Монархизам во Грузија

Од Википедија — слободната енциклопедија

Грузија има монархиска традиција која го следи своето потекло од хеленистичкиот период. Средновековното Кралство Грузија управувано од династијата Багратиони оставила зад себе наследство кое трае во Грузија дури и во современо време. Квалитетите и симболите поврзани со монархијата на Багратионите биле клучни во создавањето на грузиската нација и последователното градење на националната историја. Нивното владеење завршило со анексијата на грузиските земји од страна на Руското Царство на почетокот на 19 век, иако неколку гранки на династијата преживеале до денес. Монархиската реставрација била разгледувана од различни ројалистички групи во текот на 20 век. Иако политиката на Грузија се одвива во рамките на полупретседателската република откако нацијата ја вратила независноста од Советскиот Сојуз во 1991 година, дебатата за монархијата, особено за нејзината уставна форма, всушност никогаш не престанала. Прашањето се појавило неодамна во услови на политичка криза кон крајот на 2007 година.

Царско руско владеење и револуција[уреди | уреди извор]

Руското Царство ги апсорбирало двете главни грузиски кралства, оние на Картли-Кахети и Имерети во 1801 и 1810 година, соодветно. Членовите на обесправената кралска династија поттикнале низа бунтови против руската власт, но сите не успеале. Руската администрација, користејќи комбинација на воено смирување и дипломатско убедување, успеало да освои одреден степен на лојалност на локалните елити. Самите принцови Багратиони последователно му се поклониле на неизбежното и се помириле со остварениот факт.[1]

Набргу по Декебристичкиот бунт од 1825 година, ројалистичките Грузијци во Санкт Петербург и Москва, поттикнати од внуците на претпоследниот грузиски крал Ерекле II, принцовите Окропир и Димитриј, се обиделе да ги убедат грузиските студенти во двата руски града дека Грузија треба да биде независна под династијата Багратиони. Окропир го посетил Тифлис во 1829 година и помогнал да се основа тајно друштво со цел обновување на грузиската монархија. Инспирирани од Француската револуција од 1830 година и полското востание од 1830-1831 година, заговорниците биле обединети во нивното антируско расположение, но поделени во нивната програма иако мнозинството се залагало за враќање на Багратиони на грузискиот трон. Планираниот државен удар бил спречен од полицијата во 1832 година .[2]

Лојалноста на грузиското благородништво кон рускиот цар, освоена од либералната политика на царскиот вицекрал, принцот Воронцов (1844–1854), почнало да бледнее во 1860-тите. Сепак, по заговорот предводен од грузиските ројалисти во 1832 година, ниту едно грузиско движење или политичка партија не повикало на целосна независност до Првата светска војна.[3]

За време на годините на Првата светска војна, грузиските емигранти, под водство на принцот Мачабели основале Национален комитет во Берлин, кој размислувал за враќање на монархијата во Грузија под германски протекторат. Влијателно лоби на идејата бил Ото фон Лосов, кој предложил да се постави германскиот принц Јоаким од Прусија на грузискиот престол. Сепак, по Руската револуција од 1917 година, Грузијците ја вратиле својата независна држава во форма на демократска република (26 мај 1918 година), резултат на долгогодишната доминација на грузиската политичка сцена од страна на социјалдемократите. Грузиското благородништво, вклучително и потомците на поранешната кралска династија, и дале поддршка на новата република. Како што забележал еден современ западен набљудувач: „Како она на Франција, грузиското благородништво има социјално, а не политичко значење. Народот е демократски по дух; нема ни најмалку шанси за заживување на монархијата во Грузија, а благородниците тешко дека ќе имаат поголема политичка тежина од нивните индивидуални заслуги."[4]

Советски период и постсоветска независност[уреди | уреди извор]

Демократска Република Грузија паднала под инвазијата на Црвената армија на Советска Русија во 1921 година. Последователните политички репресии, особено за време на неуспешното Августово востание во 1924 година, принудиле многу од членовите на семејството Багратиони да избегаат од Советскиот Сојуз; некои од нив загинале во чистките.

Еден од емигрантите, принцот Иракли од Домот Мукрани (колатерална гранка на династијата Багратиони) (1909–1977), се обидел да ја добие поддршката од европските сили за грузиската монархистичка кауза. Откако се населил во Шпанија пред Втората светска војна, принцот Иракли ја основал она што тој го нарекувал Кралска куќа на Грузија и побарал поддршка од европските влади за грузиска монархија независна од Сталиновиот Советски Сојуз. Кога принцот Иракли починал во Шпанија во 1977 година, неговиот син Ѓорѓи станал прв во редот на кралската куќа на Грузија и бил признат како таков, иако како формалност, од владата и парламентот на новата независна република во 1991 година, и покрај ривалските тврдења од други.[5] Легитимните права на тронот на огранокот Мухрани, иако генеалошки постар, се доведени во прашање, сепак, поради фактот што патрилинеските потомци на последниот крал на Картли-Кахети во источна Грузија кој владеел - Баграција-Грузински - сè уште преживеале во Грузија, иако блиску до истребување. Оваа линија е претставена од принцот Нугзар Баграција-Грузински (роден 1950 година), наследникот на последниот владејачки крал на Картли-Кахети, Ѓорѓи XII.

Сепак, двете гранки дејствувале за да го решат овој конфликт со обединување преку бракот на принцот Дејвид Багратиони-Мукранели со најстарата ќерка на Нугзар, Ана Баграција-Грузински, во февруари 2009 година. Принцот Дејвид и принцезата Ана станаа родители на машко бебе на 27 септември 2011 година, принцот Ѓорѓи Багратион Багратиони кој, во негова личност, потенцијално ги обединува тврдењата на Мукранели и Грузински. Ако ниту еден друг принц Багратиони не се роди ниту во гранката Грузински, ниту во Мукранели, кој е од постарото потекло по исконско потекло, и тој ги преживее оние што сега живеат, принцот Џорџи ќе стане и наследник на Домот на Багратиони и генерал-наследник на Ѓорѓи XIII на Картли-Кахети.[6]

Сепак, се појавиле шпекулации за кандидатурата за обновен трон на други Багратиони. Некои монархисти го изнеле името на дон Лелио Николо Орсини, син на Дон Раимондо Орсини и принцезата Кетеван Баграција де Мукрани,[7] но самата принцеза Кетеван ја отфрлила идејата како невозможна.[8]

Додека Грузија се движела кон независност од Советскиот Сојуз на почетокот на 1990-тите, монархиската реставрација била прашање на маргините на политиката, но без вистински кандидати за престол и поддршка од народот за монархијата. Различни грузиски политички групи се обиделе да преговараат за враќање на Хорхе де Багратион, шеф на Кралската куќа на Грузија, па дури испратиле делегација во Мадрид за да го убедат неволниот принц. Некои политички активисти, особено оние поврзани со Националната демократска партија, шпекулирале дека уставната монархија во Грузија ќе помогне да се прекинат сите напори на Москва да ја задржи Грузија во Советскиот Сојуз.[9] По прогласувањето на независноста на Грузија на 9 април 1991 година, слабите и скршени опозициски групи повторно го покренале прашањето за реставрација надевајќи се дека ќе го неутрализираат Звијад Гамсахурдија, првиот народно избран претседател на Грузија, и неговите авторитарни тенденции.

За време на владеењето на Едуард Шеварнадзе (1992–2003), не се обрнувало сериозно внимание на монархистичките идеи иако неколку помали политички партии, вклучително и Унијата на грузиски традиционалисти предводена од поранешниот претседател на парламентот Акаки Асатијани, продолжиле да се залагаат за уставна монархија како остварлива алтернатива. за владата на Грузија.

Неодамнешна дебата[уреди | уреди извор]

Дебатата за уставна монархија била ревитализирана со политичката криза што се појавила во Грузија кон крајот на 2007 година. Проповедта на католикос-патријархот Илија II од 7 октомври 2007 година, популарниот поглавар на Грузиската православна црква, дало поттик за обновена политичка дебата. Патријархот, кој отсекогаш сочувствувал со идејата за уставна монархија, за време на неговата неделна служба во катедралата Света Троица, изјавил дека обновувањето на кралската династија е „пожелен сон на грузискиот народ“. Тој исто така нагласил дека ако народот на Грузија го избрал овој модел на управување, „кандидатот за круната треба да биде избран меѓу претставниците на кралската династија и тој треба да биде соодветно воспитан да биде крал."[10][11]

Проповедта на патријархот дала неочекувано продолжение на политичката криза во Грузија. Иако симпатиите на Патријархот кон монархијата не се нешто ново за редовната парохија да ги слушне, неколку опозициски партии веднаш ја искористиле можноста да го унапредат својот слоган „Грузија без претседател“, повикувајќи се на моделот на парламентарно владеење што го заговара грузиската опозиција. Многу политичари ја изразиле својата поддршка за уставна монархија, со преодна фаза во форма на парламентарна република.[7][10][11][12]

Одговорот на властите на повиците за монархија бил воздржан. Нино Бурјанадзе, ко- претседател на Парламентот на Грузија, изразил скептицизам за идејата и изјавил дека Грузија нема да може да одлучува за толку важно прашање додека не се врати нејзиниот територијален интегритет, мислејќи на отцепувањето на Абхазија и Јужна Осетија. Претседателот Михаил Саакашвили, откако на шега забележал за неговото далечно Багратско потекло, изјавил дека „неопходно е сериозно разгледување на ова прашање за да не додаваме нови проблеми на веќе постоечките."[10] Гига Бокерија, влијателен член на парламентот од Обединетото национално движење на Саакашвили, изјавил: „Патријархот не предложи денеска да се воспостави монархија. Тој мислеше дека ова може да се случи откако Грузија ќе ги реши нејзините фундаментални проблеми"[11] Тој подоцна тврдел дека повикот на опозицијата за уставна монархија е само популистички потег: „Тие зборуваат за уставна монархија овде и не кажуваат ништо за тоа во странство. Ова е нивната политика со двојни стандарди.“ Самиот Илија Втори избегнал дополнителни коментари на темата."[13] Ilia II himself has avoided further comment on the topic.[11]

Во меѓувреме, опозициската партија Нови права, која застанала настрана од антивладините демонстрации организирани од коалиција од десет опозициски партии во октомври и ноември 2007 година, станала единствената голема политичка група која додаде поизразен став за воспоставувањето на уставна монархија на нивната агенда. Тие издале посебна декларација со која ја поддржуваат идејата и предлагаат да се одржи референдум за ова прашање, предлог кој бил вклучен и во предизборната кампања на Давид Гамкрелиџе, кандидат од блокот Нови права/индустријали за предвремените претседателски избори одржани на 5 јануари 2008 година .[10][11]

Опцијата за монархија отсекогаш предизвикувала двосмислена резонанца во Грузија. Од една страна, монархијата се смета за симбол на грузиското единство и независност, а од друга страна припаѓа на далечното минато, со значителен јаз од повеќе од 200 години во монархиската традиција. Така, според едно истражување спроведено во 1998 година, само 16,3% од 828 испитаници верувале дека монархијата би била добра или многу добра форма на владеење за Грузија кога биле прашани колку тие мислат дека различните видови на влада се или би биле соодветни за Грузија.[14]

Скептиците велат дека обновувањето на монархијата е технички невозможно поради неколку причини, вклучувајќи го и бројот на кандидати и нерешеното прашање за наследување на грузискиот престол. Дополнително, сметаат дека критериумите за избор на крал ќе доведат до големи несогласувања.[7] Раѓањето на принцот Ѓорѓи Багратион Багратиони во септември 2011 година, кој во негова личност потенцијално ќе ги обедини двете главни преживеани гранки на семејството, може да помогне да се намали таквиот скептицизам.[15]

Поддржувачите на уставната монархија продолжуваат да тврдат дека оваа форма на држава најдобро ќе ги заштити интересите на граѓаните на Грузија; монархот „не би владеел“ и би дејствувал како заштитник на стабилноста и националното единство[10][16] Тие го гледаат враќањето во монархијата како „историска правда“, осврнувајќи се на фактот дека родната кралска династија никогаш не била отфрлена или соборена од грузискиот народ, туку била отфрлена од странска сила (т.е. Русија)

На 16 декември 2018 година, принцот Давид Баграција од Мукрани бил поканет[17] на инаугурацијата во поранешната кралска резиденција на првата жена претседател на Грузија, Саломе Зурабичвили.[18] Додека лидерот на опозициската партија „Патот на Грузија“, се цитирал дека Зурабичвили рекол во октомври 2008 година: „Отсекогаш сум бил поддржувач на уставната монархија како вистинска форма за Грузија. Но, ова прашање треба да се реши по изборите во земјава. Во моментов, главната работа е да ја извадиме земјата од превирањата и да се подготвиме за следните избори, а потоа [можеме] да одлучиме дали ни треба институцијата претседател. Лично, мислам дека претседателската република нема [оправдување] кај нас и треба да размислуваме за преминување кон систем на уставна монархија."[19]

Јавно мислење[уреди | уреди извор]

Јавните мислења за обновувањето на монархијата во Грузија.

Дата Организација на гласање Прашање Да Не Без одговор Навод
23 октомври 2007 "Квирис Палитра (весник) "„Дали ја поддржувате идејата за транзиција кон уставна монархија?"
45%
29.6%
25.4%
[20]
4 ноември 2013 „Голема политика“ (ток-шоу) „Дали Грузија треба да има крал?
78.9%
21.0%
—
[21]
5 ноември 2013 „Бариера“ (ток-шоу) "„Дали во Грузија треба да се врати монархијата?"
56.8%
42.4%
—
[22]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Georgia, pp. 42-70. London: Weidenfeld and Nicolson.
  2. ↑ Suny, Ronald Grigor (1994), The Making of the Georgian Nation, pp. 70-71. Indiana University Press, ISBN 0-253-20915-3
  3. ↑ Jones, Stephen F. (2005), Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy, 1883-1917, p. 292. Harvard University Press, ISBN 0-674-01902-4.
  4. ↑ Edward Alsworth Ross (1918), Russia in Upheaval, pp. 67-8. New York City: Century Co.
  5. ↑ „Prince George Bagration of Mukhrani, Claimant to the throne of Georgia who became well known in Spain as a fearless motor racing and rally driver“. The Times. 2008-02-02. Посетено на 2008-02-09.
  6. ↑ „Royal Birth“. Royal House of Georgia. 2011-09-27. Архивирано од изворникот на 2013-11-05.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Nino Edilashvili (October 15, 2007).Is a Constitutional Amendment the Only Way out for Georgia? Архивирано на 1 февруари 2011 г.. The Georgian Times.
  8. ↑ (на грузиски)Tavberidze, Dea ლელიო ბაგრატიონის გამეფებას უარყოფენ ("The Bagrationi deny the possibility of Lelio Orsini to become a king"). Prime Time. October 26, 2010.
  9. ↑ United States Congress (1990). Elections in the Baltic States and Soviet Republics: A compendium of reports on parliamentary elections held in 1990, p. 187. Washington, DC: Commission on Security and Cooperation in Europe.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Zaza Jgharkava (October 18, 2007). Will a Constitutional Monarchy Be Restored in Georgia? Архивирано на 11 јануари 2015 г.. Georgia Today, Issue #379.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Giorgi Lomsadze (December 18, 2007). Time for a King for Georgia? Архивирано на 21 јануари 2008 г.. EurasiaNet Civil Society.
  12. ↑ Vladimir Socor (October 26, 2007). Georgian radical opposition fancying regime change. Eurasia Daily Monitor Volume 4, Issue 199.
  13. ↑ Nino Khutsidze (October 31, 2007). 'No Compromise on Elections Date' Архивирано на 22 јуни 2017 г. (An interview with Giga Bokeria). Civil Georgia.
  14. ↑ Silvia Iacuzzi (2002). Popular Support for Democracy in Georgia, p. 96. ISBN 3-8311-3981-4.
  15. ↑ „Lomidza, E, Weekly Georgian Journal (translation), 05.10.11, "Giorgi Bagration-Bagrationi Has Arrived"“. Архивирано од изворникот на 2018-09-07. Посетено на 2023-04-16.
  16. ↑ Declaration of New Rights Party regarding advisability of re-establishing the Constitutional Monarchy in Georgia Архивирано на 19 јули 2011 г.. The New Rights Party. October 8, 2007.
  17. ↑ „Salome Zurabishvili, V President of Georgia“. 17 December 2018.
  18. ↑ The Japantimes News (December 16, 2018). Salome Zurabishvili, Georgia’s first female President, takes oath of office. Retrieved from: https://www.japantimes.co.jp/news/2018/12/16/world/politics-diplomacy-world/salome-zurabishviligeorgias-first-female-president-takes-oath-office/#.XBu8kVVKjX4 Архивирано на 29 март 2019 г.
  19. ↑ „პოლიტიკოსები კონსტიტუციური მონარქიის შემოღებაზე ეკლესიის ინიციატივას გამოეხმაურენ“. Civil.ge (грузиски). 2007-10-08. Посетено на 2022-07-17.
  20. ↑ 45 percent of Georgia support idea of constitutional monarchy, survey suggests The Messenger
  21. ↑ თოქ-შოუ "დიდი პოლიტიკა" 04.11.13 TV3
  22. ↑ გადაცემა "ბარიერი" 05.11.13 TV Kavkasia
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Монархизам_во_Грузија&oldid=5145375“