Абортус во Шведска
Дел 1
Ако жената побара прекинување на бременоста, може да се изврши абортус ако постапката е извршена пред крајот на осумнаесеттата недела од бременоста и не може да се претпостави дека тоа ќе предизвика сериозна опасност по животот или здравјето на жената ако има болест. Акт (1995:660).
Дел 2
Ако жената побарала абортус или ако прашањето за прекинување на бременоста се појавило според одредбите од Дел 6, на неа мора да и се понуди советување пред да се изврши постапката. Акт(1995:660).
Дел 3
По истекот на осумнаесеттата недела од бременоста, абортусот може да се изврши само доколку Националниот одбор за здравје и благосостојба и дал дозвола на жената за постапката. Таквата дозвола може да се даде само доколку постојат исклучителни основи за абортус.
Дозволата според одредбите од првиот став не може да се даде доколку постои причина да се претпостави дека фетусот е остварлив.
Дел 4
Ако абортусот во случај наведен во Дел 1 е одбиен, прашањето веднаш ќе се испрати до Националниот одбор за здравје и благосостојба за преглед. Акт (1995:660).
Дел 5
Само лице овластено да се занимава со медицина може да изврши абортус или да ја прекине бременоста според одредбите од Дел 6.
Постапката мора да се изврши во општа болница или друга медицинска установа одобрена од Националниот одбор за здравје и благосостојба. Акт (2007:998).[2]
Дел 6
Ако може да се претпостави дека бременоста повлекува сериозна опасност за животот или здравјето на жената, поради тоа што има болест или телесни дефекти, Националниот одбор за здравје и благосостојба може да даде дозвола за прекинување на бременоста по завршувањето на осумнаесеттата недела од бременоста, без разлика колку напредувала бременоста.
Ако поради болест или телесна мана на жената не може да се одложи прекинот на бременоста, постапката може да се изврши и покрај одредбите од првиот став и член 5 втор став. Акт (2007:998).[2]
Дел 7
Одлуките на Националниот одбор за здравје и благосостојба во врска со дозволата за абортус или прекинување на бременоста според одредбите од Дел 6 не може да се обжалат. Акт (1995:660).
Дел 8
По абортус или прекинување на бременоста според одредбите од Дел 6, на жената мора да и се понуди советување. Лицето одговорно во болницата или здравствената установа каде што е извршена процедурата мора да се погрижи да биде дадена таква понуда. Акт (1995:660).
Дел 9
За нелегален абортус ќе се казни со парична казна или со затвор најмногу до една година тој што без овластување да се занимава со медицина намерно ќе изврши абортус на друго лице.
Ако делото од првиот став е грубо, ќе се изрече затворска казна од најмалку шест месеци, а најмногу од четири години. Кога се проценува дали прекршокот е груб, посебно внимание треба да се посвети на тоа дали делото било вообичаено или за профит или претставувало одредена опасност по животот или здравјето на жената.
Обидот за нелегален абортус е казнив според Поглавје 23 од Кривичниот законик.
Дел 10
Намерното непочитување од страна на лекар на одредбите од член 4 или, предмет на член 6, втор став, од член 3 или член 5, ќе се казнува со парична казна или со затвор до најмногу шест месеци.
Дел 11
Приносите од прекршок според овој закон ќе се прогласат за одземени, освен ако тоа е очигледно неразумно. Акт(2005:294).
Абортусот во Шведска за прв пат бил легален со Законотот за абортус во 1938 година. Ова навело дека абортусот може легално да се изврши во Шведска врз медицински, хуманитарни или евгенски причини. Односно, ако бременоста претставува сериозна закана за животот на жената, ако таа била забременета со силување, или ако постоела значителна шанса дека некоја нејзина сериозна состојба може да ја наследи нејзиното дете, таа може да побара абортус. Законот подоцна бил дополнет во 1946 година за да вклучи социо-медицински основи и повторно во 1963 година за да го вклучи ризикот од сериозно оштетување на фетусот. Комитетот истражувал дали овие услови се исполнети во секој поединечен случај и, како резултат на овој долг процес, честопати абортусот не бил одобрен до средината на вториот триместар. Како таков, во 1974 година бил создаден нов закон, во кој се наведува дека изборот на абортус е целосно на жената до крајот на осумнаесеттата недела.[3]
Легализација
[уреди | уреди извор]Тековно
[уреди | уреди извор]Сегашното законодавство е Законот за абортус од 1974 година (СФС 1974:595). Ова наведува дека до крајот на осумнаесеттата недела од бременоста, изборот на абортус е целосно на жената, од која било причина. По осумнаесеттата недела, на жената и треба дозвола од Националниот одбор за здравје и благосостојба (Националниот одбор за здравје и благосостојба) за извршување на абортус. Дозволата за овие доцни абортуси обично се дава во случаи во кои фетусот или мајката се во лоша здраствена состојба. Абортусот не е дозволен доколку плодот е остварлив, што генерално значи дека не се дозволени абортуси по 22-та недела. Сепак, абортусите по 22-та недела може да се дозволат во ретките случаи кога фетусот не може да преживее надвор од матката дури и ако е донесен до самиот крај.[4]
Прашањето во голема мера е решено во Шведска, а прашањето за законитоста на абортусот не е многу контроверзно политичко прашање.[5]
Консензусот во Шведска е за спречување на несакана бременост со употреба на контрола на раѓањето и примарна цел не е да се намали количината на абортуси, туку целта е сите деца што ќе се родат да бидат посакувани. Бројот на абортуси статистички го следи бројот на бремености. Во споредба со другите нордиски земји, Шведска е високо рангирана по бројот на абортуси и ниско рангирана по бројот на млади родители, додека бројот на бремености во однос на вкупното население е во голема мера ист во сите нордиски земји.
Историја
[уреди | уреди извор]Граѓанскиот законик од 1734 година формално ја вовел смртната казна за абортус, но не постои потврден случај во кој оваа казна всушност била извршена: вниманието било фокусирано на чедоморство наместо на абортус, а судските случаи биле малку.[6] Реформираниот закон од 1864 година ја укинал смртната казна за абортус и ја заменил со меѓу две и шест години казнена работа и за пациентот кој добил абортус, како и за абортусот.[6]
Во втората половина на 19ти век, судските случаи за абортус станале почести и ова прашање станало дел од јавната дебата.[6] Реформата во 1921 година го заменила казнениот труд со пократка затворска казна без казнена работа за пациентот, но ја задржала првобитната казна за абортусот.[6] Помеѓу 1929 и 1933 година, околу 21 пациент годишно биле осудувани за абортус, а огромното мнозинство добило условни казни.[6]
Првиот закон за легални абортуси бил донесен во Шведска во 1938 година, кога законот го легализирал абортусот во многу ограничен обем, и само на сериозно медицинско разгледување, по евалуација од страна на Кралскиот одбор за здравство. Од 1946 година, абортусите можеле да бидат дозволени и за социјални медицински причини. Во текот на 1960-тите, се случила последователна промена во шведското општество и општиот став кон сексуалноста, како и абортусот, станале полиберални. Тоа, меѓу другото, довело до зголемување на бројот на дозволени абортуси.
Сегашниот Закон за абортус (СФС 1974:595 со подоцнежни измени во 1995 и 2007 година) стапил на сила на 1 јануари 1975 година. Дозволува абортус по барање на трудницата до 18-та недела, а потоа само во случаи на сериозни индикации за медицински ризик. По 18-та недела, абортусот може да се изврши само по евалуација од Националниот одбор за здравје и благосостојба.
Во 1989 година, Одборот издал општи совети за спроведување на законот (СОСФС 1989:6). Од 1 септември 2004 година, тие биле заменети со нови совети и политики (СОСФС 2004:4).
Од 1 јануари 2008 година, на странските пациенти - вклучувајќи ги барателите на азил, непостојаните жители и оние кои не се регистрирани во Шведска - им е дозволено да абортираат во земјата. Во текот на 2009 година во Шведска се извршени 132 вакви абортуси. За Националниот одбор за здравје и благосостојба ова претставувало релативно мала бројка, во однос на вкупниот број на абортуси.[7]
Статистика
[уреди | уреди извор]Националниот одбор за здравје и благосостојба е централната национална власт за социјалните услуги, јавното здравство и здравствените услуги во Шведска. Меѓу надлежностите на одборот се и евалуацијата и следењето на абортуси извршени во Шведска, како и воспоставување норми со издавање одредби и општи совети. Одборот е исто така одговорен за собирање и објавување на официјалната национална статистика за абортуси. Сè до 1995 година, наместо тоа, статистиката на Шведска ги објавувала извештаите.
Статистичките извештаи се објавуваат годишно и се засноваат на податоци од сите клиники и болници каде што се вршат абортуси. Се собираат податоци за возраста на жените, раните бремености и абортуси, должината на бременоста во моментот на абортусот, начинот на абортус и каде е извршен истиот.
Една од главните цели на Националниот здравствен одбор со овие извештаи е да ги измери промените и трендовите со текот на времето. Статистиката за легални абортуси се протега од 1955 година и, почнувајќи од 1975 година, достапни се податоци за честотите на различни возрасни групи. Од 1985 година е евидентирана и женската матична општина.
Трендови
[уреди | уреди извор]Бројот на индуцирани абортуси извршени во Шведска значително се зголемил на годишно ниво од раните 1960-ти, но набрзо се израмнил по либерализацијата на законот за абортус во 1975 година. Не може да се потврди дали зголемувањето на статистиката по Законот за абортус од 1974 година ги одразува реалните околности или само пристрасност што произлегува од зголемената волја да се пријават абортуси по легализацијата. Од 1975 година, вкупниот годишен број на случаи во просек изнесува помеѓу 30.000 и 38.000 абортуси.
Бројот на абортуси по возрасна група бил следен: оние извршени на тинејџери во 1975 година биле 30 на секои 1.000, додека оние направени на жени на возраст од 20 до 24 години биле 27 на секои 1.000. Меѓутоа, од 1977 година, спротивното важи, со помалку абортуси се направени кај тинејџери отколку кај жени на возраст од 20 до 24 години. Бројот на абортуси меѓу тинејџерите бил околу 11 на 1.000 жени во 2018 година, што е преполовен од 2009 година.[8]
Најмногу абортуси во Шведска се вршат на жени на возраст од 25-29 години, по редослед од возрасните групи 20-24 години, 30-34 години, 35-39 години, 15-19 години (абортуси на тинејџери), и 40-44 години.[8] Пред да наполнат триесет години, повеќето жени немаат воспоставено семеен живот и абортусот е почест кај оваа возрасна група, со повеќекратни сексуални партнери во помладите возрасни групи, родителството е помалку посакувано, а абортусот е поверојатно. Фактот дека повеќето жени од помладите возрасни групи сè уште студираат, во комбинација со тоа што се нови на пазарот на трудот, влијае на изборот за абортус.[9]
Иако стапките на абортуси многу варираат во Шведска, според географскиот регион, највисока стапка на абортуси кај тинејџерите е регистрирана во Готланд и во метрополитенските области Стокхолм и Гетеборг . Најниска инциденца има во окрузите Блекинге, Кроноберг и Јеншепинг.
Во 2018 година, 84 отсто од индуцираните абортуси биле извршени пред крајот на 9-та недела од бременоста и 57 отсто пред крајот на седмата недела, во споредба со 55 и 10 отсто соодветно во 1994 година. Процентот на медицински абортуси сочинувал 93 проценти од сите абортуси.[8]
| Вкупно родени деца | Родени деца на секои 1000 жени (на возраст од 15-44) |
Абортуси | Абортуси на секои 1000 жени (на возраст од 15-44) |
Абортуси на секои 100 бремености | Година |
|---|---|---|---|---|---|
| 107 305 | 72.8 | 4 562 | 3.1 | 4.0 | 1955 |
| 102 219 | 68.4 | 2 792 | 1.9 | 2.6 | 1960 |
| 122 806 | 79.2 | 6 209 | 4.0 | 4.8 | 1965 |
| 110 150 | 69.8 | 16 100 | 10.2 | 12.7 | 1970 |
| 114 484 | 72.1 | 19 250 | 12.1 | 14.3 | 1971 |
| 112 273 | 70.6 | 24 170 | 15.2 | 17.6 | 1972 |
| 109 663 | 68.9 | 25 990 | 16.3 | 19.0 | 1973 |
| 109 864 | 68.8 | 30 636 | 19.2 | 21.7 | 1974 |
| 103 632 | 64.6 | 32 526 | 20.3 | 23.8 | 1975 |
| 98 345 | 60.9 | 32 351 | 20.0 | 24.7 | 1976 |
| 96 057 | 59.0 | 31 462 | 19.3 | 24.6 | 1977 |
| 93 248 | 56.7 | 31 918 | 19.4 | 25.4 | 1978 |
| 96 175 | 57.8 | 34 709 | 20.9 | 26.4 | 1979 |
| 97 064 | 57.6 | 34 887 | 20.7 | 26.4 | 1980 |
| 94 065 | 55.2 | 33 294 | 19.6 | 26.1 | 1981 |
| 92 706 | 54.0 | 32 602 | 19.0 | 25.9 | 1982 |
| 91 686 | 53.0 | 31 014 | 17.9 | 25.2 | 1983 |
| 93 508 | 53.9 | 30 755 | 17.7 | 24.7 | 1984 |
| 98 463 | 56.5 | 30 838 | 17.7 | 23.8 | 1985 |
| 101 740 | 58.1 | 33 124 | 18.9 | 24.5 | 1986 |
| 104 699 | 59.6 | 34 486 | 19.8 | 24.8 | 1987 |
| 112 080 | 63.7 | 37 585 | 21.4 | 25.0 | 1988 |
| 116 023 | 65.9 | 37 920 | 21.5 | 24.6 | 1989 |
| 123 938 | 70.5 | 37 489 | 21.3 | 23.2 | 1990 |
| 123 737 | 70.7 | 35 788 | 20.4 | 22.4 | 1991 |
| 122 848 | 70.6 | 37 849 | 20.0 | 22.0 | 1992 |
| 117 998 | 68.2 | 34 170 | 19.8 | 22.4 | 1993 |
| 112 257 | 65.1 | 32 293 | 18.7 | 22.3 | 1994 |
| 103 422 | 60.1 | 31 441 | 18.3 | 23.3 | 1995 |
| 95 297 | 55.6 | 32 117 | 18.7 | 25.1 | 1996 |
| 90 502 | 53.0 | 31 433 | 18.4 | 25.7 | 1997 |
| 89 028 | 52.4 | 31 008 | 18.3 | 25.8 | 1998 |
| 88 173 | 52.0 | 30 712 | 18.1 | 25.8 | 1999 |
| 90 698 | 53.6 | 30 980 | 18.3 | 25.4 | 2000 |
| 91 466 | 53.9 | 31 772 | 18.7 | 25.7 | 2001 |
| 95 953 | 56.4 | 33 365 | 19.6 | 25.7 | 2002 |
| 99 260 | 58.1 | 34 473 | 20.2 | 25.7 | 2003 |
| 101 018 | 58.8 | 34 454 | 20.0 | 25.4 | 2004 |
| 101 496 | 58.6 | 34 978 | 20.2 | 25.6 | 2005 |
| 106 013 | 60.6 | 36 045 | 20.6 | 25.3 | 2006 |
| 107 491 | 60.7 | 37 205 | 21.0 | 25.7 | 2007 |
| 109 373 | 61.2 | 38 053 | 21.3 | 25.7 | 2008 |
| 111 935 | 62.2 | 37 524 | 20.8 | 25.0 | 2009 |
| 37 693 | 20.9 | 2010 | |||
| 37 750 | 20.9 | 2011 | |||
| 37 366 | 20.7 | 2012 | |||
| 2013 | |||||
| 36 629 | 20.2 | 2014 | |||
| 38 071 | 20.9 | 2015 | |||
| 38 177 | 20.8 | 2016 | |||
| 36 616 | 19.8 | 2017 | |||
| 35 782 | 19.2 | 2018 |
Дебата
[уреди | уреди извор]Шведска го има еден од најлибералните закони за абортус во светот. Како што споменавме претходно, самата тема нема многу контроверзии меѓу општеството и мнозинството шведско население го поддржува законот и политиките околу него.[11]
Сепак, постојат политички дебати околу крајниот период за абортус, како и други права за абортус. Десничарските конзервативни партии како демохристијаните и шведските демократи претходно промовирале построга забрана за доцни абортуси, но повеќе не го прават тоа. Шведската асоцијација за сексуално образование одговорила дека многу политички аргументи произлегуваат од дезинформации и недостаток на знаење.[12]
Про-абортус
[уреди | уреди извор]Организации
[уреди | уреди извор]RFSU се залага за правата на абортусот на сите жени, тоа е една од нивните главни приоритетни области во светот. Тие веруваат дека во еднакво и одржливо општество поединците имаат право врз сопственото тело, сексуалноста и репродукцијата.[13]
Анти-абортус
[уреди | уреди извор]Организации
[уреди | уреди извор]Човекови права за нероденото дете е политичка и верска независна организација. Тие имаат за цел да го промовираат правото на живот за неродените со ненасилни протести, прикажување слики од фетуси и поддршка на бремени жени.[14]
Да за животот е непрофитна организација која има за цел да влијае на дебатата за човечкото достоинство во рамките на абортусот, феталните дијагнози и грижата за старите лица.[15] Нивната цел е да ги ограничат абортусите со тоа што ќе покажат дека плодовите имаат човечка вредност.[16]
Некои верски организации исто така имаат став против абортусот. Католичката црква верува дека човечкиот живот е создаден во моментот на зачнувањето, па затоа абортусот не треба да се дозволи освен ако и мајката и детето не се во опасност.[17] Католичкото движење, Почит, има за цел да го промовира човечкиот живот од зачнување до смрт, што значи дека, меѓу другите позиции, тие се против абортуси и евтаназија.[18] Слични гледишта има и исламот, каде што абортусот не е дозволен во ниту една фаза од бременоста без валидна причина.[19]
Елинор Гримарк
[уреди | уреди извор]Во 2014 година, акушерката Елинор Гримарк покренала контроверзна тужба против здравствените власти во регионот Јеншепинг затоа што одбиле да ѝ обезбедат работа поради нејзините религиозни убедувања дека нема да изврши абортуси или да препишува контрацептивни средства. Случајот имал финансиска поддршка од добро познатата христијанска организација против абортусот во САД, Алијансата за одбрана на слободата, која има интереси да го ограничи пристапот за абортус во Европа. Случајот на Гримарк го судел народниот правобранител за дискриминација, како и окружниот суд во Шведска, кој и двајцата биле против неа.[20] Истата одлука била донесена во шведскиот суд за труд[21] по што истиот одлучил Гримарк да излезе пред Европскиот суд за човекови права.[22]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ "The Abortion Act[мртва врска] (SFS 1974:595)" Unofficial translation provided by the Ministry of Health and Social Affairs, Sweden. Promulgated 19 May 2005; with amendments up to and including Swedish Code of Statutes 2005:294; entered into force 1 July 2005; translated 1 February 2006.
- ↑ 2,0 2,1 Law about changing the Abortion Act, Lag om ändring i abortlagen (1974:595)(Swedish) Архивирано на 28 јули 2011 г.
- ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>; нема зададено текст за наводите по имеNB2009. - ↑ Socialstyrelsens meddelandeblad: Rättsliga rådets behandling av abortärenden m.m.[мртва врска][мртва врска]
- ↑ „Pew Forum: Abortion Laws Around the World“. Архивирано од изворникот на 2013-07-05. Посетено на 2021-11-16.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Sverige. Utredningen om utländska aborter, Abort i Sverige: betänkande, Fritze, Stockholm, 2005 http://www.regeringen.se/rattsdokument/statens-offentliga-utredningar/2005/11/sou-200590/
- ↑ „Rapport om utländska kvinnors aborter i Sverige 2009“. National Board of Health and Welfare. 23 February 2010. Архивирано од изворникот на 2017-10-20. Посетено на 5 May 2011.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 „Statistik om aborter 2018“ (PDF) (шведски). National Board of Health and Welfare. 2019-05-22. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-05-23. Посетено на 2019-05-23.
- ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>; нема зададено текст за наводите по имеNE. - ↑ „Statistik om aborter 2018“. socialstyrelsen.se (шведски). 2019-05-22. Посетено на 2019-05-23.[мртва врска]
- ↑ Radio, Sveriges. „Sweden's road to abortion on demand - Radio Sweden“. sverigesradio.se (англиски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „DEBATT: KD – ni sprider myter om de sena aborterna“. Aftonbladet (шведски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „RFSU“. rfsu.se (шведски). Архивирано од изворникот на 2019-04-17. Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „Om MRO | Människorätt för ofödda“ (шведски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „Ja till Livet-Om Ja till Livet“. 2011-01-09. Архивирано од изворникот на 2011-01-09. Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „Ja till Livet-Om Ja till Livet-Om föreningen“. archive.is. 2012-05-25. Архивирано од изворникот на 2012-05-25. Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „Varför är katoliker mot abort? | Katolska kyrkan“. katolskakyrkan.se. Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „About us“. respektlivet.nu/en (англиски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ „Abort i islam“. Islam.se – över 250 faktatexter om islam (шведски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ Radio, Sveriges. „Support from US for Swedish anti-abortion midwife - Radio Sweden“. sverigesradio.se (англиски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ Radio, Sveriges. „Swedish labour court rules against anti-abortion midwife - Radio Sweden“. sverigesradio.se (англиски). Посетено на 2019-04-17.
- ↑ says, Janja H. (2017-04-14). „Swedish midwife takes case to ECHR over anti-abortion discrimination“. euractiv.com (англиски). Посетено на 2019-04-17.