Шумска динамика
Шумската динамика ― појава која ги опишува основните физички и биолошки сили кои го обликуваат и менуваат шумскиот екосистем. Продолжената состојба на промена во шумите може да биде сумирана со два основни елементи: нарушување и сукцесија.
Нарушување[уреди | уреди извор]
Шумските нарушувања се настани кои предизвикуваат промена во структурата и составот на шумскиот екосистем, надвор од растот и смртта на поединечни организми. Нарушувањата може да варираат по честота и интензитет и вклучуваат природни катастрофи како пожар, лизгање на земјиштето, ветер, вулкански избуви, ретки удари на метеори, појава на инсекти, габи и други патогени, ефекти предизвикани од животните како што се брстење и газење и човекови нарушувања како што се војување, сеча, загадување, расчистување на земјиштето за урбанизација или земјоделство и воведување на инвазивни видови. Не сите нарушувања се уништувачки или негативни за севкупниот шумски екосистем. Многу природни нарушувања овозможуваат обновување и раст и често ги ослободуваат потребните хранливи материи.[1]
Пореметувањата од мали размери се клучот за создавање и одржување на различноста и хетерогеноста во шумата. Пореметувања од мали размери се настани како што се удари од едно дрво, кои создаваат празнини што ја пуштаат светлината низ крошната до подот и шумското дно. Оваа достапна светлина им овозможува на рано-сукцесиските видови нетолерантни на сенки да колонизираат и да одржуваат население во доминантната шума, што доведува до сложена просторна мозаична шумска структура препознаена како старорастечка. Оваа постапка е нарекувана динамика на делчиња или динамика на празниин и е опишана низ многу видови шуми, вклучувајќи тропски, умерени и бореални.[2]
Поставеноста и шемите на природни нарушувања кои одликуваат одредена област или екосистем се нарекувани „режим на нарушување“ на екосистемот. Природната заедница е тесно поврзана со нејзиниот режим на природни нарушувања.[3] На пример, умерените и бореалните дождовни шуми обично имаат режим на вознемирување кој се состои од настани со висока честота, но мали размери, што резултира со многу сложена шума во која доминираат многу стари дрвја.[4] Спротивно на тоа, шумите кои имаат режим на вознемирување кој се состои од настани со висока сериозност што го заменуваат шумскиот оддел, како што се честите пожари, имаат тежнеење да бидат поеднакви во структурата и имаат релативно млади насади.
Сукцесијата на шумите е постапка со кој видовите закрепнуваат и се обновуваат по нарушување. Видот на нарушувањето, климата и временските услови, присуството на видови колонизирачки видови и мееѓудејствијата меѓу видовите, сите влијаат на патот што ќе го помине сукцесијата. Разновидноста и составот на видовите одат горе-доле во текот на едноподругото. Класичниот модел на сукцесија е познат како „релејна флористика“ и се однесува на реле од доминантни видови. По нарушувањето што го заменува шумскиот оддел, видовите неотпорни на сенка се колонизираат и прераснуваат во доминантна крошна, но поради нивната неотпорност на сенка тие не се во можност да се регенерираат под сопствената крошна; долниот дел (составен од видови отпорни на сенка) постепено ја заменува крошната, а поради неговата отпорност на сенка може да се регенерира под сопствената крошна и затоа станува доминантен вид.[5] Често сукцесијата не е толку целосна или насочена како што опишува моделот на релејна флористика. Видовите можат да бидат средно толерантни на сенка и да преживеат со искористување на мала количина светлина што доаѓа низ крошната, а понатамошните нарушувања може да создадат мали празнини. Овие и други фактори може да доведат до мешавина на доминантни видови и не толку очигледен „крај“ на сукцесијата (кулминација на заедницата).[6]
Многу последователни траектории следат основна шема на развој во четири фази. Првата од овие фази, „започнување на шумкиот оддел“, се јавува по големо нарушување и вклучува многу видови кои пристигнуваат во областа на обилна светлина и хранливи материи. Втората фаза, „исклучување на стеблото“, го опишува растот и конкуренцијата на овие видови бидејќи ресурсите стануваат помалку достапни; веројатно еден или неколку видови се натпреваруваат и стануваат доминантни. Третата фаза, „повторното започнување на подлогата“, вклучува дополнително нарушување и создавање празнини; во овој момент се развива стратификација, при што се појавуваат слоеви на настрешница, средна и долна подлога. Последната фаза, позната како „стара обраснатост“, е продолжување и завршување на повторното започнување на подлогата; развиена е сложена повеќестара и повеќеслојна шума.[7]
Со оглед на климатските промени[уреди | уреди извор]
Шумите се чувствителни на климата и затоа климатските промени можат да имаат големо влијание врз динамиката на екосистемот. Зголемувањето на нивото на јаглерод диоксид може да ја зголеми продуктивноста и растот на дрвјата, кои потоа ќе се намалат бидејќи другите хранливи материи стануваат ограничувачки. Промените во температурата и врнежите можат да влијаат на успехот на различни видови и на збирот на видовите што резултира.[8] Многу фактори на климатските промени можат да влијаат и на режимот на нарушување на екосистемот, правејќи ја шумата повеќе или помалку подложна на различни нарушувања и менување или дури и спречување на закрепнување по нарушување.[9]
Важност[уреди | уреди извор]
Шумите нудат многу екосистемски услуги, вклучувајќи дрво, свежа вода, складирање на јаглерод и области за разонода. За да се зачуваат овие услуги, заедно со природното живеалиште и биоразновидноста што ги обезбедуваат шумите, приоритет е разбирањето на динамиката што ги создава и одржува шумите. Шумарските и шумарските зафати бараат темелно разбирање на динамиката на шумите со цел да бидат применети ефективни техники за управување и зачувување.[се бара извор]
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Binelli, Eliana Kampf; Gholz, Henry L.; Duryea, Mary L. „Chapter 4: Plant Succession and Disturbances in the Urban Forest Ecosystem“. University of Florida, IFAS Extension.
- ↑ Yamamoto, Shin-Ichi (2000). „Forest Gap Dynamics and Tree Regeneration“. J. For. Res. 5: 223–229. doi:10.1007/bf02767114.
- ↑ Stone, Emily; Menendez, Lydia (20 October 2011). „Natural Disturbance Regime“. The Encyclopedia of Earth. Посетено на 4 октомври 2023.
- ↑ DellaSala, Dominick A. (2011). Temperate and Boreal Rainforests of The World: Ecology and Conservation. Island Press. стр. 32–34.
- ↑ Kotar, John. „Forest Dynamics“. Approaches to Ecological Based Forest Management on Private Lands. USFS and University of Minnesota Extension Service. Архивирано од изворникот на 2014-12-05. Посетено на 4 октомври 2023.
- ↑ Kotar, John. „Forest Dynamics“. Approaches to Ecological Based Forest Management on Private Lands. USFS and University of Minnesota Extension Service. Архивирано од изворникот на 2014-12-05. Посетено на 4 октомври 2023.
- ↑ Baker, Jim; Hunter, Charles (8 December 2013). „Ecological Basis of Silviculture“. Southern Forest Resource Assessment. Посетено на 4 октомври 2023.
- ↑ Peters, Emily B.; Wythers, Kirk R.; Zhang, Shuxia; Bradford, John B.; Reich, Peter B. (17 July 2013). „Potential Climate Change Impacts on Temperate Forest Ecosystem Processes“. Can. J. For. Res. 43: 939–950. doi:10.1139/cjfr-2013-0013.
|hdl-access=бара|hdl=(help) - ↑ Anderson-Teixeira, Kristina J.; Miller, Adam D.; Mohan, Jacqueline E.; Hudiburg, Tara W.; Duval, Benjamin D.; DeLucia, Evan H. (2013). „Altered Dynamics of Forest Recovery Under a Changing Climate“. Global Change Biology. 19: 2001–2021. doi:10.1111/gcb.12194.