Трогранков живец
| Трогранков живец | |
|---|---|
 Шематски приказ на трогранковиот живец и органите (или структурите) кои ги снабдува | |
 Инфериорен поглед на човечкиот мозок, со ознаки за черепните живци. Трогранковиот живец е означен како trigeminal. | |
| Податоци | |
| Во | Офталмичен живец Горновиличен живец Долновиличен живец |
| Надразнува | Моторна функција: Мускули за џвакање, мускул затегнувач на опната на ушното тапанче, мускул затегнувач на мекото непце, милохиоиден мускул, предно меше на двомешест мускул Сетилна функција: Лице, уста, виличен зглоб |
| Назнаки | |
| Латински | Nervus trigeminus |
| TA | A14.2.01.012 |
| FMA | FMA:50866 |
Трогранков живец (лат. nervus trigeminus) — петти (CN V) черепен (капитален или мозочен) живец кој е одговорен за сензација на лицето и некои моторни функции, како што се гризењето и џвакањето. Тој е најсложениот од сите черепни нерви, а неговото име произлегува од фактот што има три големи гранки: офталмичен живец (V1), горновиличен живец (V2) и долновиличен живец (V3). Офталмичниот и горновиличниот живец се чисто сетилни, додека долновиличниот живец поседува и моторна и сетилна (или „кожна“) функција.[1] Покрај овие функции, трогранковиот живец содржи и автономни нервни влакна, како и специјални сетилни влакна (за вкус).
Моторниот дел на трогранковиот живец потекнува од базалната плоча на ембрионалниот Варолиев мост, а сетилниот дел од мозочниот гребен (crista neuralis cranialis). Сетилните информации од лицето и телото се спроведуваат од паралелни патишта во централниот нервен систем.
Структура[уреди | уреди извор]
Трите главни гранки на трогранковиот живец: офталмичниот живец (V1), горновиличниот живец (V2) и долновиличниот живец (V3), се спојуваат во ганглијата на трогранковиот живец (исто така наречена полумесечеста ганглија), сместена во Мекеловата вдлабнатина (cavum trigeminale - Meckeli). Ганглијата на трогранковиот живец ги содржи клеточните тела на сетилните (аферентни) нервни влакна, и таа е аналогна на ’рбетните ганглии на ’рбетниот мозок.
Од ганглијата на трогранковиот живец, единствен, голем сетилен корен (portio major) влегува во мозочното стебло на ниво на мостот. Веднаш до сетилниот корен, помал моторен корен (portio minor) излегува од мостот на исто ниво. Моторните влакна минуваат низ ганглијата без да градат синапси, а нивните клеточни тела се наоѓаат во јадрото на петтиот живец, длабоко во мостот.
Областите на кожна дистрибуција (дерматоми) на трите сетилни гранки на трогранковиот живец имаат остри граници со релативно мало преклопување (за разлика од дерматомите на останатиот дел од телото, кои имаат значително преклопување). Инјекција на локален анестетик, како што е лидокаинот, резултира со целосно губење на осетот во добро дефинирани области на лицето и устата. На пример, забите од едната страна на вилицата може да бидат здрвени со инјектирање во долновиличниот живец. Повремено, повреди или болести може да влијаат на две (или на сите три) гранки на трогранковиот живец; во овие случаи, засегнатите гранки можат да бидат именувани како:
- V1/V2 дистрибуција – се однесува на офталмичната и горновиличната гранка.
- V2/V3 дистрибуција – се однесува на горновиличната и долновиличната гранка.
- V1-V3 дистрибуција – се однесува на сите три гранки
Живците на левата страна на вилицата се малку побројни од живците на десната страна на вилицата.
Сетилни гранки[уреди | уреди извор]
Офталмичната, горновиличната (максиларната) и долновиличната (мандибуларната) гранка на трогранковиот живец го напуштаат черепот преку три одделни отвори: горната очна пукнатина (fissura orbitalis superior), округлестиот отвор (foramen rotundum ossis sphenoidalis) и овалниот отвор (foramen ovale ossis sphenoidalis), соодветно. Офталмичниот живец (V1) носи сетилни информации од скалпот и челото, горниот очен капак, конјуктивата и рожницата на окото, носот (вклучувајќи го и врвот на носот, освен alae nasi), носната слузница, фронталните синуси и делови од мозочниците (тврдата мозочница и крвните садови). Горновиличниот живец (V2) пренесува сетилни информации од долниот очен капак, образот, ноздрите, горната усна, горните заби и непца, носната слузница, непцето и покривот на фаринксот, горновиличниот синус (sinus maxillaris), ситестиот синус (sinus ethmoidalis), клинестиот синус (sinus sphenoidalis) и делови од мозочниците. Долновиличниот живец (V3) носи сетилни информации од долната усна, долните заби и непца, брадата и вилицата (освен аголот на вилицата, кој е снабден од C2-C3), делови од надворешното уво и делови од мозочниците. Долновиличниот живец, исто така, спроведува осети за допир-позиција и температура-болка од устата. Иако тој не го спроведува осетот за вкус (chorda tympani, гранката на лицевиот живец е одговорна за вкусот), една од неговите гранки (јазичниот живец) спроведува осети од јазикот.
Функција[уреди | уреди извор]
Сетилната функција на трогранковиот живец е да обезбеди тактилна (допирна), проприоцептивна и ноцицептивна инервација на лицето и устата. Неговата моторна функција е да ги инервира мускулите за џвакање (musculi masticatorii), мускулот затегнувач на опната на ушното тапанче (musculus tensor tympani), мускулот затегнувач на мекото непце (musculus tensor veli palatini), милохиоидниот мускул (musculus mylohyoideus) и предното меше на двомешестиот мускул (musculus digastricus).
Трогранковиот живец носи општи соматски аферентни влакна, кои ја инервираат кожата на лицето преку офталмичната (V1), горновиличната (V2) и долновиличната (V3) гранка. Трогранковиот живец носи и специјални висцерални еферентни влакна, кои ги инервираат мускулите за џвакање преку долновиличната (V3) гранка.
Мускули[уреди | уреди извор]
Моторната компонента на долновиличната гранка (V3) на трогранковиот живец го контролира движењето на осум мускули, вклучувајќи ги четирите мускули за џвакање: масетеричниот мускул (musculus masseter), слепоочниот мускул (musculus temporalis), надворешниот крилест мускул (musculus pterygoideus lateralis s. externus) и внатрешниот крилест мускул (musculus pterygoideus medialis s. internus). Останатите четири мускули се мускулот затегнувач на мекото непце (musculus tensor veli palatini), милохиоидниот мускул (musculus mylohyoideus), предното меше на двомешестиот мускул (musculus digastricus) и мускулот затегнувач на опната на ушното тапанче (musculus tensor tympani).
Со исклучок на мускулот затегнувач на опната на ушното тапанче, сите овие мускули се вклучени во процесите на гризење, џвакање и голтање и сите имаат билатерална (двострана) кортикална репрезентација. Унилатерална (еднострана) централна лезија (на пример, мозочен удар), без разлика колку е голема, најчесто не предизвикува забележлив дефицит кај пациентот. Повредата на периферен живец може да предизвика парализа на мускулите на едната страна на вилицата, а при отворањето на устата вилицата би скршнувала кон парализираната страна. Ваквата насока на долната вилица се должи на дејството на функционалните крилести мускули од спротивната страна.
Сензација[уреди | уреди извор]
Двата основни типа на осет (сензација) се допир-позиција и температура-болка. Осетот за допир-позиција брзо стигнува до свесното ниво на централниот нервен систем, додека осетот за температура-болка стигнува со задоцнување.
Информациите за допир-позиција обично се спроведуваат со миелинизирани (брзо-спроводливи) нервни влакна, додека информациите за температура-болка најчесто се спроведуваат со немиелинизирани (бавно-спроводливи) нервни влакна. Примарните сетилни рецептори за допир-позиција (Мајснерови телца, Меркелови телца, Пачиниеви телца, Руфиниеви телца, влакнени рецептори, мускулни вретена и Голџиеви тетивни органи) се структурно посложени од оние за температура-болка, кои се голи нервни завршетоци.
Сензацијата во овој контекст се однесува на свесната перцепција на информациите за допир-позиција и температура-болка, а не на специјалните сетила (за мирис, вид, вкус, слух и рамнотежа) кои се примаат од различни черепни живци и се спроведуваат до кората на големиот мозок преку различни патишта. Перцепцијата за магнетни и електрични полиња, нискочестотни вибрации и инфрацрвено зрачење кај другите ’рбетници се примаат преку нивниот еквивалент на петтиот черепен живец кај човекот.
Допирот во овој контекст се однесува на перцепцијата на детални, локализирани тактилни информации, како што е дискриминацијата помеѓу две точки (разликата помеѓу допирање на една точка и на две соседни точки на кожата) или разликата помеѓу допирање на груба, средно груба и мазна шкурка. Луѓето без перцепција за допир-позиција можат да ја чувствуваат површината на нивните тела и да го перцепираат допирот во широка смисла, но кај нив недостасуваат перцептивните детали.
Позицијата, во овој контекст, се однесува на свесната проприоцепција. Проприоцепторите (мускулните вретена и Голџиевите тетивни органи) даваат информации за положбата на зглобовите и движењата на мускулите. Иако голем дел од овие информации се обработуваат на несвесно ниво (главно од малиот мозок и вестибуларните јадра), некои од нив стигнуваат до свесното ниво.
Осетите за допир-позиција и температура-болка се спроведуваат со различни патишта во централниот нервен систем. Во кората на големиот мозок, тие се поврзуваат со други кортикални области.
Сетилни патишта[уреди | уреди извор]
Сетилните патишта од периферијата до кората на големиот мозок се одвоени за сензациите на допир-позиција и температура-болка. Сите сетилни информации се испраќаат до одредени јадра во таламусот. Јадрата на таламусот, пак, испраќаат информации до одредени области во кората на големиот мозок. Секој пат се состои од три снопови нервни влакна (неврони од прв, втор и трет ред) поврзани во серија.
Секундарните неврони во секоја од патеките се вкрстуваат (преминуваат на другата страна од ’рбетниот мозок или мозочното стебло), бидејќи' рбетниот мозок се развива во сегменти. Вкрстените влакна подоцна стигнуваат и ги поврзуваат овие сегменти со повисоките центри. Оптичката хијазма е главната причина за вкрстувањето; назалните влакна на оптичкиот нерв се вкрстуваат (така што секоја мозочна полутопка е поврзана со контралатералното око) за интерневронските врски одговорни за обработка на информациите да бидат кратки. Сите сетилни и моторни патишта прво конвергираат, а потоа дивергираат кон контралатералната полутопка.[2]
Иако сетилните патишта често се прикажуваат како синџири на индивидуални неврони поврзани во серија, таквата слика е поедноставена. Сетилните информации се обработуваат и модифицираат на секое ниво од синџирот со помош на интерневрони и информации од други области на нервниот систем. На пример, клетките во главното јадро на трогранковиот живец (обележано со Main V во дијаграмот подолу) добиваат влезни информации од ретикуларната формација и кората на големиот мозок. Овие информации придонесуваат за одликите на конечната излезна информација која клетките на Main V ја испраќаат до таламусот.
Информациите за допир-позиција од телото се спроведуваат до таламусот преку медијалниот лемнискус, а информациите за допир-позиција од лицето се спроведуваат преку тригеминалниот лемнискус (и предниот и задниот тригеминоталамичен пат). Информациите за температура-болка од телото се спроведуваат до таламусот преку спиноталамичниот пат, а информациите за температура-болка од лицето се спроведуваат преку предниот дел на тригеминалниот лемнискус (исто така наречен преден тригеминоталамичен пат).
Патиштата за осети на допир-позиција и температура-болка од лицето и телото се спојуваат во мозочното стебло, а сетилните мапи за допир-позиција и температура-болка на целото тело се проектирани во таламусот. Од таламусот, информациите за допир-позиција и температура-болка се проектираат во кората на големиот мозок.
Резиме[уреди | уреди извор]
Комплексната обработка на информациите за температура-болка во таламусот и кората на големиот мозок (за разлика од релативно едноставната, директна обработка на информациите за допир-позиција) рефлектира филогенетски постар, попримитивен сетилен систем.
Иако праговите за перцепција на допир-позиција релативно лесно можат да се измерат, оние за перцепција на температура-болка тешко се дефинираат и мерат. „Допирот“ е објективна сензација, но „болката“ е индивидуална сензација која варира кај различни луѓе, а е условена од меморијата и емоциите. Анатомските разлики помеѓу патиштата за перцепција на допир-позиција и оние за перцепција на температура-болка помагаат да се објасни зошто е тешко справувањето со болката, особено хроничната болка.
Јадра на трогранковиот живец[уреди | уреди извор]
Сите сетилни информации од лицето, за допир-позиција и температура-болка, се испраќаат до јадрата на трогранковиот живец (nuclei trigemini). Во класичната анатомија, повеќето сетилни информации од лицето ги спроведува трогранковиот живец, но некои сензации од делови на устата, делови на увото и делови на мозочниците се пренесуваат преку општи соматски аферентни влакна кои припаѓаат на черепните живци VII (лицев живец), IX (јазичноголтников живец) и X (живецот луталник).
Сите сетилни влакна од овие живци завршуваат во јадрата на трогранковиот живец. При влегување во мозочното стебло, сетилните влакна на черепните живци V, VII, IX и X се распределуваат и се испраќаат до некое од јадрата на трогранковиот живец (кои содржат сетилна мапа на лицето и устата). Сетилната мапа за остатокот од телото се содржи во јадрата на задните рогови на сивата маса на ’рбетниот мозок.
Јадрата на трогранковиот живец се протегаат низ целото мозочно стебло, од средниот мозок до продолжениот мозок, продолжувајќи сѐ до цервикалниот (вратниот) дел од ’рбетниот мозок (каде се спојуваат со клетките на задните рогови на сивата маса). Постојат три одделни јадра на трогранковиот живец, видливи во микроскопски секции на мозочното стебло. Во каудално-рострална насока (искачување од продолжениот мозок до средниот мозок), тие се спиналното јадро на трогранковиот живец (nucleus spinalis nervi trigemini), главното сетилно јадро на трогранковиот живец (nucleus principalis nervi trigemini) и средномозочното јадро на трогранковиот живец (nucleus mesencephalicus nervi trigemini). Овие три јадра примаат различни видови на сетилни информации; спиналното јадро на трогранковиот живец прима информации за температура-болка, главното сетилно јадро прима информации за позиција-допир, а средномозочното јадро прима информации од проприоцептивните и механорецепторните влакна кои доаѓаат од вилиците и забите.
Спинално јадро на трогранковиот живец[уреди | уреди извор]
Спиналното јадро на трогранковиот живец ги прима информациите за температура-болка од лицето. Нервните влакна за температура-болка поаѓаат од периферните ноцицептори и се спроведуваат со черепните нерви V, VII, IX и X. При влегување во мозочното стебло, сетилните влакна се групираат и се испраќаат до спиналното јадро на трогранковиот живец. Овој сноп од влезни влакна се гледа на пресеците на мостот и продолжениот мозок и се нарекува спинален пат на јадрото на трогранковиот живец. Патот се протега паралелно на јадрото на трогранковиот живец, а тој е аналоген и се надоврзува на постеролатералниот пат (tractus posterolateralis) на ’рбетниот мозок.
Спиналното јадро на трогранковиот живец содржи сетилна мапа за температура-болка на лицето и устата. Од ова јадро поаѓаат влакната на невроните од втор ред, кои се вкрстуваат, а потоа се искачуваат до контралатералниот таламус преку вентралниот тригеминален пат (tractus trigeminothalamicus anterior). Нервните влакна за температура-болка се испраќаат до повеќе таламични јадра.
Соматотопична репрезентација[уреди | уреди извор]
Сѐ уште е спорно како точно се распределуваат влакната за температура-болка од лицето до спиналното јадро на трогранковиот живец. Моменталното општо сфаќање е дека информациите за температура-болка од сите делови на човечкото тело се примаат во ’рбетниот мозок и мозочното стебло на асцендентен (растечки) начин, односно во каудално-рострална насока. Информациите од долните екстремитети се примаат во лумбалниот сегмент од ’рбетниот мозок, а оние од горните екстремитети во торакалниот сегмент од ’рбетниот мозок. Информациите од вратот и задниот дел на главата се примаат во цервикалниот сегмент од ’рбетниот мозок, а оние од лицето и устата во спиналното јадро на трогранковиот живец.
Во рамките на спиналното јадро на трогранковиот живец, информациите се примаат на слоевит начин. Најниските нивоа на јадрото (во горниот дел на цервикалниот ’рбетен мозок и долниот дел на продолжениот мозок) се примаат информации од периферните делови на лицето (скалпот, ушите и брадата). Повисоките нивоа на јадрото (во горниот дел на продолжениот мозок) примаат информации од централни делови на лицето (носот, образите и усните). Највисоките нивоа на јадрото (во мостот) примаат информации од устата, забите и фарингеалната празнина.
Слоевитата дистрибуција на ниво на спиналното јадро се разликува од дистрибуцијата на дерматомите на периферните гранки на трогранковиот живец. Лезиите што ги уништуваат долните слоеви на спиналното јадро (но не ги засегаат погорните слоеви) не влијаат на осетите за температура-болка на носот (V1), горната усна (V2) и устата (V3), а ги елиминираат осетите за температура-болка кои доаѓаат од челото (V1), образите (V2) и брадата (V3). Иако аналгезијата кај оваа дистрибуција е „нефизиолошка“ во традиционална смисла (бидејќи преминува неколку дерматоми), ваквата аналгезија се јавува после хируршко пресекување на ’рбетниот пат на јадрото на трогранковиот живец.
Спиналното јадро на трогранковиот живец испраќа информации за температура-болка до таламусот, а некои информации се испраќаат до средниот мозок и ретикуларната формација на мозочното стебло. Последните две патишта се аналогни на спиномезенцефаличните и спиноретикуларните патишта на ’рбетниот мозок, кои испраќаат информации за температура-болка од остатокот на телото до средниот мозок и ретикуларната формација, соодветно. Средниот мозок ги модулира информациите за болка пред тие да стигнат до свесното ниво. Ретикуларната формација е одговорна за автоматската (несвесна) ориентација на телото кон болни дразби. Патем, сулфурни соединенија пронајдени во растенија од семејството на кромиди стимулираат рецептори кои се наоѓаат во ганглиите на трогранковиот живец, заобиколувајќи го олфакторниот систем.[3]
Главно сетилно јадро на трогранковиот живец[уреди | уреди извор]
Главното сетилно јадро на трогранковиот живец прима сензации за притисок-допир од лицето. Сместено е во мостот, близу влезот на трогранковиот живец. Нервните влакна кои носат информации за позиција-допир од лицето и устата преку черепните живци V, VII, IX и X се испраќаат до ова јадро при нивниот влез во мозочното стебло.
Главното сетилно јадро на трогранковиот живец содржи сетилна мапа за позиција-допир на лицето и устата, исто како што спиналното јадро на трогранковиот живец содржи целосна мапа за температура-болка. Ова јадро е аналогно на јадрата на системот на дорзална колумна - медијален лемнискус (nucleus gracilis и nucleus cuneatus), кои содржат мапа за допир-позиција од остатокот на телото.
Од главното јадро поаѓаат влакната на невроните од втор ред, кои се вкрстуваат, по што се искачуваат преку вентралниот тригеминален пат до контралатералниот таламус. Вентралниот тригеминален пат се искачува паралелно со медијалниот лемнискус, кој носи информации за допир-позиција од остатокот на телото.
Некои сетилни информации од забите и вилиците патуваат од главното сетилно јадро на трогранковиот живец до ипсилатералниот таламус преку малиот дорзален тригеминален пат (tractus trigeminothalamicus posterior). Информациите за позиција-допир од забите и вилиците од едната страна на лицето се претставени билатерално (двострано) во таламусот и кората на големиот мозок.
Средномозочно јадро на трогранковиот живец[уреди | уреди извор]
Средномозочното јадро на трогранковиот живец не е вистинско јадро туку сетилна ганглија вгнездена внатре во мозочното стебло. Тоа е единствениот исклучок на правилото дека сетилните информации минуваат низ периферните сетилни ганглии пред да влезат во централниот нервен систем. Пронајдено е кај сите ’рбетници, освен кај Petromyzontiformes и Myxiniformes (безвилични ‘рбетници). Тие се единствените ’рбетници без вилици и имаат специфични клетки во нивните мозочни стебла. Овие „внатрешни ганглиски“ клетки биле откриени кон крајот на 19-тиот век од студентот по медицина Зигмунд Фројд.
Два вида на сетилни влакна имаат клеточни тела во средномозочното јадро: проприоцепторни влакна од вилицата и механорецепторни влакна од забите. Некои од овие влезни влакна одат во моторното јадро на трогранковиот живец (V), заобиколувајќи ги патиштата за свесна перцепција. Пример е рефлексот на истегнување на вилицата; потчукнувањето по вилицата предизвикува рефлексно затворање на вилицата, на ист начин како што потчукнувањето по коленото предизвикува рефлексно истегнување на потколеницата. Други влезни влакна од забите и вилиците одат во главното сетилно јадро на трогранковиот живец. Овие информации се билатерално проектирани до таламусот и се достапни за свесна перцепција.
Активностите како што се гризењето, џвакањето и голтањето бараат симетрична, истовремена координација на двете страни од телото. Тие се автоматски активности кои бараат мала свесна активност и вклучуваат сетилна компонента (повратна информација за допир-позиција) обработена на несвесно ниво во средномозочното јадро.
Патишта до таламусот и кората на големиот мозок[уреди | уреди извор]
Сензацијата е дефинирана како свесна перцепција на информации за допир-позиција и температура-болка. Со исклучок на сетилото за мирис, сите други сетилни информации (допир-позиција, температура-болка, вид, вкус, слух и рамнотежа) се испраќаат до таламусот, а потоа до кората на големиот мозок. Анатомски таламусот е поделен на неколку јадра.
Сензација за допир-позиција[уреди | уреди извор]
Информациите за допир-позиција од телото се испраќаат до вентралното постеролатерално јадро на таламусот (nucleus ventralis posterolateralis thalami). Информациите за допир-позиција од лицето се испраќаат до вентралното постеромедијално јадро на таламусот (nucleus ventralis posteromedialis thalami). Од овие две јадра, информациите се проектираат до примарната соматосетилна кора (gyrus postcentralis) во темениот резен (lobus parietalis).
Репрезентацијата на сетилните информации во постцентралната витка е организирана на соматотопичен начин. Соседните области на телото се претставени со соседни области во кората на големиот мозок. Кога деловите на телото се цртаат пропорционално со густината на нивната инервација, се добива слика на човече наречена кортикален хомункул.
Класичниот дијаграм на хомункулот е претставен како една примарна сетилна мапа на телото, но во реалноста постојат повеќе вакви примарни мапи. Најмалку четири одделни, анатомски различни сетилни хомункули се идентификувани во постцентралната витка. Тие претставуваат комбинации на влезни информации од површински и длабоки рецептори, и од брзо- и бавно-прилагодливи периферни рецептори; мазните предмети активираат едни клетки, додека грубите предмети активираат други клетки.
Информациите од сите четири мапи во примарната соматосетилна кора се испраќаат до секундарната сетилна кора во темениот резен. Секундарната сетилна кора содржи уште два сетилни хомункули. Информациите од едната страна на телото главно се претставени во спротивната примарна соматосетилна кора, но и во двете секундарни сетилни кори.
Сензација за температура-болка[уреди | уреди извор]
Информациите за температура-болка се испраќаат до вентралното постеролатерално јадро (тело) и вентралното постеромедијално јадро (лице) на таламусот (истите јадра кои примаат информации за допир-позиција). Од таламусот, информациите за температура-болка и допир-позиција се проектираат во примарната соматосетилна кора на големиот мозок.
За разлика од информациите за допир-позиција, информациите за температура-болка се испраќаат и до други таламични јадра и се проектираат во дополнителни области на кората на големиот мозок. Некои влакна за температура-болка се испраќаат до медијалното дорзално таламично јадро (nucleus mediodorsalis thalami), кое се проектира во предниот цингуларен кортекс (cortex cingularis). Други влакна се испраќаат до вентромедијалното јадро на таламусот, кое се проектира во инсуларниот кортекс (cortex insularis). Конечно, некои влакна се испраќаат до интраламинарните јадра на таламусот (nuclei intralaminares thalami) преку ретикуларната формација. Интраламинарните јадра се проектираат дифузно во сите делови на кората на големиот мозок.
Инсуларната и цингуларната кора се делови од мозокот кои ги обработуваат сензациите за допир-позиција и температура-болка во контекст на други истовремени перцепции (вид, мирис, вкус, слух и рамнотежа) и во контекст на меморија и емоционална состојба. Информациите за периферна болка-температура се канализираат директно до мозокот на длабоко ниво, без претходна обработка. Информациите за допир-позиција се третираат поинаку. Дифузните таламични проекции од интраламинарните и други јадра се одговорни за одредено ниво на свест, при што таламусот и ретикуларната формација го „активираат“ мозокот; информациите за периферна болка-температура се внесуваат директно во овој систем.
Клиничко значење[уреди | уреди извор]
Валенбергов синдром[уреди | уреди извор]
Валенберговиот синдром (латерален медуларен синдром) е клиничка демонстрација на анатомијата на трогранковиот живец, поточно на неговата обработка на сетилните информации. Мозочен удар обично влијае само на едната страна од телото; губењето на осетите поради мозочен удар се јавува странично на десната или левата страна од телото. Единствениот исклучок од ова правило се одредени лезии на ’рбетниот мозок и медуларните синдроми, од кои Валенберговиот синдром е најпознат пример. Кај овој синдром, мозочен удар предизвикува губење на осетите за температура-болка од едната страна на лицето и од другата страна на телото.
Ова се објаснува со анатомијата на мозочното стебло. Во продолжениот мозок, спиноталамичниот пат (кој носи информации за температура-болка од спротивната страна на телото) е во непосредна близина на ’рбетниот пат на трогранковиот живец (кој носи информации за температура-болка од истата страна на лицето). Мозочен удар кој го прекинува снабдувањето со крв во оваа област (на пример, згрутчување во задната долна церебеларна артерија) ги уништува двата патишта истовремено. Резултатот е губење на осетот за температура-болка (но не и за допир-позиција) во облик на „шаховска табла“ (ипсилатерално лице, контралатерално тело).
Дополнителни слики[уреди | уреди извор]
-
Дијаграм на лицеви сетилни нерви (преден поглед). -
Трогранков живец (жолто) -
Ганглија на трогранковиот живец. -
Голем мозок (длабока инфериорна дисекција) -
Гранки на трогранковиот живец.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Pazhaniappan, Nandhaa (15 August 2020). „The Trigeminal Nerve (CN V)“. TeachMeAnatomy. Посетено на 5 April 2021.
- ↑ Excerpt from Cunningham's Textbook of Anatomy
- ↑ Lübbert, Matthias; Kyereme, Jessica; Schöbel, Nicole; Beltrán, Leopoldo; Wetzel, Christian Horst; Hatt, Hanns (October 21, 2013). „Transient Receptor Potential Channels Encode Volatile Chemicals Sensed by Rat Trigeminal Ganglion Neurons“. PLOS ONE. 8 (10): e77998. Bibcode:2013PLoSO...877998L. doi:10.1371/journal.pone.0077998. PMC 3804614. PMID 24205061. Посетено на October 10, 2014.
Литература[уреди | уреди извор]
- Blumenfeld, H. Neuroanatomy Through Clinical Cases. Sinauer Associates, 2002.
- Brodal, A. Neurological Anatomy in Relation to Clinical Medicine, 3rd ed. Oxford University Press, 1981.
- Brodal, P. The Central Nervous System. Oxford University Press, 2004.
- Carpenter, M. B., Sutin, J. Human Neuroanatomy, 8th ed. Williams and Wilkins, 1983.
- DeJong, R. N. The Neurologic Examination, 3rd ed. Hoeber, 1970.
- Kandel, E. R., Schwartz, J. H., Jessell, T. M. Principles of Neural Science, 4th ed. McGraw-Hill, 2000.
- Martin, J. H. Neuroanatomy Text and Atlas, 3rd ed. McGraw-Hill, 2003.
- Patten, J. Neurological Differential Diagnosis, 2nd ed. Springer, 1996.
- Ropper, A. H., Brown, R. H. Adam’s and Victor’s Principles of Neurology, 8th ed. McGraw-Hill, 2001.
- Wilson-Pauwels, L., Akesson, E. J., Stewart, P. A. Cranial Nerves: Anatomy and Clinical Comments. B. C. Decker, 1998.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- http://faculty.washington.edu/chudler/pmagnet.html (англиски)
- http://www.wesnorman.com/cranialnerves.htm Архивирано на 18 март 2019 г. (англиски)
- https://www.mountsinai.org/health-library/diseases-conditions/trigeminal-neuralgia (англиски)