Персиска циклама
Персиска циклама (Cyclamen persicum) е вид на цветни тревни повеќегодишни растенија кои растат од стеблени грутки тие се распространети на карпести ридови, грмушки и шуми до 1200 м надморска висина, од југо-централна Турција до Либан-Сирија и палестинскиот регион.[1] Расте и во Алжир и Тунис и на грчките острови Родос, Карпатос и Крит,[1] каде што можеби го донеле монасите. Култивирани од овој вид се цикламите кои најчесто ги среќаваме и наоѓаме во цвеќарниците.
Опис[уреди | уреди извор]
На дивите растенија циклами, лисјата се со облик на срце, до 14см. обично имаат зелена боја со посветли нијанси на горниот дел од листот. Растат како трајно, зелјесто растение и достигнуваат висина на раст до 32 см. Стеблените кртоли како орган за складирање и преживување на неповолните услови на средината и размножување. Се јавува исклучиво преку задебелување на хипокотилот, помеѓу коренскиот врат и првиот котиледон.
Заоблените, малку срамнети со земја стеблените кртоли се големи околу 4 до 15 см или повеќе од 15 см во пречник. Тоа е со плутана конзистентност. Нивните корени растат од долната страна, а врвовите на спирално наредените, долги лисја на растението растат одозгора. Должината и ширината на листот кој е во форма на срце варира помеѓу 3 и 14 см. Краевите на листовите се малку задебелени и обично назабени. Горната површина на листот често има црвено-сребрена мермерно линии а долната страна на листот може да биде бледо зелена или црвеникава.
Цветови[уреди | уреди извор]
Цветовите цветаат од зима до пролет (var. Persicum) или на есен (var. Fallale) и имаат 5 мали чашкини ливчиња и 5 ливчиња кои се наназад, обично се бели до бледо розови со лента од темно розова до магента во основата. Цикламата носи поединечни стебла на која се цветовите што висат, но чии ливчиња се свиткани силно нагоре. Кај дивите циклами, цветовите се со сладок мирис, но мирисот е изгубен кај култивираните форми.[2]
Семе[уреди | уреди извор]
Растенијата мируваат во лето. Плодовите се капсули со ситни семчиња, кои се закопуваат во земјата со зголемување на зрелоста, или со виткање на стебленцата. Капсулите со семето се отвораат само кога се во земја.[3]
Распространетост[уреди | уреди извор]
Природната распространетост на персиската циклама се протега од Северна Африка низ Западна Азија до Југоисточна Европа. Особено, документирани се следните појави: Во Северна Африка, видот е застапен во северните и источните делови на Алжир и во северниот дел на Тунис. Во Западна Азија, видовите биле потврдени на Кипар, Израел, Јордан, западна Сирија и западна Турција.
Најчести места за растење на персиската циклама ги вклучуваат боровите шуми, дабовите грмушки и отворени карпести падини претежно на варовнички почви со надморска височина до 1000 метри. Во летните месеци, високата температура и сувоста доведуваат до изумирање на деловите на растенијата кои се над земјата. Растенијата ја надминуваат сушната сезона во нивните плитки подземни стеблени кртоли. Потоа повторно се развиваат со почетокот на постуденото време.[4]
Сорти и форми[уреди | уреди извор]
Постојат две природни сорти и неколку именувани форми, кои се разликуваат по времето на цветање и доминантната боја на цветните ливчиња.
- C. persicum var. persicum (зимско-пролетно-цветни- целиот период)
- C. persicum var. пpersicum f. персикум (бела до бледо розова)
- C. persicum var. persicum . албидум (чисто бело)
- C. persicum var. persicum f. roseum (роза-розова)
- C. persicum var. persicum f. puniceum (од црвено до кармин)
- C. persicum var. autumnale (есенско-цветни)
Сите се нежни и најдобро се одгледуваат под стакло во умерените региони.
Употреба[уреди | уреди извор]
Овој вид персиска циклама најверојатно пристигнал во Париз пред неговото прво споменување во 1620 година. Секако, се одгледувал од 1731 година во Франција. Почетокот на размножувањето на сортата датира од 1860 -тите, почнувајќи од Англија. Различните сорти на него се создадени исклучиво со размножување со варијанти на диви видови. Интрогресија на други видови не се случила.[5]
Персиската циклама има темно-кафеав туберозен корен кој е полуотровен. Во некои култури, клубени биле користени за правење сапун, бидејќи создаваат пена кога се мешаат со вода.[6] Бедуините од Британскиот мандат во Палестина го собирале коренот, и откако ќе го изрендале, го мешале со вар и го попрскувале по површината на езерата или други големи водни површини а за кои се знаело дека имаат риби. Овие отровни мешавини ќе ги зашеметеле рибите, кои потоа излегувале на површината и рибарите ги собирале. Ваквите методи, како и риболовот со експлозив, кој започнал да се користи во почетокот на 20 век, биле забранети од британските мандатни власти.[7]
Цикламата се размножува со семиња. Семињата треба да бидат многу свежи, зошто семето не трае долго. Најдобрата температура на ртење е 18 °C (64 °F). Периодот на ртење е од 20 до 30 дена. Со добра грижа, растенијата можат да живеат до 20 до 30 години.[8]
Галерија[уреди | уреди извор]
-
Цветно растение во Назарет -
Цветно растение во шумата Ештаол во Израел -
Есен-цветно различни (C. persicum var. Autumnale) со Sternbergia clusiana во Голанска Висорамнина -
Опрашени цветови од култивиран примерок од персиска циклама, на која е покажано виткањето на стебленцата -
Персиска циклама во Израел -
Во природата -
Во градинарски центар -
сорта со розова боја -
Нов цвет -
Бели цветови
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „Cyclamen persicum Mill“. Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. Посетено на 2019-03-09.
- ↑ „Cyclamen persicum“. www.rhs.org. Royal Horticultural Society. Посетено на 1 February 2020.
- ↑ Michael Hickey, Clive King: Common families of flowering plants, the press syndicate of the University of Cambridge 2003, pages 72 f. ISBN 0-521 57281-9
- ↑ Christopher Gray-Wilson: Cyclamen: a guide for gardeners, horticulturists and botanists. BT Batsford, London 2002, ISBN 0-7134-8760-7.
- ↑ Eckehart J. Jäger, Friedrich Ebel, Peter Hanelt, Gerd K. Mueller (ed.): Excursion flora of Germany . Founded by Werner Rothmaler. Volume 5: Herbaceous ornamental and useful plants . Springer, Spektrum Academic Publisher, Berlin / Heidelberg 2008, ISBN 978-3-8274-0918-8, pp. 282-283 .
- ↑ Theophrastus, Enquiry into Plants, the Loeb Classical Library edition, vol. ii, London 1916, p. 263
- ↑ Aref Abu-Rabia, Bedouin Century (Education and Development among the Negev Tribes in the Twentieth Century), New-York 2001, p. 47 (ISBN 978-1-57181-832-4)
- ↑ Armin Jagel, Marcus Lubienski: Cyclamen persicum - Cyclamen (Primulaceae) and other cyclamen in the garden. Yearbook of the Bochum Botanical Association. Vol. 9, 2018, pp. 195–206