = 2001 |doi=10.1007/s100500170039 |bibcode = 2001EPJA...12...57H }}</ref>
|-
| <sup>256</sup>Rf || {{sort|000000064|6.4 ms}} || α, SF || 1974|| <sup>208</sup>Pb(<sup>50</sup>Ti,2n)<ref name=Rf255/>
|-
| <sup>257</sup>Rf || {{sort|000047|4.7 s}} || ε, α, SF || 1969|| <sup>249</sup>Cf(<sup>12</sup>C,4n)<ref name=69Gh01/>
|-
| <sup>257m</sup>Rf || {{sort|000041|4.1 s}} || ε, α, SF || 1969||<sup>249</sup>Cf(<sup>12</sup>C,4n)<ref name=69Gh01/>
|-
| <sup>258</sup>Rf || {{sort|000000147|14.7 ms}} || α, SF || 1969|| <sup>249</sup>Cf(<sup>13</sup>C,4n)<ref name=69Gh01/>
|-
| <sup>259</sup>Rf || {{sort|000032|3.2 s}} || α, SF || 1969|| <sup>249</sup>Cf(<sup>13</sup>C,3n)<ref name=69Gh01/>
|-
| <sup>259m</sup>Rf || {{sort|000025|2.5 s}} || ε || 1969|| <sup>249</sup>Cf(<sup>13</sup>C,3n)<ref name=69Gh01/>
|-
| <sup>260</sup>Rf || {{sort|00000021|21 ms}} || α, SF || 1969|| <sup>248</sup>Cm(<sup>16</sup>O,4n)<ref name=93TWG/>
|-
| <sup>261</sup>Rf || {{sort|00118|78 s}} || α, SF || 1970|| <sup>248</sup>Cm(<sup>18</sup>O,5n)<ref name=70Gh01>{{Наведено списание |doi =10.1016/0370-2693(70)90595-2 |title = <sup>261</sup>Rf; new isotope of element 104 |date =1970 |first = A. |last = Ghiorso |author2 = Nurmia, M. |author3 = Eskola, K. |author4 = Eskola P.| journal =Physics Letters B |volume =32 |issue = 2 |pages =95–98 |bibcode = 1970PhLB...32...95G }}</ref>
|-
| <sup>261m</sup>Rf || {{sort|00004|4 s}} || ε, α, SF || 2001|| <sup>244</sup>Pu(<sup>22</sup>Ne,5n)<ref name=Rf261ab>{{Наведено списание|url=http://lch.web.psi.ch/files/anrep01/B-02heavies.pdf |title=Evidence for isomeric states in <sup>261</sup>Rf |author=Dressler, R. |author2=Türler, A. |last-author-amp=yes |publisher=PSI Annual Report 2001 |accessdate=2008-01-29 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110707001918/http://lch.web.psi.ch/files/anrep01/B-02heavies.pdf |archivedate=2011-07-07 |df= }}</ref>
|-
| <sup>262</sup>Rf || {{sort|000023|2.3 s}} || α, SF || 1996|| <sup>244</sup>Pu(<sup>22</sup>Ne,4n)<ref name=96La01>{{Наведено списание |doi =10.1103/PhysRevC.53.2893| title =Spontaneous fission properties of 104262Rf |date =1996 |author=Lane, M. R. |journal =Physical Review C |volume =53 |issue = 6 |pages =2893–2899 |bibcode = 1996PhRvC..53.2893L |last2 =Gregorich |first2 =K. |last3 =Lee |first3 =D. |last4 =Mohar |first4 =M. |last5 =Hsu |first5 =M. |last6 =Kacher |first6 =C. |last7 =Kadkhodayan |first7 =B. |last8 =Neu |first8 =M. |last9 =Stoyer |first9 =N. | last10 =Sylwester | first10 =E. | last11 =Yang | first11 =J. | last12 =Hoffman | first12 =D. | display-authors =8 }}</ref>
|-
| <sup>263</sup>Rf || {{sort|015|15 min}} || α, SF || 1999|| <sup>263</sup>Db({{SubatomicParticle|link=yes|Electron}},{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Neutrino}})<ref name=Rf263>{{Наведено списание |url=http://www.ulrich-rieth.de/publikationen/RCA0301_059.PDF |title=An EC-branch in the decay of 27-s<sup>263</sup>Db: Evidence for the new isotope<sup>263</sup>Rf |author=Kratz, J. V. |journal=Radiochim. Acta |volume=91 |issue=1–2003 |pages=59–62 |date=2003 |doi=10.1524/ract.91.1.59.19010 |last2=Nähler |first2=A. |last3=Rieth |first3=U. |last4=Kronenberg |first4=A. |last5=Kuczewski |first5=B. |last6=Strub |first6=E. |last7=Brüchle |first7=W. |last8=Schädel |first8=M. |last9=Schausten |first9=B. |last10=Türler |first10=A. |last11=Gäggeler |first11=H. W. |last12=Jost |first12=D. T. |last13=Gregorich |first13=K. E. |last14=Nitsche |first14=H. |last15=Laue |first15=C. |last16=Sudowe |first16=R. |last17=Wilk |first17=P. A. |display-authors=8 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090225154858/http://www.ulrich-rieth.de/publikationen/RCA0301_059.PDF |archivedate=2009-02-25 |df= }}</ref>
|-
| <sup>263m</sup>Rf ? || {{sort|00008|8 s}} || α, SF || 1999|| <sup>263</sup>Db({{SubatomicParticle|link=yes|Electron}},{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Neutrino}})<ref name=Rf263/>
<!---this book from 2006 says that Rf-264 is known: http://books.google.com/books?id=yb9xTj72vNAC&pg=PA342&lpg=PA342&dq=rutherfordium+isotope+264#v=onepage&q&f=false --->
|-
| <sup>265</sup>Rf || {{sort|0011|1.1 min}}<ref name=PuCa2017 />|| SF || 2010 ||  <sup>269</sup>Sg(—,α)<ref name=10El>{{Наведено списание|last1=Ellison|first1=P.|last2=Gregorich|first2=K.|last3=Berryman|first3=J.|last4=Bleuel|first4=D.|last5=Clark|first5=R.|last6=Dragojević|first6=I.|last7=Dvorak|first7=J.|last8=Fallon|first8=P.|last9=Fineman-Sotomayor|first9=C.|displayauthors=8|title=New Superheavy Element Isotopes: <sup>242</sup>Pu(<sup>48</sup>Ca,5n)<sup>285</sup>114|journal=Physical Review Letters|volume=105|year=2010|doi=10.1103/PhysRevLett.105.182701|bibcode=2010PhRvL.105r2701E|pmid=21231101|issue=18|pages=182701}}</ref>
|-
| <sup>266</sup>Rf || {{sort|000230|23 s?}} || SF || 2007?|| <sup>266</sup>Db({{SubatomicParticle|link=yes|Electron}},{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Neutrino}})?<ref name=Rf266>{{Наведено списание |doi=10.1103/PhysRevC.76.011601 |date=2007 |issue=1 |pages=011601 |volume=76 |journal=Physical Review C |title=Synthesis of the isotope 282113 in the Np237+Ca48 fusion reaction |author=Oganessian, Yu. Ts. | displayauthors=1 |bibcode = 2007PhRvC..76a1601O |last2=Utyonkov |first2=V. |last3=Lobanov |first3=Yu. |last4=Abdullin |first4=F. |last5=Polyakov |first5=A. |last6=Sagaidak |first6=R. |last7=Shirokovsky |first7=I. |last8=Tsyganov |first8=Yu. |last9=Voinov |first9=A. }}</ref><ref name=iop>http://iopscience.iop.org/1742-6596/337/1/012005/pdf/1742-6596_337_1_012005.pdf</ref>
|-
| <sup>267</sup>Rf || {{sort|080|1.3 h}} || SF || 2004|| <sup>271</sup>Sg(—,α)<ref name="springerlink1">{{Наведена книга |author=Hofmann, S. |title=The Euroschool Lectures on Physics with Exotic Beams, Vol. III Lecture Notes in Physics |publisher=Springer |date= 2009 |pages=203–252 |doi=10.1007/978-3-540-85839-3_6 |volume=764|chapter=Superheavy Elements |series=Lecture Notes in Physics |isbn=978-3-540-85838-6 }}</ref><!---page 228--->
|-
| <sup>268</sup>Rf || {{sort|000014|1.4 s?}} || SF || 2004?|| <sup>268</sup>Db({{SubatomicParticle|link=yes|Electron}},{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Neutrino}})?<ref name=iop/><ref name=db268>{{Наведена мрежна страница |url=http://cdsweb.cern.ch/record/831577 |title=CERN Document Server: Record#831577: Chemical Identification of Dubnium as a Decay Product of Element 115 Produced in the Reaction $\rm {^{48}Ca}+{^{243}Am}$ |publisher=Cdsweb.cern.ch |accessdate=2010-09-19}}</ref>
|-
| <sup>270</sup>Rf || {{sort|00000020|20 ms?}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://agenda.infn.it/getFile.py/access?contribId=80&sessionId=7&resId=0&materialId=slides&confId=5235 |title=Exploration of Nuclear Structure and Decay of Heaviest Elements at GSI - SHIP  |publisher=agenda.infn.it |author=Fritz Peter Heßberger |accessdate=2016-09-10}}</ref> || SF || 2010? || <sup>270</sup>Db({{SubatomicParticle|link=yes|Electron}},{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Neutrino}})?<ref name="270Rf"/>
|}</div>
{{Главна статија|Isotopes of rutherfordium}}
Радерфордиумот нема стабилни или природни изотопи.Неколку радиоактивни изотопи се синтетизирани во лабораторијата, било со спојување на два атома или со следење на распаѓањето на потешките елементи. Шеснаесет различни изотопи се пријавени со атомски маси од 253 до 270 (со исклучок на 264 и 269). Повеќето од овие распаѓања се претежно преку спонтани патишта на цепење.<ref name=nuclidetable/><ref name=isotopes>{{Наведена мрежна страница |url=http://newscenter.lbl.gov/news-releases/2010/10/26/six-new-isotopes/ |title=Six New Isotopes of the Superheavy Elements Discovered {{!}} Berkeley Lab News Center |publisher=Newscenter.lbl.gov |accessdate=2011-02-27}}</ref>

===Животен век===
Од изотопите чии полуживоти се познати, полесните изотопи обично имаат пократок полуживот; биле забележани полуживоти под 50 μs за <sup>253</sup>Rf и <sup>254</sup>Rf. <sup>256</sup>Rf, <sup>258</sup>Rf, <sup>260</sup>Rf се постабилни на околу 10 ms, <sup>255</sup>Rf, <sup>257</sup>Rf, <sup>259</sup>Rf, и <sup>262</sup>Rf живеат помеѓу 1 и 5 секунди, а <sup>261</sup>Rf, <sup>265</sup>Rf, и <sup>263</sup>Rf се постабилни, околу 1.1, 1.5, и 10 минути соодветно. Најтешките изотопи се најстабилни, при што <sup>267</sup>Rf имаат измерено полуживот од околу 1,3 часа.<ref name=nuclidetable/>

Најлесните изотопи се синтетизираат со непосредно соединување помеѓу две полесни јадра и како производи за распаѓање. Најтешкиот изотоп произведен со непосредно соединување е <sup>262</sup>Rf; потешките изотопи се забележани само како производи за распаѓање на елементи со поголеми атомски броеви, од кои само <sup>267</sup>Rf е потврден. Тешките изотопи <sup>266</sup>Rf и <sup>268</sup>Rf исто така, се забележани како електронски фати-ќерки од изотопите на [[дубниум]] <sup>266</sup>Db и <sup>268</sup>Db, но имаат кратки полуживоти на [[спонтано цепење]]. Се чини веројатно дека истото важи и за <sup>270</sup>Rf, најверојатно ќерка од <sup>270</sup>Db.<ref name="270Rf">{{Наведена книга|author=Reinhard Stock|title=Encyclopedia of Nuclear Physics and its Applications|url=https://books.google.com/books?id=zVrdAAAAQBAJ&pg=PT305&dq=isotope+(270)Rf|date=13 September 2013|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-3-527-64926-6|page=305}}</ref>

Во 1999 година, американските научници од Универзитетот во Калифорнија, Беркли, објавија дека успеале да синтетизираат три атоми од <sup>293</sup>Og.<ref>{{Наведено списание |last=Ninov |first=Viktor |display-authors=etal  |title=Observation of Superheavy Nuclei Produced in the Reaction of {{SimpleNuclide|Krypton|86}} with {{SimpleNuclide|Lead|208}}|journal=[[Physical Review Letters]] |volume=83 |issue=6 |pages=1104–1107 |date=1999 |doi=10.1103/PhysRevLett.83.1104 |bibcode=1999PhRvL..83.1104N|url=https://zenodo.org/record/1233919/files/article.pdf}}</ref> За овие матични јадра биле пријавени последователно да испуштаат седум алфа-честички за да формираат јадра од <sup>265</sup>Rf, но нивното барање беше повлечено во 2001 година.<ref>{{наведени вести |url=http://enews.lbl.gov/Science-Articles/Archive/118-retraction.html |publisher=Berkeley Lab |author=Public Affairs Department |title=Results of element 118 experiment retracted |date=2001-07-21 |accessdate=2008-01-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080129191344/http://enews.lbl.gov/Science-Articles/Archive/118-retraction.html |archive-date=2008-01-29 |url-status=dead |df= }}</ref> Овој изотоп бил подоцна откриен во 2010 година како конечен производ на распадот на <sup>285</sup>Fl.<ref name=PuCa2017 /><ref name=10El/>

==Предвидени својства==
<!---http://www.rsc.org/chemistryworld/podcast/Interactive_Periodic_Table_Transcripts/Rutherfordium.asp--->

===Хемиски===
Радерфордиумот е првиот [[трансактиноиден елемент]] , а вториот член на шестата серија на транзициони метали. Пресметките за неговите [[потенцијали за јонизација]], [[атомскиот полупречник]], како и полупречникните, орбиталните енергии и нивоата на земјата во јонизираните состојби се слични на оние на [[хафниумот]] и се многу различни од оние на [[оловото]]. Затоа, беше заклучено дека основните својства на радерфордиумот ќе личат на оние од другите елементи од , [[групата 4]], под [[титан]], [[циркониум]], и хафниум.<ref name=Rf263/><ref name="Kratz03" /> Некои од неговите својства беа определени со експерименти со гасовита фаза и водена хемија. Оксидациската состојба +4 е единствената стабилна состојба за последните два елементи и затоа радерфордиумот, исто така, треба да покаже стабилна +4 состојба.<ref name="Kratz03" /> Покрај тоа, се очекува радерфордиумот да може да формира помала стабилна +3 состојба.<ref name=Haire/> Предвидено е дека [[стандардниот редукциски потенцијал]] на парот Rf<sup>4+</sup>/Rf е поголем од −1.7&nbsp;V.<ref name="BFricke"/>

Првичните предвидувања за хемиските својства на радерфордиумот се врз основа на пресметките што укажуваа дека релативистичките ефекти врз електронската обвивка би можеле да бидат доволно силни за да [[p орбитала|7p орбиталите]] би имале пониско ниво на енергија од [[d орбитала|6d орбиталите]], што ќе им даде [[валентна електронска]] конфигурација на 6d<sup>1</sup> 7s<sup>2</sup> 7p<sup>1</sup> или дури и на 7s<sup>2</sup> 7p<sup>2</sup>, поради што елементот се однесува повеќе како [[олово]] отколку како хафниум. Со подобри методи за пресметка и експериментални испитувања на хемиските својства на соединенија на радерфордиумот, може да се покаже дека ова не се случува и дека радерфордиумот напротив, може да се однесува како остатокот од [[групата 4]].<ref name="Kratz03">{{Наведено списание|doi=10.1351/pac200375010103 |url=http://stage.iupac.org/originalWeb/publications/pac/2003/pdf/7501x0103.pdf |title=Critical evaluation of the chemical properties of the transactinide elements (IUPAC Technical Report) |date=2003 |last1=Kratz |first1=J. V. |journal=Pure and Applied Chemistry |volume=75 |issue=1 |page=103 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110726195721/http://stage.iupac.org/originalWeb/publications/pac/2003/pdf/7501x0103.pdf |archivedate=2011-07-26 |df= }}</ref><ref name=Haire/>

На аналогни начини на циркониум и хафниум, радерфордиумот е проектиран да формира многу стабилен [[огноотпорен]] оксид, RfO<sub>2</sub>. Реагира со халогени елементи за да се формираат тетрахалиди, RfX<sub>4</sub>, кои хидролизираат при контакт со вода за да формираат оксихариди RfOX<sub>2</sub>. Тетрахалидите се испарливи материи што постојат како мономерни тетрахерални молекули во фазата на пареа.<ref name="Kratz03"/>

Во водната фаза, Rf<sup>4+</sup> јоните хидролизираат помалку од титанот(IV) и до сличен степен како циркониум и хафниум, што резултира со RfO<sup>2+</sup> јон. Третманот на халидите со халидните јони го промовира формирањето на комплексни јони. употребата на хлориди и бромидни јони ги создава комплексите на хексахлорид {{хем|RfCl|6|2-}} и {{хем|RfBr|6|2-}}. За флуоридните комплекси, циркониум и хафниум имаат тенденција да формираат хепта-и окта-комплекси. Така, за поголемиот радерфордиумовот јон, се можни комплексите {{хем|RfF|6|2-}}, {{хем|RfF|7|3-}} и {{хем|RfF|8|4-}}.<ref name="Kratz03"/>

===Физички и атомски===
Се очекува радерфордиумот да биде цврст во нормални услови и да има [[шестаголна]] кристална структура (<sup>''c''</sup>/<sub>''a''</sub>&nbsp;=&nbsp;1.61), слична на нејзиниот полесен [[кондензатор (хемија)|кондензатор]] хафниум.Тоа треба да биде многу тежок метал со [[густина]] од околу 23.2&nbsp;g/cm<sup>3</sup>; за споредба, густиот познат елемент кој ја има измерената густина, [[осмиум]], има густина од 22.61&nbsp;g/cm<sup>3</sup>. Ова се должи на високата атомска тежина на радерфордиумот, на  [[лантаноид контракции|контракциите на лантаноид и актиноид]], и на [[релативистичка квантна хемија|релативистичките ефекти]], иако производството на доволно радерфордиум за мерење на оваа количина би било непрактично, а примерокот брзо ќе се распаѓа. Атомскиот полупречник за радерфордиумот се очекува да биде околу 150&nbsp;[[пикометар|pm]]. Поради релативистичката стабилизација на 7-орбитала и дестабилизација на 6-орбитален дел, се предвидува Rf<sup>+</sup> и Rf<sup>2+</sup> јони да се откажат од 6d електрони наместо 7s електрони, што е спротивно на однесувањето на неговите полесни хомолози.<ref name="Haire"/>

==Експериментална хемија==
<div style="float: right; margin: 0.5em; font-size:85%;">
{| class="wikitable"
|+Резиме на соединенија и комплексни јони
! Формула
! Имиња
|-
| RfCl<sub>4</sub>
| радерфордиум тетрахлорид, радерфордиум(IV) хлорид
|-
| RfBr<sub>4</sub>
| радерфордиум тетрабромид, радерфордиум(IV) бромид
|-
| RfOCl<sub>2</sub>
| радерфордиум оксихлорид, радерфордиум(IV) хлорид,<br>радерфордиум(IV) дихлорид оксид
|-
| [RfCl<sub>6</sub>]<sup>2−</sup>
| хексахлор радерфордиум(IV)
|-
| [RfF<sub>6</sub>]<sup>2−</sup>
| хексафлуоро радерфордиум(IV)
|-
| K<sub>2</sub>[RfCl<sub>6</sub>]
| калиумхексахлорен радерфордиум(IV)
|}</div>

===Гасовита фаза===
[[File:RfCl4.png|thumb|upright=0.5|Тетраедарската структура на RfCl<sub>4</sub> molecule]]
Рана работа на студијата за хемијата на радерфордиумот фокусирана на гасна термохроматографија и мерење на кривата на адсорпција на релативната апсорпција на температурата. Првичната работа беше спроведена во Дубна, во обид да го потврди нивното откривање на елементот. Неодамнешната работа е посигурна во однос на идентификацијата на родителските радиоизотопи од радерфордиумот. Изотопот <sup>261m</sup>Rf е користен за овие студии,<ref name=Kratz03/> иако долгиот изотоп <sup>267</sup>Rf (произведен во синџирите на распаѓање на <sup>291</sup>Lv, <sup>287</sup>Fl, и <sup>283</sup>Cn) може да биде корисен за идните експерименти.<ref name=Moody>{{Наведена книга |chapter=Synthesis of Superheavy Elements |last1=Moody |first1=Ken |editor1-first=Matthias |editor1-last=Schädel |editor2-first=Dawn |editor2-last=Shaughnessy |title=The Chemistry of Superheavy Elements |publisher=Springer Science & Business Media |edition=2 |pages=24–8 |isbn=9783642374661|date=2013-11-30 }}</ref> Експериментите се потпираа на очекувањата дека радерфордиумот ќе започне со нова 6d серија на елементи и затоа треба да формира испарлив тетрахлорид поради тетрахералната природа на молекулата.<ref name="Kratz03"/><ref name="autogenerated1">{{Наведено списание |last1=Oganessian |first1=Yury Ts |last2=Dmitriev |first2=Sergey N. |title=Superheavy elements in D I Mendeleev's Periodic Table |journal=Russian Chemical Reviews |volume=78 |issue=12 |page=1077 |date=2009 |doi=10.1070/RC2009v078n12ABEH004096 |bibcode = 2009RuCRv..78.1077O }}</ref><ref>{{Наведено списание |doi = 10.1016/S0925-8388(98)00072-3 |title =Evidence for relativistic effects in the chemistry of element 104 |first9 = D. |last10 =Timokhin |first10 = S. N. |last11 =Yakushev |first11 = A. B. |last12 =Zvara |first12 =I. |last9 = Piguet |first8 = V. Ya. |last8 = Lebedev |first7 = D. T. |last7 = Jost |first6 = S. |last6 = Hübener |first5 = M. |last5 = Grantz |first4 = H. W. |last4 = Gäggeler |first3 = B. |last3 = Eichler |first2 = G. V. |date = 1998 |last2 = Buklanov |last1 = Türler| first1 = A. | journal = Journal of Alloys and Compounds |volume = 271–273 |page = 287| display-authors=8}}</ref> Радерфордиум (IV) хлоридот е повеќе испарлив отколку неговиот полесен хомолог [[хафниум(IV) хлорид]] (HfCl<sub>4</sub>) бидејќи неговите врски се повеќе [[ковалентна врска|ковалентни]].<ref name=Haire/>

Серија на експерименти потврдија дека радерфордиумот се однесува како типичен член од групата 4, формирајќи тетравалентен хлорид (RfCl<sub>4</sub>) и бромид (RfBr<sub>4</sub>) како и оксихлорид (RfOCl<sub>2</sub>). Намалена нестабилност беше забележана кај {{хем|RfCl|4}} кога [[калиум хлоридот]] е обезбеден како цврста фаза наместо гас, многу индикативно за формирање на нетермички {{хем|K|2|RfCl|6}} мешани соли.<ref name=Rf263/><ref name="Kratz03"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://lch.web.psi.ch/files/lectures/TexasA&M/TexasA&M.pdf |title=Lecture Course Texas A&M: Gas Phase Chemistry of Superheavy Elements |date=2007-11-05 |accessdate=2010-03-30 |first=Heinz W. |last=Gäggeler |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120220090755/http://lch.web.psi.ch/files/lectures/TexasA%26M/TexasA%26M.pdf |archivedate=2012-02-20 |df= }}</ref>

===Водена фаза===
Се очекува радерфордиумот да има електронска конфигурација [Rn]5f<sup>14</sup> 6d<sup>2</sup> 7s<sup>2</sup> и затоа се однесува како потежок хомолог на [[хафниум]] во групата 4 од периодниот систем. Поради тоа, треба да се формира [[хидриран]]и Rf<sup>4+</sup> јони во силен киселински раствор и треба лесно да се формираат комплекси во [[хлороводородна киселина]], [[бромоводороден раствор]] или со [[флуороводородна киселина]].<ref name="Kratz03"/>

Најконклузивните водни хемиски студии на радерфордиумот се изведуваат од јапонскиот тим во [[Јапонскиот институт за истражување на атомска енергија]] со користење на изотопот <sup>261m</sup>Rf. Експериментите за екстракција од раствори со хлороводородна киселина, со користење на изотопи на рутерфордиум, хафниум, циркониум, како и [[ториум]] на елементот псевдо-група 4, се покажаа како не-актиноидно однесување за радерфордиумот. Споредбата со неговите полесни хомолози цврсто го насочувала радерфордиумот во групата 4 и укажала на формирање на хексахлороуреформфорд комплекс во раствори за хлориди, на начин сличен на хафниум и циркониум.<ref name="Kratz03"/><ref>{{Наведено списание | doi=10.1524/ract.2005.93.9-10.519 | title=Chemical studies on rutherfordium (Rf) at JAERI | date=2005 | last1=Nagame | first1=Y. | journal=Radiochimica Acta | volume=93 | issue=9–10_2005 | page=519 | url=http://wwwsoc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN62/jn6202.pdf | last2=Tsukada | first2=K. | last3=Asai | first3=M. | last4=Toyoshima | first4=A. | last5=Akiyama | first5=K. | last6=Ishii | first6=Y. | last7=Kaneko-Sato | first7=T. | last8=Hirata | first8=M. | last9=Nishinaka | first9=I. | last10=Ichikawa | first10=S. | last11=Haba | first11=H. | last12=Enomoto | first12=Shuichi | displayauthors=1 | url-status=dead | archiveurl=https://web.archive.org/web/20080528125634/http://wwwsoc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN62/jn6202.pdf | archivedate=2008-05-28 | df= }}</ref>

:{{хем|261m|Rf|4+}} + 6 {{хем|Cl|-}} → {{хем|[|<sup>261m</sup>RfCl|6|]|2-}}

Многу слични резултати беа забележани во растворите на флуороводородна киселина. Разликите во кривите на екстракција се толкуваа како послаб афинитет за јон на флуорид и формирање на хексафлуорофурерофонатен јон, додека хафиумовите и циркониумови јони сложени седум или осум флуориди јони во користени концентрации:<ref name="Kratz03"/>

:{{хем|261m|Rf|4+}} + 6 {{хем|F|-}} → {{хем|[|<sup>261m</sup>RfF|6|]|2-}}

==Наводи==
{{Reflist|30em}}

==Надворешни врски==
* [http://www.periodicvideos.com/videos/104.htm Rutherfordium] at ''The Periodic Table of Videos'' (University of Nottingham)
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Rf/index.html WebElements.com – Rutherfordium]
{{среди}}
{{Компактен периоден систем}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Радерфордиум|Радерфордиум]]
[[Категорија:Хемиски елементи]]
[[Категорија:Транзициони метали]]
[[Категорија:Вештачки елементи]]
[[Категорија:Радерфордиум| ]]
[[Категорија:Преодни метали]]