Преглед на кодот на Лаос

{{Инфокутија за држава
|native_name              = ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ <br />''Sathalanalat Paxathipatai Paxaxon Lao'' <br />Лаоска Народна Демократска Република
|common_name              = Лаос
|image_flag               = Flag of Laos.svg
|image_coat               = Coat_of_arms_of_Laos.svg
|symbol_type              = Coat of arms
|image_map                = Location Laos ASEAN.svg
|national_motto           = ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດທະນາຖາວອນ<br />"Мир, независност, демократија, единство и просперитет"
|national_anthem          = ''[[Pheng Xat Lao]]''
|official_languages       = [[Лаоски јазик|лаоски]]
|demonym                  = лаошанец
|capital                  = [[Виентијан]]
|latd=17 |latm=58 |latNS=N |longd=102 |longm=36 |longEW=E
|largest_city             = главен град
|government_type          = [[Социјалистичка република]]
|leader_title1            = [[Претседател на Лаос|Претседател]]
|leader_name1             = [[Чоумали Сајасоне]]
|leader_title2            = [[Заменик претседател на Лаос|Заменик претседател]]
|leader_name2             = [[Бунханг Ворачит]]
|leader_title3            = [[Премиер на Лаос|Премиер]]
|leader_name3             = [[Буасоне Бупаванх]]
|sovereignty_type         = [[независност]]
|sovereignty_note         = од [[Франција]]
|established_event1       = Датум
|established_date1        = 19 јули 1949
|area_rank                = 83-та
|area_magnitude           = 
|area_km2                     = 236,800
|area_sq_mi                  = 91,429 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|percent_water            = 2
|population_estimate      = 6,521,998 
|population_estimate_year = 2007
|population_estimate_rank = 106-та
|population_census        = 4,574,848
|population_census_year   = 1995
|population_density_km2       = 25
|population_density_sq_mi    = 65 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank  = 177-ма
|GDP_PPP_year             = 2007
|GDP_PPP                  = $12.614 милијарди<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=38&pr.y=18&sy=2004&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=544&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Laos|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2008-10-09}}</ref>
|GDP_PPP_rank             = 129-та
|GDP_PPP_per_capita       = $2,054<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 138-ма
|GDP_nominal              = $4.108 милијарди<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_year         = 2007
|GDP_nominal_per_capita   = $669<ref name=imf2/>
|HDI_year                 = 2013 <!--Please use the year in which the HDI data refers to and not the publication year-->
|HDI_change               = steady<!--increase/decrease/steady-->
|HDI                      = 0.569 <!--number only-->
|HDI_ref                  = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|HDI_rank                 = 139та
|Gini                     = 34.6
|Gini_year                = 2002
|Gini_category            = <span style="color:#ffcc00;">среден</span>
|currency                 = [[Лаоски кип|Кип]]
|currency_code            = LAK
|time_zone                = 
|utc_offset               = +7
|time_zone_DST            = 
|utc_offset_DST           = 
|drives_on                = десно
|cctld                    = [[.la]]
|calling_code             = 856}}

'''Лаос''' или официјално '''Лаоска Народна Демократска Република''' е земја во [[југоисточна Азија]]. Лаос се граничи со [[Мјанмар]] и [[НР Кина]] на северозапад, со [[Виетнам]] на исток, со [[Камбоџа]] на југ и со [[Тајланд]] на запад. Историјата на Лаос датира уште од кралството ''[[Лан Санг]]'' или „Земјата на Милион Слонови“, кралство што опстојувало од [[14 век]] до [[XVIII век]].

После периодот кога Лаос бил француска колонија, во [[1949]] година оваа држава се изборила за независност. По кратко време се одвивала граѓанската војна кога комунистичкото движење [[Патат Лао]] дошло на власт во [[1975]] година.

== Потекло на поимот ==
На [[лаоски јазик]], името на земјата е „Меуанг Лао“. Кога Лаос или поточно Лао потпаднал под француска окупација, [[французи]]те додале едно нечујно -с на крај од зборот Лао со што се добил денешниот изговор на државата, но само кај странските јазици, бидејќи на лаоски сѐ уште државата се вика Лао.

== Историја ==
{{Главна|Историја на Лаос}}
Историјата на Лаос влече корени од кралството [[Лан Санг]], основан во [[14 век]] од [[Фа Нгум]], а додека самиот овој влече корени од голема кралска фамилија основана од Кун Булом. Кралството постоело сѐ до [[XVIII век]] кога било поделено на три делови кои подоцна потпаднале под сијамска власт. Во 19 век, Луанг Прабанг бил приклучен кон протекторатот [[Француска Индокина]], а подоцна биле додадени и околните територии. Под француска власт, [[Виентијан]] повторно станал главен град на Лаос. Подоцна територијата на Лаос била окупирана од [[Јапонија|јапонските сили]] што кон крајот на [[Втората светска војна]] Лаос прогласил независност. Оваа независност била укината од повторната француска окупаторска сила и во [[1950]] година Лаос бил дел од француската унија како полунезависна држава. Целосна незавосност Лаос прогласил во [[1954]] и станала [[уставна монархија]].

Лаос бил вовлечен во [[Виетнамска војна|Виетнамската војна]] и источниот дел од земјата бил окупиран и контрлиран од Северновиетнамската Армија, чијашто територија ја користеле за тренинг и за снабдување на залихи за војната со [[Јужен Виетнам]]. Како резултат на тоа [[САД]] го поддржувал Јужен Виетнам и биле против комунистичкиот режим во Лаос. Тоа бил повод за старт на лаоската граѓанска војна помеѓу поддржувачите на монархијата и комунистичкото движење [[Патет Лао]].

За време на граѓанската војна, Северновиетнамската армија (СВА) била на страната на комунистичкото движење во Лаос. Во 1968, СВА извела воени напади врз монархистите во Лаос. Нападите резултирале со воздушни напади од страна на САД што резултирало со голема материјална штета и голем број загубени човечки животи.

Во [[1975]] година, комунистите на Патет Лао, поддржани од [[Советскиот Сојуз]] и СВА, ги симнала од власт монархистите и на [[2 декември]] [[1975]] година кралот [[Саванг Ватхана]] го напуштил престолот. По преземањето на целосната власт во Лаос, Патет Лао го сменил името на државата во Лаоска Народна Република

== Географија и клима ==
{{Главна|Географија на Лаос}}
[[Податотека:La-map mk.png|thumb|left|150px|Карта на Лаос]]
[[Податотека:Laos Landscape in Vang Vieng.jpg|thumb|left|150px|Панорама на Ван Виенг]]
Лаос е земја во [[Југоисточна Азија]] и не излегува на [[море]]. Лаос е претежно планинска земја со многу шуми и најголем врв во Лаос е [[Поу Бија]] со 2.817 м. Границата со [[Тајланд]] е по природен пат, поточно реката [[Меконг]] ја формира границата во поголем дел. Со [[Виетнам]] се дели планинскиот венец [[Анамите]].

Климата во Лаос е тропска и монсунска. Има дождлива сезона од [[мај]] до [[неомври]], а потоа следи сушен период од [[декември]] до [[април]]. Според локалните верувања и традиции, постојат три сезони во Лаос и тоа се: дождлива сезона, ладна сезона и топла сезона.

Најголем и главен град на Лаос е [[Виентијан]], а додека останати поголеми градови во Лаос се: [[Луанг Прабанг]], [[Саванахет]] и [[Пахе]].

Во 1993 година, владата направи 21% од вкупната територија на Лаос Национален биолошки конзервативна површина, што е претходник на можниот иден Национален Парк во Лаос.

Лаос е татковина на [[Индокинески тигар|индокинескиот тигар]], гигантскиот [[гаур]] и азискиот [[слон]]. Различен број на животни биле откриени или повторно откривани во последните години. Меѓу нив се анимитскиот [[зајак]], [[саола]]та, и најскорешно откритие е [[Карпест стаорец|карпестиот стаорец]] или ''ха-нјоу''.

Лаос е една од четирите земји што спаѓаат во таканаречениот регион „Златен Триаголник“- регион каде се одгледува [[опиум]].

== Политички систем ==
{{Главна|Политики на Лаос}}

Лаос е земја со [[еднопартиски систем]]. Единствената правна политичка партија во земјата е [[Лаоска Народна Револуционерна Партија]]. Претседател на Лаос е [[Чумали Сајасон]], што воедно е и водач или генерален секретар на партијата. На чело на владата е премиерот [[Буасон Бупхаванх]]. Политиките на земјата се определени од партијата преку сите нејзини политички сили и преку централниот комитет на партијата. Во создавањето на политиките важен е и [[Советот на Министри на Лаос]].

Првиот устав на Лаос бил напишан на [[11 мај]] [[1947]] година и според него, Лаос требало да биде независна држава во рамките на француската унија. Уставот бил напишан на [[француски]]. Овој устав повторно бил препишан на [[11 мај]] [[1957]] година кога се отфрлила француската унија, иако се одржале тесни фрски со [[Франција]]. Овој устав сосема бил напуштен во [[1975]] година кога се создала единствената политичка партија во Лаос и нов устав се усвоил во [[1991]].

== Административна поделба ==
{{Главна|Административна поделба на Лаос}}

Лаос се дели на [[покраини во Лаос|покраини]] ({{lang-lo|ແຂວງ}}, „квенг“) и 1 префектура („кампенг након“), покрај општината (ນະຄອນຫຼວງ, „након луанг“) на главниот град [[Виентијан]].<ref>[http://www.statoids.com/ula.html Statoids]</ref>

Покраините пак, се делат на окрузи („муанг“) и села („баан“).

{{напласти|[[Податотека:Laos, administrative divisions - mk - colored.svg|мини|десно|300п|Карта на покраините во Лаос]]}}
{{col-begin|width=55%}}
|-
| 
;Покраини
* [[Атапи (покраина)|Атапи]]
* [[Бокео]]
* [[Боликамсај]]
* [[Виентијан (покраина)|Виентијан]]
* [[Камуан]]
* [[Луанг Намта (покраина)|Луанг Намта]]
* [[Луанг Прабанг (покраина)|Луанг Прабанг]]
* [[Понгсали (покраина)|Понгсали]]
* [[Саванакет (покраина)|Саванакет]]
|
* [[Сајњабули (покраина)|Сајњабули]]
* [[Салаван (покраина)|Салаван]]
* [[Секонг (покраина)|Секонг]]
* [[Сијангкуанг]]
* [[Удомсај]]
* [[Хуапан]]
* [[Чампасак]]

;Префектура
*[[Виентијан (префектура)|Виентијан]]
|}

== Стопанство ==
Лаоската економија е многу зависна од странски инвестиции и трговија со соседните земји [[Тајланд]], [[Виетнам]] и особено со [[Кина]].

Поголемиот дел од Лаос е со лоша [[инфраструктура]]. Лаос има железница, освен кратка поврзаност на [[Виентијан]] со Тајланд. Главната патна мрежа ги поврзува градовите но додека селските населби се поврзани со неасфалтирани патишта. Има ограничена надворешна и внатрешна телекомуникација, но мобилната мрежа се користи во голем процент. Во рурални предели нема [[електрична енергија]] или пак се доставува во одредени термини. За поголеи одредишта се користат камиони за транспорт.

== Население, јазик и религија ==
{{Главна|Демографија на Лаос}}
{{bar box
|float=right
|title=Верници во Лаос
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Будисти|gray|79.3}}
{{Столбен постоток|Лаоска народна религија|red|30.7}}
{{Столбен постоток|Католици|yellow|1}}
{{Столбен постоток|Протестанти|blue|0.5}}
{{Столбен постоток|Други|orange|1.8}}
}}
=== Население ===
[[Податотека:LaosDSCN4342a.jpg|thumb|150px|right|Лаошанка во традиционална облека]]
69% од населението на Лаос се етнички [[Лаошани]]. Тие се автохтон народ на таа територија и политичка, културна и социјална доминантна етничка група. Лаошаните припаѓаат во грпата на народи со [[тајландски јазици]], што се преселиле на таа територија во првиот милениум н.е. 8% проценти од останатити се странски народи, што заедно со Лаошаните ја формираат групата ''Лао Лум''.

Покрај Лаошаните, во државата исто така живеат и: [[Хмонги]], [[Јаосци]], [[Даосци]], [[Шанци]] и останати [[тибетско-бурмански народи]]. Покрај овие, постојат и планинските народи [[Луанци]] и [[Хмуци]] што се староседелци на Лаос. Денес, Луанците се загрозен народ и се пред исчезнување. Сите овие народи се познати како „планински Лаошани“, додека во јужниот дел на земјата народот е познат како „низински Лаошани“.

=== Религија ===
{{Главна|Религија во Лаос|Будизам во Лаос}}
[[Податотека:Vat Aham Bouddha.JPG|thumb|left|150px|Статуа на Буда]]
Доминантна религија во Лаос е [[теравада будизам]] што зедно со [[анимизам]]от присутен во северен Лаос, се двете религии што мирно опстојуваат во Лаос. Исто така, има мал број на [[христијани]] во Лаос, во близина на Виетнам и муслиманско население што живее во близина на Мјанмар. Христијанското мисионерство е поддржано од владата на Лаос.

Според проценти, религиските групи се следните: 67% се будисти, 1.5 се христијани и 31.5 % се неизјаснети.

=== Јазик ===
{{Главна|Лаоски јазик}}

Официјалниот и доминантен јазик во државата е [[лаоски јазик]], [[тонски јазик]] од групата на [[тајландски јазици]]. Писмото е засновано на [[Кмерско писмо|кмерското писмо]] што го користи [[Кмерски јазик|кмерскиот јазик]]. Покрај лаоски, во Лаос се зборува и [[француски јазик]] и се користи за трговија и во владата, се учи во училишта. [[Англискиот јазик]] сè повеќе се изучува во последните години.

== Култура во Лаос ==
{{Главна|Култура во Лаос}}

Будизмот имал силно влијание врз културата во Лаос. Тоа се рефлектирало низ вековите преку [[јазик]]от, [[храм]]овите, [[уметност]]а, [[литература]]та и слично. Многу елементи од лаоската култура се однесуваат и се поврзани со будизмот. На пример, лаоскиот традиционален инструмент е [[хаен]], вид на инструмент од [[бамбус]] и има праисториско потекло. Хаенот е пропратен со пејач и доминантен стил на музика во Лаос.

[[Ориз]]от во Лаос има културно и религиозно значење. Има многу традиции и ритуали поврзани со него.

== Музика во Лаос ==
Најпознат лаоски инструмент е [[хаена]]та. Тоа е инструмент изработен од бамбусови цевки и е доста стар инструмент.

Лаоската народна музика се вика [[лам]] и тоа е пеење пропратено со звуците од хаената. Лаоскиот класичен оркестар може да се подели на две категории, сеп нјаи и сеп нои. Сеп Нјаи е церемонијална и формална музика и вклучува два сета на [[гонг]]а, [[ксилофон]], [[обоа]] и [[тапан]]и.

== Наводи ==
{{reflist}}

==Поврзано==
* [[Виентијан]]
* [[Лаоски јазик]]
* [[Лаошани]]
* [[Градови во Лаос]]

== Надворешни врски ==
{{sisterlinks}}
* [http://www.unbelievablelaos.com Виртуелна тура за Лаос] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20180329074225/http://unbelievablelaos.com/ |date=2018-03-29 }}
* [http://www.laopdr.gov.la/viewPortalPage.do?PPID=200 Националниот портал на Лаос] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071228183849/http://www.laopdr.gov.la/viewPortalPage.do?PPID=200 |date=2007-12-28 }}
* [http://www.tourismlaos.gov.la Националниот портал за туризам на Лаос] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050424131157/http://www.tourismlaos.gov.la/ |date=2005-04-24 }}
* [http://laovoices.com/about-laos/ Lao Voices] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081014031757/http://laovoices.com/about-laos/ |date=2008-10-14 }}
* [http://laomedia.la Lao Media] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081023034300/http://laomedia.la/ |date=2008-10-23 }}
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-l/laos.html Претседателот на Лаос и Кабинетот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090114091648/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-l/laos.html |date=2009-01-14 }}
; Општи информации
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/laos.htm Laos] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090204123711/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/laos.htm |date=2009-02-04 }} from ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/Asia/Laos}}

{{Азија}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Лаос|*]]
[[Категорија:Држави во Азија]]
[[Категорија:Републики]]
[[Категорија:Комунистички држави]]
[[Категорија:Еднопартиски држави]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1949 година]]