Митохондријална заместителна терапија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Mitochondrial replacement therapy
Медицинска процедура
MeSHD000069321
Други кодови:{{{OtherCodes}}}

Терапијата за замена на митохондрија (МРТ), понекогаш била наречена и митохондријална донација, е замена на митохондриите во една или повеќе клетки за да се спречи или подобри болеста. МРТ настанала како посебна форма на ин витро оплодување во која дел или целата митохондријална ДНК на идното бебе (mtDNA) можело да доаѓа од трето лице. Оваа техника се користи во случаи кога мајките носат гени за митохондријални заболувања. Терапијата била одобрена за употреба во Обединетото Кралство.[1] Втора апликација била да се користат автологни митохондрии за замена на митохондриите во оштетеното ткиво за да се врати ткивото во функционална состојба. Ова било користено во клиничките истражувања во Соединетите Држави за лекување на новороденчињата со компромитирање на срцето.[2]

Медицинска употреба[уреди | уреди извор]

Ин витро оплодување[уреди | уреди извор]

Терапијата за замена на митохондриите се користела за да се спречел преносот на митохондријални болести од мајка на дете; можело да се врши само во клиники лиценцирани од Управата за човечко оплодување и ембриологија на ОК (HFEA), само за луѓе поединечно одобрени од HFEA, за кои генетската дијагноза пред имплантација веројатно не би била корисна, и само со информирана согласност дека ризиците и придобивките не биле многу добро разбрани.[3]

Релевантните мутации се наоѓале кај околу 0,5% од популацијата и болеста влијаела на околу еден од 5000 индивидуи (0,02%)-процентот на засегнати луѓе бил многу помал бидејќи клетките содржеле многу митохондрии, од кои само некои носат мутации и бројот на мутирани митохондриите треба да достигнат праг за да влијаат на целата клетка, а многу клетки треба да бидат засегнати за лицето да покаже болест.[1]

Просечниот број на раѓања годишно кај жените изложени на ризик за пренесување на mtDNA болест се проценувало приближно 150 во Обединетото Кралство и 800 во САД.[4]

Пред развојот на МРТ, и на места каде што тоа не е легално или изводливо, репродуктивните опции за жени кои се изложени на ризик за пренесување на mtDNA болест и кои сакаат да го спречат преносот користеле јајце клетка од друга жена, посвојувале или без дете.[5]:45

Функција на ткиво[уреди | уреди извор]

Автологните митохондрии кои биле извлечени од здравото ткиво и кои биле доставени до оштетеното ткиво се користат за лекување на новороденчиња со компромитирање на срцето. Алтернативите на пристапот вклучуваат употреба на екстракорпорален мембрански оксигенатор (ECMO) или трансплантација на ткиво или органи.[2]

Техники[уреди | уреди извор]

<i id="mwNQ">Ин витро</i> оплодувањето вклучувало отстранување на јајце клетки од жена и собирање сперма од маж, оплодување на јајце клетката со сперма, дозволување на оплодената јајце клетка да формира бластоциста, а потоа пренесување на бластоциста во матката. МРТ вклучува дополнителна јајце клетка од трето лице, и манипулација и на јајце клетката примач и на јајце клетката донаторот. 

Од 2016 година се користеле три техники на МРТ: пренос на вретено на мајката (MST); пронуклеарен трансфер (PNT); и најновата техника, пренос на поларно тело (PBT). Оригиналната техника, во која цитоплазмата која содржела митохондрии земена од донаторско јајце едноставно се инјектирала во јајце клетката примач, веќе не се користи.[5]:46–47

Дијаграм на мејотични фази, кој покажува како изгледаат хромозомите во метафазата II

За време на трансферот на вретеното на мајката, ооцитот се отстранувал од примачот, а кога бил во фаза II на метафазата на клеточната делба, се отстранувал комплексот вретено-хромозом; дел од цитоплазмата доаѓа со него, така што некои митохондрии најверојатно ќе бидат вклучени. Комплексот вретено-хромозом се вметнувал во донорски ооцит од кој јадрото е веќе отстрането. Оваа јајце клетка била оплодена со помош на сперма и се оставала да формира бластоцист, која потоа може да се испита со генетска дијагноза пред имплантација за да се проверат за митохондријални мутации, пред да се имплантира во матката на примателот.:47–48

При пронуклеарен трансфер, ооцитот се отстранувал од примачот и се оплодувал со сперма. Донаторскиот ооцит се оплодувал со сперма од иста личност. Машките и женските пронуклеуси се отстранувале од секоја оплодена јајце клетка пред нивното спојување, а пронуклеусите од оплодената јајце клетка на примачот се вметнувале во оплодената јајце клетка од донаторот. Како и со MST, мала количина на цитоплазма од јајце-клетката примач може да се пренесе, а како и со MST, на оплодената јајце клетка и се дозволувало да формира бластоциста, која потоа можела да се испита со генетска дијагноза пред имплантација за да се проверат митохондријалните мутации пред да се имплантирале во матката на примачот.:50

Процесот на оплодување во јајце клетката на глушец, покажувајќи пронуклеуси.

Во преносот на поларното тело, поларното тело (мала клетка со многу мала цитоплазма која се создавала кога јајце клетката се дели) од примачот се користи во целост, наместо да се користи нуклеарен материјал извлечен од нормалното јајце на примачот; ова може да се користи или во MST или PNT. Оваа техника за прв пат била објавена во 2014 година и од 2015 година таа не била постојано реплицирана, но сепак се сметала за ветувачка бидејќи постоела значително намалена шанса за пренесување на митохондриите од примачот бидејќи поларните тела содржеле многу малку митохондрии и не вклучувале екстракција на материјал од јајцето на примачот.[6]

Дијаграм кој го прикажува создавањето на поларни тела.

Цитоплазматскиот трансфер првично бил развиен во 1980-тите во текот на основните истражувања спроведени со глувци за проучување на улогата што делови од клетката надвор од јадрото ја играле во развојот на ембрионот.[1] Во оваа техника, цитоплазмата, вклучувајќи протеини, РНК гласник (мРНК), митохондрии и други органели, се земала од донаторско јајце и се инјектирала во јајце-клетката примач, што резултирало со мешавина од митохондријален генетски материјал.[1] Оваа техника почнала да се користи кон крајот на 1990-тите за да ги „засили“ јајце клетките на постарите жени кои имале проблеми со зачнувањето и довело до раѓање на околу 30 бебиња.[1] Била покрената загриженост дека мешавината на генетски материјал и протеини може да предизвика проблеми во однос на епигенетските судири, или разлики во способноста на материјалите од примачот и донаторот да влијаат на процесот на развој, или поради инјектирање на материјалот од донаторот.[1] Откако било откриено дека три деца родени преку оваа техника имале развојни нарушувања (два случаи на Тарнеров синдром и еден случај на продорно развојно нарушување (нарушување на спектарот на аутизам), ФДА ја забранил постапката додека клиничкото испитување не ја докаже нејзината безбедност.[1]

Сродниот пристап користел автологни митохондрии земени од здраво ткиво за да ги замени митохондриите во оштетеното ткиво. Техниките за пренос вклучувале директно инјектирање во оштетеното ткиво и инјектирање во садови кои го снабдувале ткивото со крв.[2]

Ризици[уреди | уреди извор]

Помошната репродукција преку МРТ вклучувала предимплантациски генетски скрининг на мајката, предимплантациона генетска дијагноза по оплодувањето на јајце клетката и ин витро оплодување. Ги имало сите ризици од тие постапки.:60

Дополнително, и двете постапки кои се користеле во МРТ со себе повлекувале свои ризици. На едно ниво, процедурите физички нарушувале два ооцити, отстранувајќи го нуклеарниот генетски материјал од јајце клетката примач или оплодената јајце клетка и вметнувајќи го нуклеарниот генетски материјал во неоплодената или оплодената јајце клетка донаторот; манипулациите за двете постапки можеле да предизвикаат различни форми на штета кои не биле добро разбрани од 2016 година.[7]:23

Мајчините митохондрии ќе биле пренесени на донаторското јајце; од 2016 година се проценувало дека користејќи техники актуелни во ОК, мајчините митохондрии ќе сочинувале само околу 2% или помалку митохондрии во добиената јајце клетка, ниво кое се сметало за безбедно од страна на HFEA и во границите на митохондријалните варијации што повеќето луѓе имале.[7]:23–24

Бидејќи процедурите на МРТ вклучувале активности во прецизни моменти за време на развојот и оплодувањето на јајце клетката, и вклучувале манипулирање со јајце клетките, постоел ризик дека јајце клетките можеле ненормално да созреат или дека оплодувањето можело да се случи ненормално; од 2016 година, HFEA оценила дека лабораториските техники во ОК биле доволно добро развиени за да се справат со овие ризици за да се продолжи внимателно со ставање на МРТ на располагање.[7]:33–34

Бидејќи митохондриите во последното јајце потекнувале од трето лице, различно од двете страни чија ДНК била во јадрото, и бидејќи нуклеарната ДНК ги кодирала гените што правеле некои од протеините и mRNA кои ги користеле митохондриите, постоел теоретски ризик од несакани „мито-нуклеарни“ интеракции. Иако овој теоретски ризик можел да се управува со обид да се совпадне со хаплотипот на донаторот и примателот, од 2016 година немало докази дека ова бил реален ризик.[7]:34–37

Бидејќи МРТ била релативно нова технологија, постоела загриженост дека сè уште не била безбедна за јавна употреба бидејќи имало ограничени студии кои користеле МРТ во модели на големи животни.[8]

Конечно, постоел ризик од епигенетска модификација на ДНК во јадрото и митохондриите, кои биле предизвикани од самата процедура или од мито-нуклеарните интеракции. Од 2016 година овие ризици се чинело дека се минимални, но биле следени со долгорочно проучување на деца родени од процедурата.[7]:38

Историја[уреди | уреди извор]

Во Соединетите Американски Држави во 1996 година, ембриологот Жак Коен и други од Институтот за репродуктивна медицина и наука, Медицинскиот центар Свети Барнабас во Ливингстон, Њу Џерси првпат користеле цитоплазматски трансфер во процедура за репродукција со помош на човекот.[9] Во 1997 година се родило првото бебе со оваа процедура. Во 2001 година, Коен и други објавиле дека десет самохрани бебиња, близнаци и четворица во неговата клиника во Њу Џерси и уште шест деца во Израел биле родени со неговата техника. Користејќи модификации на неговата процедура, било родено бебе во Медицинскиот факултет во Источна Вирџинија, пет деца во Клиниката за неплодност во женската болница Ли во Таичунг, Тајван.[10] близнаци во Неапол, Италија[11] и близнаци во Индија.[12]

Во 2002 година, американската Администрација за храна и лекови (ФДА) побарала од Советодавниот комитет за модификатори на биолошки одговор да се советувал за техниката на цитоплазматски трансфер за лекување на неплодност. Овој комитет сметал дека има ризици во моментот на ненамерно пренесување на хромозомите и зголемено преживување на абнормални ембриони.[13] ФДА ги информирала клиниките дека ја сметале техниката на цитоплазматски трансфер како нов третман и, како таква, ќе барала апликација за Истражувачки нов лек (IND). Клиниката на Коен ја започнала апликацијата пред ИНД, но клиниката потоа станала приватна, средствата за апликацијата пресушиле, апликацијата била напуштена, истражувачкиот тим се распуштил,[14] и процедурата за цитоплазматски трансфер паднал во немилост.[15] Во 2016 година, 12 (од 13) родители на деца кои биле родени со помош на цитоплазматски трансфер во Центарот Свети Варнаба учествувале во ограничено последователно истражување преку онлајн прашалник.

Во 2009 година, тим во Јапонија објавил студии за митохондријална донација.[16] Истата година, тим кој бил предводен од научници од Универзитетот за здравје и наука во Орегон објавиле резултати од митохондријална донација кај мајмуни; тој тим објавил ажуриран извештај за здравјето на мајмуните родени со оваа техника, како и за понатамошната работа што таа ја направила на човечки ембриони.[17]

Човечки испитувања со ооцити во 2010 година од Крејвен биле успешни во намалувањето на преносот на мутираната mtDNA. Резултатите од студијата покажале дека просечното пренесување на ДНК (tDNA) останувало под 2% кај сите експериментални ембриони. Ова било точно и за методите за пренос на MI-SCC и PN на MTR. Ова истражување не ја надминало фазата на бластоцист поради етички грижи, и сè уште постоела загриженост за тоа дали резултатите добиени од фазата на бластоцист биле остварливи претстави на цели ембриони. Поради овие шпекулации и за да се продолжи одржливоста на MTR како безбедна и ефикасна техника, требало да се започнат понатамошни истражувања и клинички испитувања за да се тестира ефикасноста на MTR на долг рок кај човечки пациенти.[18]

Истражување во Обединетото Кралство[уреди | уреди извор]

Во 2004 година, Универзитетот Њукасл аплицирал за лиценца за развој на пронуклеарен трансфер за да се избегне пренесувањето на митохондријални болести,[19] и му било доделена лиценцата во 2005 година. По понатамошно истражување на Њукасл и Wellcome Trust,[20][21] научен преглед,[22] јавни консултации и дебата, владата на Обединетото Кралство препорачала митохондријалната донација да се легализира во 2013 година.[23] Во 2015 година, парламентот ги усвоил регулативите за човечко оплодување и ембриологија (Митохондријална донација), кои стапиле на сила на 29 октомври 2015 година, со што донирањето човечки митохондрии било легално во Обединетото Кралство. Управата за човечко оплодување и ембриологија (HFEA) била овластена да лиценцира и регулира медицински центри кои сакале да користат хумана митохондријална донација.[24][25] Во февруари 2016 година, Националната академија на науките на САД издала извештај во кој ги опишувала технологиите кои тогаш биле актуелни и околните етички прашања.[5]

Комитетот за безбедност на HFEA го издадел својот четврти извештај во ноември 2016 година со препораки за процедури според кои HFEA требала да ја овласти МРТ,[7] HFEA ги издала нивните регулативи во декември 2016 година[3][25] и ја доделила нивната прва лиценца (на Центарот за плодност на Њукасл; Њукасл по Tyne Hospital NHS Foundation Trust која била предводена од д-р Џејн Стјуарт како одговорно лице за HFEA) во март 2017 година[26] Помеѓу август 2017 година и јануари 2019 година, ХФЕА примила 15 барања од жени да се подложат на МРТ, од кои 14 биле одобрени.[27][28] Почнувајќи од 2020 година, доколку се родиле деца од овие постапки, деталите не биле објавени поради желбата на родителите.[29]

Даглас Турнбул, движечката сила зад митохондријалното истражување на Универзитетот Њукасл, била наградена со витез во 2016 година.[30][31]

Тимот на Џон Џанг[уреди | уреди извор]

Во 2016 година, Џон Џанг и мешан тим научници од Мексико и Њујорк ја искористил техниката на пренос на вретеното за да и помогнат на една Јорданка да роди машко бебе. Мајката имала болест Леј и веќе имала четири спонтани абортуси и две деца кои починале од оваа болест.[32] Валери Зукин, директор на клиниката Надија во Киев, Украина, во јуни 2018 година објавил дека тамошните лекари го користеле методот на пронуклеарен трансфер на МРТ за да им помогнат на четири жени да се породат (три момчиња и едно девојче) и три жени да забременат (една од Шведска); тимот имал 14 неуспешни обиди.[33] Во јануари 2019 година било објавено дека седум бебиња биле родени со помош на МРТ.[34] Лекарите најпрво добиле одобрение од етичкиот комитет и одборот за преглед на Украинската асоцијација за репродуктивна медицина[35][36] и Украинската постдипломска медицинска академија, под покровителство на украинското Министерство за здравство;[33] во Украина немаше закон против МРТ. Едно од првите деца, момче, го родила 34-годишна жена во јануари 2017 година, а резултатите од генетските тестови биле пријавени како нормални.[37][38] Во август и октомври 2017 година, британската HFEA ја овластила MRT за две жени кои имале генетска мутација во нивните митихондрии што предизвикува миоклонична епилепсија со парталави црвени влакна.[39] Во јануари 2019 година, Embryotools, Барселона, Шпанија објавил дека 32-годишна Гркинка забременила користејќи ја техниката на пренос на вретено.

Во август 2017 година, во писмо до две клиники, вклучително и на Жанг, ФДА предупредил дека техниката не треба да се продава во САД.[40]

2018 – денес[уреди | уреди извор]

Во јуни 2018 година, Комитетот за референци за прашања на заедницата на Сенатот на Австралија препорачал чекор кон легализација на МРТ, а во јули 2018 година австралискиот сенат го одобрил.[41] Истражувањата и клиничките апликации на МРТ биле надгледувани со закони кои биле донесени од федералните и државните влади. Државните закони, во најголем дел, биле во согласност со федералниот закон. Во сите држави, законодавството ја забранувало употребата на техники на МРТ во клиниката, а освен за Западна Австралија, истражувањето на ограничен опсег на МРТ било дозволено до 14-тиот ден од развојот на ембрионот, под услов да се одобри лиценца. Во 2010 година, почесниот пратеник Марк Батлер, тогаш бил федерален министер за ментално здравје и стареење, назначил независен комитет за да ги разгледа двата релевантни акти: Законот за забрана на човечко клонирање за репродукција од 2002 година и Законот за истражување на човечки ембриони од 2002 година. Извештајот на Комитетот, кој што бил објавен во јули 2011 година, препорачал постојното законодавство да остане непроменето.[42] Австралискиот национален совет за здравство и медицински истражувања издадел два извештаи за легализација на МРТ во јуни 2020 година.[43][44] Во 2022 година, Законот на Мејве бил усвоен од австралискиот парламент, со кој се легализирал МРТ под одредена лиценца за митохондријална донација за истражување и обука и во клинички услови.[45]

Сингапур, исто така, размислувал дали да дозволи МРТ во 2018 година.[46]

Во 2018 година, истражувачите ја објавиле употребата на МРТ за враќање на функцијата на срцевото ткиво кај новороденчињата со компромитирање на срцето. Оштетените срцеви клетки ги апсорбирале митохондриите извлечени од здравото ткиво и се вратиле на корисна активност.[2]

Општество и култура[уреди | уреди извор]

Регулатива[уреди | уреди извор]

Од февруари 2016 година, Соединетите Држави немале регулативи со кои се регулирала митохондријалната донација, а Конгресот и забранил на ФДА да ги проценува сите апликации кои вклучувале имплантација на модифицирани ембриони кај жена.[47]

Обединетото Кралство станало првата земја што ја легализирало процедурата: главниот медицински директор на ОК препорачал таа да се легализира во 2013 година;[23] парламентот ги усвоил регулативите за човечко оплодување и ембриологија (митохондријална донација) во 2015 година,[48][49] и регулаторниот орган ги објавил регулативите во 2016 година.[25]

Етика[уреди | уреди извор]

И покрај ветувачките резултати од двете техники, пронуклеарен трансфер и трансфер на вретено, замената на митохондријалните гени предизвикувала етички и социјални грижи.[50]

Митохондријалната донација вклучувала модификација на герминалната линија, и оттука таквите модификации ќе бидат пренесени на следните генерации.[51] Употребата на човечки ембриони за ин витро истражување била исто така контроверзна, бидејќи ембрионите се создавале специјално за истражување и донаторите на јајце клетки биле принудени да се подложат на процедурата со финансиска компензација.[52]

Митохондријалната донација, исто така, имала потенцијал за психолошки и емоционални влијанија врз потомството преку ефект врз чувството за идентитет на личноста. Етичарите се прашувале дали генетскиот состав на децата кои биле родени како резултат на замена на митохондриите можел да влијае на нивната емоционална благосостојба кога ќе станат свесни дека се различни од другите здрави деца зачнати од двајца родители.[53]

На 3 февруари 2016 година, Институтот за медицина на Националните академии на науки, инженерство и медицина издадел извештај, кој бил нарачан од Управата за храна и лекови на САД, во кој се осврнувал дали е етички дозволено за клиничко истражување на техники за замена на митохондриите (MRT) да продолжи. Извештајот, кој бил насловен Техники за замена на митохондрија: етички, социјални и политички размислувања, анализирал повеќе аспекти на аргументите околу МРТ и заклучил дека е „етички дозволено“ да се продолжи со клиничките испитувања на МРТ, се додека биле исполнети одредени услови. Се препорачувало дека првично техниката требала да се користи само за машки ембриони за да се осигура дека ДНК со потенцијална митохондријална болест нема да биде пренесена.

Во 2018 година, Карл Цимер ја споредил реакцијата со експериментот за уредување човечки гени на Хе Џианкуи со дебатата за МРТ.[54]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Cree, L; Loi, P (January 2015). „Mitochondrial replacement: from basic research to assisted reproductive technology portfolio tool-technicalities and possible risks“. Molecular Human Reproduction. 21 (1): 3–10. doi:10.1093/molehr/gau082. PMID 25425606. отворен пристап — бесплатно за читање
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Kolata, Gina (10 July 2018). „Dying Organs Restored to Life in Novel Experiments“. The New York Times (англиски). Посетено на 2018-07-12.
  3. ↑ 3,0 3,1 „33. Mitochondrial donation“. Human Fertilisation and Embryology Authority. Архивирано од изворникот на 2016-10-12. Посетено на 2016-12-20. Linked in HFEA announcement Архивирано на {{{2}}}. of the regulations issued 15 December 2016.
  4. ↑ Gorman, Gráinne S.; Grady, John P.; Ng, Yi; Schaefer, Andrew M.; McNally, Richard J.; Chinnery, Patrick F.; Yu-Wai-Man, Patrick; Herbert, Mary; Taylor, Robert W. (2015). „Mitochondrial Donation — How Many Women Could Benefit?“. New England Journal of Medicine. 372 (9): 885–887. doi:10.1056/NEJMc1500960. ISSN 0028-4793. PMC 4481295. PMID 25629662.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Committee on the Ethical and Social Policy Considerations of Novel Techniques for Prevention of Maternal Transmission of Mitochondrial DNA Diseases; Board on Health Sciences Policy; Institute of Medicine (2016). Claiborne, Anne; English, Rebecca; Kahn, Jeffrey (уред.). Mitochondrial Replacement Techniques: Ethical, Social, and Policy Considerations. National Academies Press. ISBN 978-0-309-38870-2. Index page [{{{1}}} Архивирано] на {{{2}}}. with links to summaries including one page summary flyer.
  6. ↑ Wolf, DP; Mitalipov, N; Mitalipov, S (February 2015). „Mitochondrial replacement therapy in reproductive medicine“. Trends in Molecular Medicine. 21 (2): 68–76. doi:10.1016/j.molmed.2014.12.001. PMC 4377089. PMID 25573721.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Greenfield, Andy (30 November 2016). „Scientific review of the safety and efficacy of methods to avoid mitochondrial disease through assisted conception: 2016 update“ (PDF). Human Fertilisation and Embryology Authority. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-06-03. Посетено на 20 December 2016.Greenfield, Andy (30 November 2016). (PDF). Human Fertilisation and Embryology Authority. Archived from the original Архивирано на 3 јуни 2017 г. (PDF) on 3 June 2017. Retrieved 20 December 2016. linked from accompanying press release Архивирано на 31 март 2017 г.
  8. ↑ „'Maeve's Law' to legalise mitochondrial donation through IVF passes Senate“. ABC News. 31 March 2022.
  9. ↑ Kim Tingley for the New York Times. June 27, 2014 The Brave New World of Three-Parent I.V.F.
  10. ↑ Cohen, Jacques; и др. (6 April 2001). „Cytoplasmic transfer in assisted reproduction“. Human Reproduction Update. 7 (4): 428–435. doi:10.1093/humupd/7.4.428. PMID 11476356.
  11. ↑ Dale, Brian; Wilding, Martin; Botta, Giuseppe; Rasile, Marianna; Marino, Marcella; Matteo, Loredana Di; Placido, Giuseppe De; Izzo, Alfredo (2001-07-01). „Pregnancy after cytoplasmic transfer in a couple suffering from idiopathic infertility Case report“. Human Reproduction (англиски). 16 (7): 1469–1472. doi:10.1093/humrep/16.7.1469. ISSN 0268-1161. PMID 11425831.
  12. ↑ „Woman conceives through cytoplasmic transfer technology“. News. Web India 123. 2011-11-21. Архивирано од изворникот на 2016-10-28. Посетено на 2016-10-27.
  13. ↑ Kula, Shane (18 February 2016). „Three-Parent Children Are Already Here“. Slate.
  14. ↑ Connor, Steve (25 August 2015). „Three-parent babies: 'As long as she's healthy, I don't care', says mother of IVF child“. The Independent. Архивирано од изворникот на 2022-05-15. Посетено на 2 March 2016.
  15. ↑ Hamzelou, Jessica (2016-09-28). „Everything you wanted to know about '3-parent' babies“ (англиски). The New Scientist. Посетено на 2016-10-01.
  16. ↑ Alleyne, Richard (12 November 2009). „'Three parent babies' take a step closer to reality“. Telegraph.
  17. ↑ Naik, Gautam (27 November 2012). „DNA Switch Shows Promise Against Genetic Disease“. Wall Street Journal.
  18. ↑ Fogleman, Sarah (2016-09-20). „CRISPR/Cas9 and mitochondrial gene replacement therapy: promising techniques and ethical considerations“. The American Journal of Stem Cells (англиски). 5 (2): 39–52. PMC 5043096. PMID 27725916.
  19. ↑ Randerson, James (19 October 2004). „Scientists seek to create 'three-parent' babies“. New Scientist.
  20. ↑ Boseley, Sarah (2010-04-14). „Scientists reveal gene-swapping technique to thwart inherited diseases“. London: Guardian.
  21. ↑ Craven, Lyndsey; Tuppen, Helen A.; Greggains, Gareth D.; Harbottle, Stephen J.; Murphy, Julie L.; Cree, Lynsey M.; Murdoch, Alison P.; Chinnery, Patrick F.; Taylor, Robert W. (2010). „Pronuclear transfer in human embryos to prevent transmission of mitochondrial DNA disease“. Nature. 465 (7294): 82–85. Bibcode:2010Natur.465...82C. doi:10.1038/nature08958. PMC 2875160. PMID 20393463. отворен пристап — бесплатно за читање
  22. ↑ Greenfield, Andy, уред. (June 2014). Third scientific review of the safety and efficacy of methods to avoid mitochondrial disease through assisted conception: 2014 update (PDF). UK: Human Fertilisation and Embryology Authority. Архивирано од изворникот (PDF) на 3 February 2016. Посетено на 2 March 2016.
  23. ↑ 23,0 23,1 Connor, Steve (28 June 2013). „UK becomes first country in world to approve IVF using genes of three“. The Independent. Архивирано од изворникот на 2022-05-15.
  24. ↑ Craven, Lindsay; и др. (29 September 2015). „Research into Policy: A Brief History of Mitochondrial Donation“. Stem Cells. 34 (2): 265–267. doi:10.1002/stem.2221. PMC 4855617. PMID 26418557.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Gallagher, James (2016-12-15). „Babies made from three people approved in UK“. BBC News (англиски).
  26. ↑ Gallagher, James (2017-03-16). „Three-person baby licence granted“. BBC News (англиски). Посетено на 2017-03-16.
  27. ↑ „UK doctors select first women to have 'three-person babies'“. The Guardian (англиски). 2018-02-02.
  28. ↑ Doyle-Price, Jackie (2019-04-05). „Embryos - Question for Department of Health and Social Care“. UK Parliament (англиски). Посетено на 2020-12-16.
  29. ↑ Elliott, Tim (2020-03-20). „How far should genetic engineering go to allow this couple to have a healthy baby?“. The Sydney Morning Herald (англиски). Посетено на 2020-12-16.
  30. ↑ You must specify issue= when using {{London Gazette}}.
  31. ↑ „Birthday honours: Mitochondrial disease doctor recognised“. BBC News. 2016-06-10. Посетено на 2016-06-10.
  32. ↑ Roberts, Michelle (2016-09-27). „First 'three person baby' born using new method“. BBC News (англиски). Посетено на 2016-09-28.
  33. ↑ 33,0 33,1 Stein, Rob (2018-06-06). „Clinic Claims Success In Making Babies With 3 Parents' DNA“. National Public Radio (англиски). Посетено на 2018-07-11.
  34. ↑ Walas, Dorothy (2019-01-05). „Three parent baby in Ukraine“. Egg Donation Friends (англиски). Посетено на 2019-03-09.
  35. ↑ Reardon, Sara (20 October 2016). „Reports of 'three-parent babies' multiply“. Nature News. doi:10.1038/nature.2016.20849.
  36. ↑ Coghlan, Andy (2016-10-10). „Exclusive: '3-parent' baby method already used for infertility“. New Scientist (англиски). Посетено на 2018-07-11.
  37. ↑ Moody, Oliver (2017-01-18). „Three-parent baby born to 'infertile' woman using controversial new IVF“. The Times (англиски). стр. 12. Посетено на 2017-01-18.
  38. ↑ Stein, Rob (2018-06-06). „Her Son Is One Of The Few Children To Have 3 Parents' DNA“. National Public Radio (англиски). Посетено на 2018-07-11.
  39. ↑ Hamzelou, Jessica (2018-02-02). „First UK three-parent babies could be born this year“. New Scientist (англиски). Посетено на 2018-02-03.
  40. ↑ „'Three parent' technique must not be marketed in US, says FDA“. New Scientist. 9 August 2017. Посетено на 10 August 2017.
  41. ↑ Pritchard, Sarah (2018-07-02). „Australian Senate endorses mitochondrial donation - BioNews“. BioNews (англиски). Посетено на 2018-09-11.
  42. ↑ „Mitochondrial Donation - Mito Foundation (formerly AMDF)“. Mito Foundation (formerly AMDF) (англиски). Посетено на 2018-07-11.
  43. ↑ „Australian Government CEO Statement: Should Australia introduce mitochondrial donation?“ (PDF). Australian Government. 5 June 2020. Посетено на 16 December 2020.
  44. ↑ „Mitochondrial Donation“. Australian National Health and Medical Research Council. November 2019. Посетено на 16 December 2020.
  45. ↑ corporateName=Commonwealth Parliament; address=Parliament House, Canberra. „Mitochondrial Donation Law Reform (Maeve's Law) Bill 2021“. www.aph.gov.au (англиски). Посетено на 2022-04-07.
  46. ↑ Ong, Sandy (2018-06-06). „Singapore could become the second country to legalize mitochondrial replacement therapy“. Science; American Association for the Advancement of Science (англиски). Посетено на 2018-09-11.
  47. ↑ Oswald, Kirtsy (8 February 2016). „Panel recommends FDA approval of mitochondrial donation“. Bio News. Архивирано од изворникот на 14 February 2016. Посетено на 11 February 2016.
  48. ↑ Gallagher, James (24 February 2015). „UK approves three-person babies“. BBC News.
  49. ↑ The Human Fertilisation and Embryology (Mitochondrial Donation) Regulations 2015 No. 572
  50. ↑ Baylis, F (June 2013). „The ethics of creating children with three genetic parents“. Reproductive Biomedicine Online. 26 (6): 531–4. doi:10.1016/j.rbmo.2013.03.006. PMID 23608245.
  51. ↑ Darnovsky M (2013). „A slippery slope to human germline modification“. Nature. 499 (7457): 127. Bibcode:2013Natur.499..127D. doi:10.1038/499127a. PMID 23846625.
  52. ↑ Amato P.; Tachibana M.; Sparman M.; Mitalipov S. (2014). „Three-parent in vitro fertilization: Gene replacement for the prevention of inherited mitochondrial diseases“. Fertility and Sterility. 101 (1): 31–35. doi:10.1016/j.fertnstert.2013.11.030. PMC 4005382. PMID 24382342.
  53. ↑ „CGS : 3-Person IVF: A Resource Page“. Center for Genetics and Society. December 19, 2016. Посетено на 20 December 2016.
  54. ↑ Zimmer, Carl (1 December 2018). „Genetically Modified People Are Walking Among Us - And, so far, they're just fine. America needs a sober debate about the pros and cons of Crispr instead of a paranoid ban on the technology“. The New York Times. Посетено на 2 December 2018.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Митохондријална_заместителна_терапија&oldid=5176409“