Преглед на кодот на Изотопи на железото

[[Железо]]то (Fe) кое се јавува во природата (<sub>26</sub>Fe) има четири стабилни [[изотоп]]и: 5,845&nbsp;% од <sup>54</sup>Fe (можеби радиоактивен со полураспад над {{вред|4.4|e=20}} години),<ref name="Fe54decay">{{наведено списание |last1=Bikit |first1=I. |last2=Krmar |first2=M. |last3=Slivka |first3=J. |last4=Vesković |first4=M. |last5=Čonkić |first5=Lj. |last6=Aničin |first6=I. |title=New results on the double β decay of iron |journal=Physical Review C |date=1998 |volume=58 |issue=4 |pages=2566–2567 |doi=10.1103/PhysRevC.58.2566|bibcode=1998PhRvC..58.2566B }}</ref> 91,754&nbsp;% од <sup>56</sup>Fe, 2,119&nbsp;% од <sup>57</sup>Fe и 0,286&nbsp;% од <sup>58</sup>Fe. Познати се 24 радиоактивни изотопи чии [[период на полураспад|периоди на полураспад]] се наведени подолу, од кои најстабилни се <sup>60</sup>Fe (полураспад од 2,6&nbsp;милиони години) и <sup>55</sup>Fe (полураспад од 2,7 години).

Во минатото, напорите за одредување на изотопниот состав на железото се сосредоточени во утврдување на варијациите на <sup>60</sup>Fe кои се должат на процесот кој ги придружува [[нуклеосинтеза]]та (т.е. изучувањата на [[метеорит]]и) и [[железна руда|рудообразбата]]. Во поново време, технолошкиот напредок во [[масена спектрометрија|масената спектрометрија]] овозможува пронаоѓање и мерење на ситните природни варијации во уделот на стабилните изотопи на железото. Овие изучувања ги предводат стручњаци од област ана [[науки за Земјата|геонауката]] и [[планетологија]]та, иако почнува да се јавува и примена во биолошките и индустриските системи.<ref>{{наведено списание |author=N. Dauphas |author2=O. Rouxel |year=2006 |title=Mass spectrometry and natural variations of iron isotopes |journal=Mass Spectrometry Reviews |volume=25 |issue= 4|pages=515–550 |doi=10.1002/mas.20078 |pmid=16463281|bibcode=2006MSRv...25..515D }}</ref>

== Список на изотопи ==
{{Табела на изотопи
|symbol=Fe
|refs=<!-- not NUBASE2016 yet (2019-07-14) -->
|notes=m, unc(), mass#, hl#, spin(), spin#, daughter-st, EC, IT, n, p 
}}
|-
| rowspan=2|<sup>45</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 19
| rowspan=2|45,01458(24)#
| rowspan=2|1,89(49)&nbsp;[[милисекунда|мс]]
| [[бета-распад|β<sup>+</sup>]] (30&nbsp;%)
| <sup>45</sup>Mn
| rowspan=2|3/2+#
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| 2[[протонски распад|p]] (70&nbsp;%)
| <sup>43</sup>Cr
|-
| rowspan=2|<sup>46</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 20
| rowspan=2|46,00081(38)#
| rowspan=2|9(4)&nbsp;мс<br/>[12(+4-3)&nbsp;мс]
| β<sup>+</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>46</sup>Mn
| rowspan=2|0+
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>+</sup>, p (<,1&nbsp;%)
| <sup>45</sup>Cr
|-
| rowspan=2|<sup>47</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 21
| rowspan=2|46,99289(28)#
| rowspan=2|21,8(7)&nbsp;мс
| β<sup>+</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>47</sup>Mn
| rowspan=2|7/2−#
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>+</sup>, p (<,1&nbsp;%)
| <sup>46</sup>Cr
|-
| rowspan=2|<sup>48</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 22
| rowspan=2|47,98050(8)#
| rowspan=2|44(7)&nbsp;мс
| β<sup>+</sup> (96,41&nbsp;%)
| <sup>48</sup>Mn
| rowspan=2|0+
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>+</sup>, p (3,59&nbsp;%)
| <sup>47</sup>Cr
|-
| rowspan=2|<sup>49</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 23
| rowspan=2|48,97361(16)#
| rowspan=2|70(3)&nbsp;мс
| β<sup>+</sup>, p (52&nbsp;%)
| <sup>48</sup>Cr
| rowspan=2|(7/2−)
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>+</sup> (48&nbsp;%)
| <sup>49</sup>Mn
|-
| rowspan=2|<sup>50</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 24
| rowspan=2|49,96299(6)
| rowspan=2|155(11)&nbsp;мс
| β<sup>+</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>50</sup>Mn
| rowspan=2|0+
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>+</sup>, p (<,1&nbsp;%)
| <sup>49</sup>Cr
|-
| <sup>51</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 25
| 50,956820(16)
| 305(5)&nbsp;мс
| β<sup>+</sup>
| <sup>51</sup>Mn
| 5/2−
|
|
|-
| <sup>52</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 26
| 51,948114(7)
| 8,275(8)&nbsp;ч
| β<sup>+</sup>
| <sup>52m</sup>Mn
| 0+
|
|
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>52m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 6,81(13)&nbsp;MeV
| 45,9(6)&nbsp;с
| β<sup>+</sup>
| <sup>52</sup>Mn
| (12+)#
|
|
|-
| <sup>53</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 27
| 52,9453079(19)
| 8,51(2)&nbsp;мин
| β<sup>+</sup>
| <sup>53</sup>Mn
| 7/2−
|
|
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>53m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 3040,4(3)&nbsp;keV
| 2,526(24)&nbsp;мин
| [[изометриски преод|IT]]
| <sup>53</sup>Fe
| 19/2−
|
|
|-
| <sup>54</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 28
| 53,9396090(5)
| colspan=3 align=center|'''стабилен при набљудување'''{{refn|group=б|Се смета дека се распаѓа со β<sup>+</sup>β<sup>+</sup> на '''<sup>54</sup>Cr''' со период на полураспад од преку 4,4×10<sup>20</sup> години<ref name="Fe54decay"/>}}
| 0+
| 0,05845(35)
| 0,05837–0,05861
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>54m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 6526,9(6)&nbsp;keV
| 364(7)&nbsp;[[наносекунда|нс]]
|
|
| 10+
|
|
|-
| [[Железо-55|<sup>55</sup>Fe]]
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 29
| 54,9382934(7)
| 2,737(11)&nbsp;г
| [[електронски зафат|ЕЗ]]
| '''<sup>55</sup>Mn'''
| 3/2−
|
|
|-
| [[Железо-56|<sup>56</sup>Fe]]<ref group="б">Најмала маса по нуклеон на сите нуклиди; Конечен производ на ѕвездена [[нуклеосинтеза]]</ref>
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 30
| 55,9349363(5)
| colspan=3 align=center|'''стабилен'''
| 0+
| 0,91754(36)
| 0,91742–0,91760
|-
| <sup>57</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 31
| 56,9353928(5)
| colspan=3 align=center|'''стабилен'''
| 1/2−
| 0,02119(10)
| 0,02116–0,02121
|-
| <sup>58</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 32
| 57,9332744(5)
| colspan=3 align=center|'''стабилен'''
| 0+
| 0,00282(4)
| 0,00281–0,00282
|-
| <sup>59</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 33
| 58,9348755(8)
| 44,495(9)&nbsp;д
| β<sup>−</sup>
| '''<sup>59</sup>Co'''
| 3/2−
|
|
|-
| <sup>60</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 34
| 59,934072(4)
| 2,6×10<sup>6</sup>&nbsp;г
| β<sup>−</sup>
| <sup>60</sup>Co
| 0+
| [[расеан радиоизотоп|расеан]]
|
|-
| <sup>61</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 35
| 60,936745(21)
| 5,98(6)&nbsp;мин
| β<sup>−</sup>
| <sup>61</sup>Co
| 3/2−,5/2−
|
|
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>61m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 861(3)&nbsp;keV
| 250(10)&nbsp;нс
|
|
| 9/2+#
|
|
|-
| <sup>62</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 36
| 61,936767(16)
| 68(2)&nbsp;с
| β<sup>−</sup>
| <sup>62</sup>Co
| 0+
|
|
|-
| <sup>63</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 37
| 62,94037(18)
| 6,1(6)&nbsp;с
| β<sup>−</sup>
| <sup>63</sup>Co
| (5/2)−
|
|
|-
| <sup>64</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 38
| 63,9412(3)
| 2,0(2)&nbsp;с
| β<sup>−</sup>
| <sup>64</sup>Co
| 0+
|
|
|-
| <sup>65</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 39
| 64,94538(26)
| 1,3(3)&nbsp;с
| β<sup>−</sup>
| <sup>65</sup>Co
| 1/2−#
|
|
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>65m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 364(3)&nbsp;keV
| 430(130)&nbsp;нс
|
|
| (5/2−)
|
|
|-
| rowspan=2|<sup>66</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 40
| rowspan=2|65,94678(32)
| rowspan=2|440(40)&nbsp;мс
| β<sup>−</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>66</sup>Co
| rowspan=2|0+
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>−</sup>, [[неутронски распад|n]] (<,1&nbsp;%)
| <sup>65</sup>Co
|-
| rowspan=2|<sup>67</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 41
| rowspan=2|66,95095(45)
| rowspan=2|394(9)&nbsp;мс
| β<sup>−</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>67</sup>Co
| rowspan=2|1/2−#
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>−</sup>, n (<,1&nbsp;%)
| <sup>66</sup>Co
|-
| style="text-indent:1em" | <sup>67m</sup>Fe
| colspan="3" style="text-indent:2em" | 367(3)&nbsp;keV
| 64(17)&nbsp;[[микросекунда|µс]]
|
|
| (5/2−)
|
|
|-
| rowspan=2|<sup>68</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 42
| rowspan=2|67,95370(75)
| rowspan=2|187(6)&nbsp;мс
| β<sup>−</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>68</sup>Co
| rowspan=2|0+
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>−</sup>, n
| <sup>67</sup>Co
|-
| rowspan=2|<sup>69</sup>Fe
| rowspan=2 style="text-align:right" | 26
| rowspan=2 style="text-align:right" | 43
| rowspan=2|68,95878(54)#
| rowspan=2|109(9)&nbsp;мс
| β<sup>−</sup> (>99,9&nbsp;%)
| <sup>69</sup>Co
| rowspan=2|1/2−#
| rowspan=2|
| rowspan=2|
|-
| β<sup>−</sup>, n (<,1&nbsp;%)
| <sup>68</sup>Co
|-
| <sup>70</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 44
| 69,96146(64)#
| 94(17)&nbsp;мс
|
|
| 0+
|
|
|-
| <sup>71</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 45
| 70,96672(86)#
| 30#&nbsp;мс<br/>[>300&nbsp;нс]
|
|
| 7/2+#
|
|
|-
| <sup>72</sup>Fe
| style="text-align:right" | 26
| style="text-align:right" | 46
| 71,96962(86)#
| 10#&nbsp;мс<br/>[>300&nbsp;нс]
|
|
| 0+
|
|
{{Табела на изотопи/подножје}}

* Атомските маси на стабилните нуклиди (<sup>54</sup>Fe, <sup>56</sup>Fe, <sup>57</sup>Fe, and <sup>58</sup>Fe) се дадени во оценката на атомски маси на AME2012. Грешките од едно стандардно отстапување се дадени во загради по соодветните последни цифри.<ref>{{наведено списание |doi=10.1088/1674-1137/36/12/003|title=The Ame2012 atomic mass evaluation|year=2012|last1=Wang|first1=M.|last2=Audi|first2=G.|last3=Wapstra|first3=A.H.|last4=Kondev|first4=F.G.|last5=MacCormick|first5=M.|last6=Xu|first6=X.|last7=Pfeiffer|first7=B.|journal=Chinese Physics C|volume=36|issue=12|pages=1603–2014|bibcode=2012ChPhC..36....3M}}</ref>

==Железо-54==
<sup>54</sup>Fe е стабилен при набљудување, но во теорија може да се распадне на <sup>54</sup>Cr, со полурапад од преку {{вред|4.4|e=20}} години со двоен електронски зафат (εε).<ref name="Fe54decay"/>

==Железо-56==
{{Главна|Железо-56}}
Изотопот <sup>56</sup>Fe е изотопот со најмала маса по нуклеон, 930,412&nbsp;MeV/c<sup>2</sup>, иако не со највисоката [[врзивна енергија]] по нуклеон (тоа е [[никел-62|никелот-62]]).<ref>{{наведено списание |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1995AmJPh..63..653F/abstract |journal=American Journal of Physics|bibcode=1995AmJPh..63..653F|title=The atomic nuclide with the highest mean binding energy|last1=Fewell|first1=M. P.|year=1995|volume=63|issue=7|page=653|doi=10.1119/1.17828}}</ref> Меѓутоа, поради поединостите на нуклеосинтезата, <sup>56</sup>Fe е почест краен производ на врзивните вериги во [[металичност|крајно масивни ѕвезди]] и затоа е почест во вселената во однос на другите [[металичност|метали]] како <sup>62</sup>Ni, <sup>58</sup>Fe и <sup>60</sup>Ni — сите со многу висока врзивна енергија.

== Железо-57 ==
Изотопот <sup>57</sup>Fe наоѓа широка примена во [[Месбауерова спектроскопија|Месбауеровата спектроскопија]] и сродната јадренорезонантна вибрациска спектроскопија поради малата природна варијација во енергијата на јадрениот преод од 14,4&nbsp;keV.<ref>
{{нмс
 |author=R. Nave
 |title=Mossbauer Effect in Iron-57
 |url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/Hbase/Nuclear/mossfe.html
 |work=HyperPhysics
 |publisher=Georgia State University
 |access-date=13 октомври 2009
}}</ref> 
Со овој преод е постигнато првото дефинитнвно мерење на [[гравитациско црвено поместување|гравитациското црвено поместување]] со Паунд-Ребекиниот опит од 1960 г.<ref>{{наведено списание|last=Pound| first=R. V.|author2=Rebka Jr. G. A. | date= 1 април 1960| title=Apparent weight of photons| journal=Physical Review Letters| volume=4| issue=7|  pages=337–341| doi = 10.1103/PhysRevLett.4.337| bibcode=1960PhRvL...4..337P| doi-access=free}}</ref>

== Железо-58 ==

== Железо-60 ==
'''Железото-60''' е изотоп со полураспад од 2,6&nbsp;милиони години,<ref>{{наведено списание|title=New Measurement of the <sup>60</sup>Fe Half-Life|journal=[[Physical Review Letters]]|volume=103|issue=7|pages=72502|doi=10.1103/PhysRevLett.103.072502|pmid=19792637|bibcode=2009PhRvL.103g2502R|year=2009|last1=Rugel|first1=G.|last2=Faestermann|first2=T.|last3=Knie|first3=K.|last4=Korschinek|first4=G.|last5=Poutivtsev|first5=M.|last6=Schumann|first6=D.|last7=Kivel|first7=N.|last8=Günther-Leopold|first8=I.|last9=Weinreich|first9=R.|last10=Wohlmuther|first10=M.|url=https://www.dora.lib4ri.ch/psi/islandora/object/psi&nbsp;%3A17743}}{{Мртва_врска|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{нмс|title=Eisen mit langem Atem|url=http://www.scienceticker.info/2009/08/27/eisen-mit-langem-atem/#more-5677|date=27 август 2009|work=scienceticker|access-date=22 мај 2010|archive-date=3 февруари 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180203071537/http://www.scienceticker.info/2009/08/27/eisen-mit-langem-atem/#more-5677|url-status=dead}}</ref>. При [[бета-распад]] дава [[кобалт-60]], кој потоа по полураспад од 5 години станува стабилен никел-60. Траги од железо-60 се пронајдени во примероци од Месечината.

Во фазите на метеоритите Семаркона и Червониј Кут пронајдена е заемна врска помеѓу концентрацијата на <sup>60</sup>[[никел|Ni]], [[распаден производ|изведениот изотоп]] од <sup>60</sup>Fe, и застапеноста на стабилни железни изотопи, што е доказ за постоењето на <sup>60</sup>Fe при [[настанок и развој на Сончевиот Систем|настанокот на Сончевиот Систем]]. Можно е енергијата ослободена од распадот на <sup>60</sup>Fe и на радионуклидот [[алуминиум-26|<sup>26</sup>Al]] да придонеле кон повторното топење и [[планетарна раслоеност|раслојување]] на [[астероид]]ите по нивниот настанок пред 4,6&nbsp;милијарди години. Изобилството на <sup>60</sup>[[никел|Ni]] во вонземскиот материјал може понатаму да даде повеќе увид во потеклото на [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]] и неговата рана историја.

Железото-60 пронајдено во фосилизираните бактерии од наслагите на морското дно укажуваат на постоењето на [[супернова]] во близина на Сончевиот Систем пред околу 2&nbsp;милиони години.<ref>{{наведено списание|last1=Belinda Smith|title=Ancient bacteria store signs of supernova smattering|journal=Cosmos|date=9 август 2016|url=https://cosmosmagazine.com/space/ancient-bacteria-store-signs-of-supernova-smattering}}</ref><ref>{{наведено списание|last1=Peter Ludwig|display-authors=etal|title=Time-resolved 2-million-year-old supernova activity discovered in Earth's microfossil record|journal=PNAS|volume=113|issue=33|pages=9232–9237|date=16 август 2016|doi=10.1073/pnas.1601040113|pmid=27503888|pmc=4995991|arxiv=1710.09573|bibcode=2016PNAS..113.9232L|doi-access=free}}</ref> Железото-60 се среќава и во наслаги од пред 8&nbsp;милиони години.<ref>{{наведено списание|last1=Colin Barras|title=Fires may have given our evolution a kick-start|journal=New Scientist|volume=236|issue=3147|pages=7|date=14 октомври 2017|url=https://www.newscientist.com/article/mg23631474-400-exploding-stars-could-have-kickstarted-our-ancestors-evolution/|bibcode=2017NewSc.236....7B|doi=10.1016/S0262-4079(17)31997-8}}</ref>

Во 2019 г. истражувачите пронашле ѕвезден <sup>60</sup>Fe на [[Антарктик]]от, кој го поврзуваа тсо [[Месен Меѓуѕвезден Облак|Месниот Меѓуѕвезден Облак]].<ref name="Interstellar Iron">{{наведено списание |title=Interstellar <sup>60</sup>Fe in Antarctica |first1=Dominik |last1=Koll |first2=al. |last2=et. |journal=Physical Review Letters |year=2019 |volume=123 |issue=7 |pages=072701 |doi=10.1103/PhysRevLett.123.072701|pmid=31491090 |bibcode=2019PhRvL.123g2701K }}</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

== Извори ==
Маси на изтотопите:
*{{NUBASE 2003}}

Состав на изотопите и стандардни атомски маси:
*{{CIAAW2003}}
*{{CIAAW 2005}}

Период на полураспад, спин и изомерни податоци:
*{{NUBASE 2003}}
*{{NNDC}}
*{{CRC85|chapter=11}}

{{Таблица на изотопи}}

[[Категорија:Изотопи на железото| ]]
[[Категорија:Железо]]
[[Категорија:Списоци на изотопи по елемент|Железо]]