Преглед на кодот на Генетско инженерство

{{Genetics sidebar}}

''' Генетско инженерство ''', кое се нарекува и ''' генетска модификација ''', е директна манипулација на [[геномот]] на еден организам преку користење на [[биотехнологија]]. Нова [[ДНК]] може да се вметне во геномот-домаќин преку претходно издвојување и копирање на потребниот генетски материјал со користење на методите на [[молекуларно клонирање]] за да се создаде ДНК секвенца, или преку синтетизирање на ДНК, а потоа вметнување на оваа структура во организмот-домаќин. [[Гените]] можат да се отстранат, или „елиминират“, со [[нуклеаза]].  [[Генетско мапирање]] ,  е друга техника која користи [[хомологно рекомбинирње]] за да го измени ендогениот ген, и може да се користи за бришење ген, отстранување [[егзони]], додавање ген или воведување [[точкести мутации]].

Организамот кој се создава преку генетско инженерство се смета за [[генетски изменет организам]] (ГМО). Првите ГМО беа бактерии, во 1973&nbsp;г.; во 1974&nbsp;г. беа создадени ГМ глувци. Во 1982&nbsp;г. се комерцијализираа бактерии кои создаваат [[инсулин]], а генетско изменетата храна се продава од 1994&nbsp;г. Глофиш [[(GloFish)]], кој беше првиот ГМО наменет како милениче, беше најпрво продаден во САД во декември 2003 година.<ref>{{наведени вести|title=First transgenic pet, ‘GloFish’, sold to US public|url=http://www.phgfoundation.org/news/1304/|newspaper=PHG Foundation|date=January 9, 2004|access-date=2013-12-31|archive-date=2013-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20130615032218/http://www.phgfoundation.org/news/1304|url-status=dead}}</ref>

Техниките на генетско инженерство се применуваат во бројни области, меѓу кои истражувањето, земјоделството, индустриската биотехнологија и медицината. Ензимите кои се користат во прашокот за перење и лековите како инсулинот и хормонот за раст кај луѓето се произведуваат во ГМ клетки. Експерименталните ГМ клеточни линии и ГМ животни како глувците или „зебрафиш“ (zebrafish) се користат за истражувачки цели, додека пак [[генетски изменети растенија]] се комерцијализирани.

{{quote box
| width     = 300px
| align     = right
| bgcolor   = #c6dbf7
| quote     = Процес на вметнување на нова гентска информација во постоечката ќелија за да се измени одреден организам со цел да се променат неговите особини.
| source    = Преземено од <ref>{{Наведена мрежна страница|first=U.S. EPA online|title=Terms and Acronyms|url=http://www.epa.gov/OCEPAterms/gterms.html}}</ref><ref>{{Наведено списание|title=Terminology for biorelated polymers and applications (IUPAC Recommendations 2012)|journal=[[Pure and Applied Chemistry]]|year=2012|volume=84|issue=2|pages=377–410|doi=10.1351/PAC-REC-10-12-04|url=http://pac.iupac.org/publications/pac/pdf/2012/pdf/8402x0377.pdf|last1=Vert|first1=Michel|last2=Doi|first2=Yoshiharu|last3=Hellwich|first3=Karl-Heinz|last4=Hess|first4=Michael|last5=Hodge|first5=Philip|last6=Kubisa|first6=Przemyslaw|last7=Rinaudo|first7=Marguerite|last8=Schué|first8=François|access-date=2013-12-31|archive-date=2015-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20150319032817/http://pac.iupac.org/publications/pac/pdf/2012/pdf/8402x0377.pdf|url-status=dead}}</ref> 
}}
==Дефиниција==
[[File:Breeding transgenesis cisgenesis.svg|thumb|right|300px|Споредување меѓу вообичаеното размножување на растението и трансгенетската и цисгенетската модификација]]
Генетското инженерство го изменува составот на еден ораганизам преку употреба на техники кои го отстрануваат [[наследниот]] материјал или воведуваат ДНК која е изготвена надвор од организмот било директно во домаќинот или во ќелијата што е потоа [[Клеточно спојување|споена]] или [[Хибрид (биологија)|хибридизирана]] со домаќинот.<ref name = "EU17">{{Наведено списание|title=Directive on the release of genetically modified organisms (GMOs) Directive 2001/18/EC ANNEX I A|publisher=Official Journal of the European Communities|date=12 March 2001|author=The European Parliament and the council of the European Union|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:106:0001:0038:EN:PDF|page= 17|postscript=<!--None-->}}</ref> Ова вклучува користење на техники за [[Рекомбинирана ДНК|рекомбинирана нуклеинска киселина]] ([[ДНК]] или [[РНК]]) за да се создаде нова комбинација на наследен гентески материјал по кој следи спојувањето на тој материјал било индиректно преку систем [[Вектор (молекуларна биологија)|вектор]] или непосредно преку техники на [[микроинјектирање|микро-инјектирање]], макро-инјектирање и [[микро-енкапсулација]].

Вообичаено, генетското инженерство не вклучува природно размножување на [[сточарство|животни]]те и [[растенија]]та, [[вонтелесно оплодување]], вбризгување (индукција) на [[полиплоиди]], техники на [[мутагенеза]] и клеточно спојување кои не користат во процесот реструктуирани нуклеински киселини или генетски изменет организам.<ref name = "EU17"/> Меѓутоа, Европската комисија, во принцип, го дефинира генетското инженерство и како процес кој вклучува селективно размножување и други средства за вештачка селекција.<ref>Staff [http://ec.europa.eu/agriculture/publi/gmo/gmo.pdf Economic Impacts of Genetically Modified Crops on the Agri-Food Sector; P. 42 Glossary - Term and Definitions] The European Commission Directorate-General for Agriculture, "Genetic engineering: The manipulation of an organism's genetic endowment by introducing or eliminating specific genes through modern molecular biology techniques. A broad definition of genetic
engineering also includes selective breeding and other means of artificial selection.",  Retrieved 5 November 2012</ref> Иако не се сметаат за генетско инженерство, ,<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Is Livestock Cloning Another Form of Genetic Engineering?|last=Van Eenennaam|first=Alison|publisher=agbiotech|url=http://agribiotech.info/details/Alison%20-%20cloning%20March%208%20-%2003.pdf|accessdate=|archive-date=2013-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20130526062507/http://agribiotech.info/details/Alison%20-%20cloning%20March%208%20-%2003.pdf|url-status=dead}}</ref> истражувањата за [[клонирање]] и [[матични клетки]] се тесно поврзани и генетското инженерство може да се употреби во нив.<ref>{{Наведено списание|journal=Swiss Med Wkly|year=2006|volume=136|issue=27–28|pages=413–415|title=Genetic engineering of embryonic stem cells|author=David M. Suter, Michel Dubois-Dauphin, Karl-Heinz Krause|url=http://www.smw.ch/docs/pdf200x/2006/27/smw-11406.PDF|pmid=16897894|access-date=2013-12-31|archive-date=2011-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110707003215/http://www.smw.ch/docs/pdf200x/2006/27/smw-11406.PDF|url-status=dead}}</ref> [[Синтетичка биологија]] е нова дисциплина која го носи генетското инженерство чекор напред преку воведување на вештачко синтетизиран генетски материјал од суровини кои се наоѓаат во еден организам.<ref>{{Наведено списание|journal=Molecular Systems Biology|volume=2|issue=2006.0028|pages=2006.0028|doi=10.1038/msb4100073|pmc=1681505|pmid=16738572|date=16 May 2006|title=Synthetic biology: new engineering rules for an emerging discipline|author=Ernesto Andrianantoandro, Subhayu Basu, David K Kariga & Ron Weiss|url=http://www.nature.com/msb/journal/v2/n1/full/msb4100073.html}}</ref>

Ако генетскиот материјал од друг вид се додаде на домаќинот, организмот кој ќе се добие се нарекува [[трансгенетски]]. Ако се користи генетски материјал од исти видови или видови кои можат нормално да се размножуваат со домаќинот организмот којшто ќе се добие се нарекува [[цисгенетски]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1007/s11540-008-9097-y |title=Cisgenesis, a New Tool for Traditional Plant Breeding, Should be Exempted from the Regulation on Genetically Modified Organisms in a Step by Step Approach |year=2008 |last1=Jacobsen |first1=E. |last2=Schouten |first2=H. J. |journal=Potato Research |volume=51 |pages=75}}</ref> Генетското инженерство може да се користи и за отстранување на генетскиот материјал од одредениот организам, на тој начин создавајќи организам со [[елиминиран ген]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1038/nm1001-1086 |year=2001 |last1=Capecchi |first1=Mario R. |journal=Nature Medicine |volume=7 |issue=10 |pages=1086–90 |pmid=11590420 |title=Generating mice with targeted mutations}}</ref> Во Европа, генетска модификација е [[синоним]] на генетското инженерство, додека пак во Соединатите Американски Држави може да се однесува и на вообичените методи на размножување.<ref>Staff [http://www.usda.gov/wps/portal/usda/usdahome?contentid=BiotechnologyGlosary.xml&navid= Biotechnology - Glossary of Agricultural Biotechnology Terms] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140830102928/http://www.usda.gov/wps/portal/usda/usdahome?contentid=BiotechnologyGlosary.xml&navid= |date=2014-08-30 }} United States Department of Agriculture, "Genetic modification: The production of heritable improvements in plants or animals for specific uses, via either genetic engineering or other more traditional methods. Some countries other than the United States use this term to refer specifically to genetic engineering.", Retrieved 5 November 2012</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Genetically Engineered Foods|author=James H. Maryanski|publisher=Center for Food Safety and Applied Nutrition at the [[Food and Drug Administration]]|date=19 October 1999|url=http://www.fda.gov/NewsEvents/Testimony/ucm115032.htm}}</ref> Канадскиот регулативен систем се заснова на тоа дали производот има невообичаени одлики независно од методот или потеклото. Со други зборови, производот се регулира како генетски изменет ако носи особина којашто претходно ја немал видот, без разлика дали бил создаден пат на традиционални методи на размножување (на пр. [[селективно размножување]], [[клеточно спојување]], [[размножување со мутации]]) или генетско инженерство.<ref>Evans, Brent and Lupescu, Mihai (15 July 2012) [http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/Agricultural%20Biotechnology%20Annual_Ottawa_Canada_07-20-2012.pdf Canada - Agricultural Biotechnology Annual – 2012] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131215160309/http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/Agricultural%20Biotechnology%20Annual_Ottawa_Canada_07-20-2012.pdf |date=2013-12-15 }} GAIN (Global Agricultural Information Network) report CA12029, United States Department of Agriculture, Foreifn Agricultural Service, Retrieved 5 November 2012</ref><ref>{{Наведена книга |last=McHugen |first=Alan |title= Pandora's Picnic Basket |publisher=Oxford University Press |date=September 14, 2000 |department=Chapter 1: Hors-d'oeuvres and entrees/What is genetic modification?  What are GMOs? |isbn=978-0198506744}}</ref><ref>Staff (28 November 2005) [http://www.hc-sc.gc.ca/sr-sr/pubs/biotech/reg_gen_mod-eng.php Health Canada - The Regulation of Genetically Modified Food] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170610170104/http://www.hc-sc.gc.ca/sr-sr/pubs/biotech/reg_gen_mod-eng.php |date=2017-06-10 }} Glossary definition of Genetically Modified: "An organism, such as a plant, animal or bacterium, is considered genetically modified if its genetic material has been altered through any method, including conventional breeding. A 'GMO' is a genetically modified organism.", Retrieved 5 November 2012</ref> Во научната заедница, обично не се употребува поимот „генетско инженерство“, туку се претпочитаат поспецифични поими како што е „трансгенетски“.

==Генетски изменети организми==
{{Главна|Генетски изменет организам}}

Растенијата, животните или микроорганизмите коишто се променети преку генетско инженерство се нарекуваат генетски изменети организми или ГМО.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.csiro.au/Outcomes/Food-and-Agriculture/WhatIsGM.aspx|publisher=[[CSIRO]]|title=What is genetic modification (GM)?|accessdate=2013-12-31|archive-date=2013-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20131224102531/http://www.csiro.au/Outcomes/Food-and-Agriculture/WhatIsGM.aspx|url-status=dead}}</ref> Првите организми што беа генетски изменети се бактериите. Плазмидната ДНК што содржи нови гени може да се вметне во ќелијата на бактеријата и тогаш бактеријата ќе ги експресира тие гени. Овие гени можат да кодираат лекови и ензими што преработуваат храна и други [[Ензим супстрат (биологија)|супстрати]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.learner.org/courses/biology/textbook/gmo/gmo_2.html|title=Genetic Modification of Bacteria|publisher=[[Annenberg Foundation]]|accessdate=2013-12-31|archive-date=2013-12-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20131224110848/http://www.learner.org/courses/biology/textbook/gmo/gmo_2.html|url-status=dead}}</ref><ref>Panesar, Pamit et al (2010) "Enzymes in Food Processing: Fundamentals and Potential Applications", Chapter 10, I K International Publishing House, ISBN 978-9380026336</ref> Растенијата се модифицираат за заштита од инсекти, отпорност на хербициди, отпорност на вируси, подобрена исхрана, отпорност на притисоците од животната средина и производство на орални вакцини.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.isaaa.org/gmapprovaldatabase/gmtraitslist/default.asp|title=GM traits list|publisher=International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Applications}}</ref> Повеќето комерцијализирани ГМО се земјоделски културни растенија отпорни на инсекти и/или на хербицид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/43/executivesummary/default.asp|title=ISAAA Brief 43-2011: Executive Summary |publisher=International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Applications}}</ref> Генетски изменетите животни се употребуваат за истражување, како примероци и за производство на земјоделски и фармацевтски производи. Ги опфаќаат животните со [[knock-out mice|елиминран ген]], со [[oncomouse|зголемена осетливост на болест]], со хормони за зголемен раст и со способност за екпресирање на белковини во своето млеко.<ref>{{наведени вести|url=http://www.independent.co.uk/news/science/the-mouse-that-shook-the-world-744870.html|title=The mouse that shook the world|author=Steve Connor|date=2 November 2007|newspaper=The Independent}}</ref>

==Историја==
{{Главна|Историја на генетското инженерство}}

Илјадници години, луѓето ги менуваат геномите на видовите преку [[вештачка селекција]] и понеодамна преку [[мутагенеза]]. Надвор од размножувањето и мутациите, генетското инженерство како непосредна манипулација со ДНК од страна на луѓето постои од 1970-тите години. Поимот „генетско инженерство“ прво го образува [[Џек Вилијамсон]] во неговиот [[научна фантастика]] [[роман]] ''Островот на змејот'', објавен во 1951 година,<ref>{{Наведена книга|last=Stableford|first=Brian M|author-url=|title=Historical dictionary of science fiction literature|page=133|year=2004|isbn=9780810849389|url=http://books.google.com/?id=nzmIPZg5xicC&pg=PR9&dq=Jack+Williamson+Dragon%27s+Island+genetic+engineering&q|postscript=<!--None-->}}</ref> една година пред [[Алфред Херши]] и [[Марта Чејс]] да ја утврдат улогата на ДНК во [[наследност]],<ref>{{Наведено списание |author=Hershey A, Chase M |title=Independent functions of viral protein and nucleic acid in growth of bacteriophage | url=http://www.jgp.org/cgi/reprint/36/1/39.pdf | journal=J Gen Physiol |volume=36 |issue=1 | pages=39–56 |year=1952 |pmid=12981234 |doi=10.1085/jgp.36 јануари 39|format=PDF |pmc=2147348}}</ref> а две години пред [[Џејмс Д. Ватсон|Џејмс Ватсон]] и [[Францис Крик]] да докажат дека молекулата на [[ДНК]] има двојно спирална структура.

[[File:Jaenisch 2003 by Sam Ogden.jpg|thumb|Во 1974 година, [[Рудолф Јениш]] го создаде првото [[genetically modified mouse|ГМ животно]].]]

 Во 1972 година, [[Пол Берг]] ги создаде првте молекули на [[рекомбинирана ДНК]] со комбинирање на ДНК од мајмунскиот вирус [[СВ40]] и од [[Ламбда фаг|ламбда вирус]].<ref>{{Наведено списание|doi=10.1073/pnas.69 октомври 2904|last1=Jackson|title=Biochemical Method for Inserting New Genetic Information into DNA of Simian Virus 40: Circular SV40 DNA Molecules Containing Lambda Phage Genes and the Galactose Operon of Escherichia coli|first1=DA|last2=Symons|first2=RH|last3=Berg|first3=P|author8= David A. Jackson Robert H. Symons and Paul Berg|journal=PNAS|date=1 October 1972|volume=69|issue=10|pages=2904–2909|pmid=4342968|pmc=389671|bibcode = 1972PNAS...69.2904J }}</ref> Во 1973 година, [[Херберт Бојер]] и [[Стенли Кохен (биохемичар)|Стенли Кохен]] го создадоа првиот [[трансгенетски организам]] преку вметнување на [[Antibiotic resistance#Applications|гени отпорни на антибиотици]] во [[плазмидот]] на бактеријата''[[Escherichia coli|E. coli]]''.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=History of Genetics: Genetic Engineering Timeline|last=Arnold|first=Paul|year=2009|url=http://www.brighthub.com/science/genetics/articles/21983.aspx}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |author=Stanley N. Cohen and Annie C. Y. Chang |url=http://www.pnas.org/content/70/5/1293.short |title=Recircularization and Autonomous Replication of a Sheared R-Factor DNA Segment in Escherichia coli Transformants — PNAS |publisher=Pnas.org |date=1 May 1973 |accessdate=17 July 2010 |archive-date=2019-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521010134/https://www.pnas.org/content/70/5/1293.short |url-status=dead }}</ref> Една година подоцна, [[Рудолг Јениш]] создаде [[трансгенетски глушец]] преку воведување на надворешна ДНК во неговиот ембрион, создавајќи го првото [[трансгенетско животно]] во светот.<ref>Jaenisch, R. and Mintz, B. (1974 ) Simian virus 40 DNA sequences in DNA of healthy adult mice derived from preimplantation blastocysts injected with viral DNA. Proc. Natl. Acad. 71(4) 1250–1254 [http://www.pnas.org/content/71/4/1250] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190707123834/http://www.pnas.org/content/71/4/1250 |date=2019-07-07 }}</ref>  Овие достигнувања доведоа до загрижености во научната заедница за можните ризици од генетското инженерство, коишто прво беа потемелно разгледани на [[Asilomar conference on recombinant DNA|Конференцијата во Асимолару]] во 1975 година. Една од главните препораки од оваа средба беше да се воспостави владин надзор врз истражувањата од областа на рекомбинирана ДНК сè додека не се смета дека технологијата е безбедна.<ref>{{Наведено списание | author = Berg P | display-authors = ''et al.'' | year = 1975 | title = Summary statement of the Asilomar Conference on recombinant DNA molecules | url = http://www.pnas.org/content/72/6/1981.full.pdf | format = PDF | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A | volume = 72 | issue = 6 | pages = 1981–4 | doi = 10.1073/pnas.72 јуни 1981 | pmid = 806076 | last2 = Baltimore | first2 = D | last3 = Brenner | first3 = S | last4 = Roblin | first4 = RO | last5 = Singer | first5 = MF | pmc = 432675 | bibcode = 1975PNAS...72.1981B | access-date = 2013-12-31 | archive-date = 2011-07-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110715113724/http://www.pnas.org/content/72/6/1981.full.pdf | url-status = dead }}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://oba.od.nih.gov/rdna/nih_guidelines_oba.html |title=NIH Guidelines for research involving recombinant DNA molecules |accessdate=2013-12-31 |archive-date=2012-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120910070047/http://oba.od.nih.gov/rdna/nih_guidelines_oba.html |url-status=dead }}</ref>

Првата компанија за генетско инженерство, [[Џенентек]], ја основаа Херберт Бојер и [[Роберт А. Свансон|Роберт Свансон]] во 1976 година. а по една година компанијата создаде човечка белковина ([[соматостатин]]) во '' Ешерихија Коли '' (E.coli). Во 1978 година, Џенентек го најави производството на човечки [[инсулин]] добиен по пат на генетско инженерство.<ref>{{Наведено списание|doi=10.1073/pnas.76 јануари 106|last=Goeddel|first=David|author2=Dennis G. Kleid, Francisco Bolivar, Herbert L. Heyneker, Daniel G. Yansura, Roberto Crea, Tadaaki Hirose, Adam Kraszewski, Keiichi Itakura, AND Arthur D. Riggs|title=Expression in Escherichia coli of chemically synthesized genes for human insulin|journal=PNAS|year=1979|volume=76|issue=1|pages=106–110|url=http://www.pnas.org/content/76/1/106.full.pdf|pmid=85300|pmc=382885|bibcode=1979PNAS...76..106G|access-date=2013-12-31|archive-date=2017-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115230742/http://www.pnas.org/content/76/1/106.full.pdf|url-status=dead}}</ref> Во 1980 година, [[Врховниот суд на САД]] во судскиот случај [[Дајмонд против Чакрабарти]] пресуди дека  генетски изменетиот живот може да се патентира.<ref>{{Наведено списание|url=http://supreme.justia.com/us/447/303/case.html |title=Diamond V Chakrabarty|volume=447|author=US Supreme Court Cases from Justia & Oyez|publisher=Supreme.justia.com |date=16 June 1980 |accessdate=17 July 2010 |issue=303}}</ref> Во 1982 година, [[Управата за храна и лекови]] го одобри пуштањето во употреба на инсулинот произведен од бактерија, брендиран како [[хумулин]].<ref>{{наведени вести |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,949646-1,00.html |title=Artificial Genes |work=TIME |date=15 November 1982 |accessdate=17 July 2010 |archive-date=2013-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130521070027/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,949646-1,00.html |url-status=dead }}</ref>

Во 1970-тите,  дипломираниот студент на [[Универзитетот на Висконсин-Мадисон]], Стивен Линдов  заедно со Д.Ц. Арни и Ц. Апер ја открија бактеријата што тој ја утврди како '' Псевдомонас сиринџи'' (P. Syringae) којашто одигра улога во формирањето на ледени јадра, а во 1977 година, го откри мутираниот [[Ice-minus bacteria|ледена нишка]]. Подоцна, тој успешно го создаде рекомбинираната ледена нишка.<ref>H. Patricia Hynes. (1989) Biotechnology in agriculture: an analysis of selected technologies and policy in the United States.  Reproductive and Genetic Engineering (2)1:39–49 [http://www.finrrage.org/pdf_files/RepTech%20General/Biotechnology_in_Agriculture.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141204183144/http://www.finrrage.org/pdf_files/RepTech%20General/Biotechnology_in_Agriculture.pdf |date=2014-12-04 }}</ref> Во 1983 година, биотехнолошката компанија, Адвенсд Џенетик Сајансес (АГС анг.AGS) поднесе барање за дозвола до американската влада да изврши испитувања на терен на ледената нишка од '' Псевдомонас сиринџи'' за заштита на земјоделските култури од замрзнување. Но, групите за животна средина и демонстрантите ги одложија испитувањата преку правни предизвици за четири години.<ref>Rebecca Bratspies (2007) Some Thoughts on the American Approach to Regulating Genetically Modified Organisms.  Kansas Journal of Law and Public Policy 16:393 [http://nationalaglawcenter.org/assets/bibarticles/bratspies_some.pdf]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Во 1987 година, ледената нишка од '' Псевдомонас сиринџи''' стана првиот [[генетски изменет организам|генетски изменет организам (ГМО)]] што беше пуштен во употреба во животната средина,<ref name=BBC2002>BBC News 14 June 2002 [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2045286.stm GM crops: A bitter harvest?]</ref> кога во Калифорнија поле со јагоди и поле со компири беа испрскани со него.<ref>Thomas H. Maugh II for the Los Angeles Times. June 09, 1987.  [http://articles.latimes.com/1987-06-09/news/mn-6024_1_frost-damage Altered Bacterium Does Its Job : Frost Failed to Damage Sprayed Test Crop, Company Says]</ref> И на двете испитувања се сптотивставија активистичките групи ноќта пред да се извршат испитувањата: „Првото место за испитување во светот го привлече првиот трашер за поле во светот“.<ref name=BBC2002 />

Првите испитувања на терен на [[трансгентески растенија|генетски изменетите растенија]] беа во Франција и САД во 1986 година, тутуните беа изменети за да бидат отпорни на [[хербицид]]и.<ref>{{Наведена мрежна страница|last=James|first=Clive|title=Global Review of the Field Testing and Commercialization of Transgenic Plants: 1986 to 1995|url=http://www.isaaa.org/kc/Publications/pdfs/isaaabriefs/Briefs%201.pdf|publisher=The International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications|accessdate=17 July 2010|year=1996}}</ref> Народна Република Кина е првата земја што ги комерцијализираше трансгенетските растенија, воведувајќи, во 1992 година, тутун отпорен на вируси.<ref name="James1997">{{Наведено списание|last=James |first=Clive |year=1997 |title=Global Status of Transgenic Crops in 1997 |journal=ISAAA Briefs No мај  |pages=31 |url=http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/05/download/isaaa-brief-05-1997.pdf}}</ref> Во 1994 година, [[Monsanto#Spin-offs and mergers|Калџин]] доби дозвола за комерцијално пуштање во употреба на доматот [[Флавр Савр]], домат изменет за подолго да издржува на рафтовите.<ref>{{Наведено списание |doi=10.3733/ca.v054n04p6 |title=The case of the FLAVR SAVR tomato |year=2000 |last1=Bruening |first1=G. |last2=Lyons |first2=J.M. |journal=California Agriculture |volume=54 |issue=4 |pages=6}}</ref> Во 1994 година, Европската Унија го одобри тутунот изменет да биде отпорен на хербицидот [[бромоксинил]], правејќи го да биде првото генетски изменето растение комерцијализирано во Европа.<ref>{{Наведено списание|title=Transgenic tobacco is European first|date=18 June 1994 |last=MacKenzie |first=Debora |url=http://www.newscientist.com/article/mg14219301.100-transgenic-tobacco-is-european-first.html|publisher=New Scientist}}</ref> Во 1995 година, по одобрувањето од ФДА, [[Агенцијата за заштита на животната средина]] го одобри како безбеден компирот БТ (Bt), правејќи го првото растение што произведува пестициди да биде одобрено во САД.<ref>[http://news.google.co.uk/newspapers?id=A0YyAAAAIBAJ&sjid=jOYFAAAAIBAJ&pg=4631,1776980&dq=bacillus+thuringiensis+potato+1996+approved&hl= Genetically Altered Potato Ok'd For Crops] Lawrence Journal-World - 6 May 1995</ref> Во 2009 година, комерцијално се одгледаа 11 трансгенетски растенија во 25 земји, од кои најголеми области имаше во САД, Бразил, Аргентина, Индија, Канада, Кина, Парагвај и Јужна Африка.<ref>[http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/41/executivesummary/default.asp Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2009] ISAAA Brief 41-2009, 23 February 2010. Retrieved 10 August 2010</ref>

Во доцните 1980-ти и раните 1990-ти, организации, меѓу кои и ФАО и СЗО,<ref>WHO (1987): Principles for the Safety Assessment of Food Additives and Contaminants in Food, Environmental Health Criteria 70. World Health Organization, Geneva</ref><ref>WHO (1991): Strategies for assessing the safety of foods produced by biotechnology, Report of a Joint FAO/WHO Consultation. World Health Organization, Geneva</ref><ref>WHO (1993): Health aspects of marker genes in genetically modified plants, Report of a WHO Workshop. World Health Organization, Geneva</ref><ref>WHO (1995): Application of the principle of substantial equivalence to the safety evaluation of foods or food components from plants derived by modern biotechnology, Report of a WHO Workshop. World Health Organization, Geneva</ref> даваа совети за одредување на безбедноста на генетски изменетите растенија и храна.
Во 2010 година, научници од [[Институтот Џ. Крег Вентер]], објавија дека го создале првиот вештачки бактериски [[геном]], и го додале на клетка која не содржи ДНК. Произлезената бактерија, наречена [[Синтија]], е првата форма на [[вештачки живот]] во светот.<ref>{{Наведено списание |doi=10.1126/science.1190719 |title=Creation of a Bacterial Cell Controlled by a Chemically Synthesized Genome |year=2010 |last1=Gibson |first1=D. G. |last2=Glass |first2=J. I. |last3=Lartigue |first3=C. |last4=Noskov |first4=V. N. |last5=Chuang |first5=R.-Y. |last6=Algire |first6=M. A. |last7=Benders |first7=G. A. |last8=Montague |first8=M. G. |last9=Ma |first9=L. |last10=Moodie |first10=M. M. |last11=Merryman |first11=C. |last12=Vashee |first12=S. |last13=Krishnakumar |first13=R. |last14=Assad-Garcia |first14=N. |last15=Andrews-Pfannkoch |first15=C. |last16=Denisova |first16=E. A. |last17=Young |first17=L. |last18=Qi |first18=Z.-Q. |last19=Segall-Shapiro |first19=T. H. |last20=Calvey |first20=C. H. |last21=Parmar |first21=P. P. |last22=Hutchison Ca |first22=C. A. |last23=Smith |first23=H. O. |last24=Venter |first24=J. C. |journal=Science |volume=329 |issue=5987 |pages=52–6 |pmid=20488990}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Craig Venter creates synthetic life form |last=Sample |first=Ian |publisher=guardian.co.uk |date=20 May 2010 |url=http://www.guardian.co.uk/science/2010/May/20/craig-venter-synthetic-life-form |location=London}}</ref>

==Процес==
{{Главна|Техники на генетско инженерство}}

Првиот чекор е да се избере и да се издвои генот што ќе се вметне во генетски изменетиот организам. Од 2012 година, повеќето комерцијализирани ГМ растенија имаат во нив пренесени гени што овозможуваат заштита од инсекти или отпорност на хербициди.<ref>{{Наведено списание|last=James|first=Clive|year=2012|title=Global Status of Commercilized Biotech/GM Crops:2012|journal=ISSA Brief No. 44|url=http://isaaa.org/resources/publications/briefs/44/executivesummary/default.asp}}</ref> Генот може да се издвои со користење на [[рестриктивни ензими]] за да се раздели ДНК на делови и со користење на [[гелна електрофореза]] за да се одделат според должината.<ref>{{Наведена книга|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26837/|title=Isolating, Cloning, and Sequencing DNA.|first=|publisher=Garland Science|year=2002|isbn=|edition=4|location=|pages=|display-authors=et al|author=Alberts B, Johnson A, Lewis J|department=8}}</ref> Исто така, и [[полимеро-верижната реакција]] (ПВР) може да се употреби за да се зголеми еден генетски сегмент, што потоа ќе се издвои преку гелна електрофореза.<ref>{{Наведено списание|journal=J Bacteriol|year=1996 |volume=178|pages=3967–3970|title=Use of PCR to isolate genes encoding sigma54-dependent activators from diverse bacteria|author=R I Kaufman and B T Nixon|issue=13|pmid=8682806|pmc=232662}}</ref> Ако избраниот ген или [[геном]]от на организмот-дарител е добро проучен може да биде присутен во [[Библиотека (биологија)|генетската библиотека]]. Ако [[ДНК секвенца]]та е позната, а нема примероци од генот што е на располагање, таа може [[Gene synthesis|вештачки да се синтетизира]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1002/wsbm.104 |title=Synthetic biology: Putting synthesis into biology |year=2011 |last1=Liang |first1=Jing |last2=Luo |first2=Yunzi |last3=Zhao |first3=Huimin |journal=Wiley Interdisciplinary Reviews: Systems Biology and Medicine |volume=3 |pages=7}}</ref>

Генот што ќе се вметне во генетски изменетиот организам мора да се комбинира со други генетски елементи за да функционира соодветно. Тој може да се модифицира и во оваа етапа за подобра експресија или делотворност. Како и генот што ќе се вметне, така и повеќето [[ДНК сегменти|сегмент]]и содржат [[Промотор (биологија)|промотер]]ни и [[Терминатор (генетика)|терминатор]]ни сегменти, како и генот [[селективен маркер]]. Промоторната област иницира [[Транскрипција (генетика)|транскрипција]] на генот и може да се користи за контролирање на положбата и нивото на експресија на генот, додека терминаторната област ја завршува транскрипцијата. Селективниот маркер, кој во повеќето случи му дава на организмот во којшто е експресиран [[отпорност на антибиотици]], е потребен за да се одреди кои клетки ќе се преобразат со новиот ген. Сегментите се создаваат со користење на техники за [[рекомбинирана ДНК]], како што се [[рестриктивни прикази]], [[ДНК лигаза|лигациии]] и [[молекуларно клонирање]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1534/genetics.109.112144 |title=Personal Reflections on the Origins and Emergence of Recombinant DNA Technology |year=2010 |last1=Berg |first1=P. |last2=Mertz |first2=J. E. |journal=Genetics |volume=184 |pages=9–17 |pmid=20061565 |issue=1 |pmc=2815933}}</ref> Манипулацијата на ДНК обично се случува во [[плазмид]]от.

Најпознатата форма на генетско инженерство вклучува вметнување на нов генетски материјал каде било во геномот-домаќин.{{Citation need|date=September 2013}}  Други техники овозможуваат новиот генетски материјал да се вметне на одредено место во геномот-домаќин или предизвикуваат мутации на посакуваните [[локус (генетика)|генски локуси]] способни за [[gene knockout|елиминирање]] на [[ендогени]] гени.  Техниката на [[генетско мапирање]] користи [[хомологно рекомбинирање]] за да ги мапира посакуваните промени на одреден [[ендоген]] ген. Ова се случува многу ретко и обично има потреба од користење на [[селективни маркери]].  Честотата на генетското мапирање може значително да се подобри со употребата на генетско- изменетите [[нуклеази]] како што е [[нуклеазата цинков прст]],<ref>
{{Наведено списание |author=Townsend JA, Wright DA, Winfrey RJ|display-authors=  ''et al.'' |title=High-frequency modification of plant genes using engineered zinc-finger nucleases |journal=Nature |volume=459 |issue=7245 |pages=442–5 |year=2009  |pmid=19404258 |pmc=2743854 |doi=10.1038/nature07845 |url= |bibcode=2009Natur.459..442T}}</ref><ref>{{Наведено списание
|author=Shukla VK, Doyon Y, Miller JC|display-authors=  ''et al.''
|title=Precise genome modification in the crop species Zea Mays using zinc-finger nucleases
|journal=Nature
|volume=459
|issue=7245
|pages=437–41
|year=2009

|pmid=19404259
|doi=10.1038/nature07992
|bibcode=2009Natur.459..437S
}}</ref> генетски-изменетата [[ендонуклеаза на домаќинот]],<ref>{{Наведено списание |author=Grizot S, Smith J, Daboussi F|display-authors=  ''et al.'' |title=Efficient targeting of a SCID gene by an engineered single-chain homing endonuclease |journal=Nucleic Acids Res. |volume=37 |issue=16 |pages=5405–19 |year=2009  |pmid=19584299 |pmc=2760784 |doi=10.1093/nar/gkp548 |url=}}</ref><ref>{{Наведено списание |author=Gao H, Smith J, Yang M|display-authors=  ''et al.'' |title=Heritable targeted mutagenesis in maize using a designed endonuclease |journal=Plant J. |volume=61 |issue=1 |pages=176–87 |year=2010  |pmid=19811621 |doi=10.1111/j.1365-313X.2009.04041.x |url=}}</ref> или нуклеази создадени од [[ТАЛ ефектор]]и.<ref>{{Наведено списание |author=Christian M, Cermak T, Doyle EL|display-authors=  ''et al.'' |title=TAL Effector Nucleases Create Targeted DNA Double-strand Breaks |journal=Genetics |volume= 186|issue= 2|pages= 757–61|year=2010  |pmid=20660643 |pmc=2942870 |doi=10.1534/genetics.110.120717 |url=}}</ref><ref>{{Наведено списание |author=Li T, Huang S, Jiang WZ|display-authors=  ''et al.'' |title=TAL nucleases (TALNs): hybrid proteins composed of TAL effectors and FokI DNA-cleavage domain |journal=Nucleic Acids Res |volume= 39|issue= 1|pages= 359–72|year=2010  |pmid=20699274 |pmc=3017587 |doi=10.1093/nar/gkq704 |url=}}</ref>
За дополнително да се подобри генетското мапирање, проектираните нуклеази можат да се користат и за воведување на мутации во ендогените гени што предизвикуваат [[генетско елиминирање]].<ref>
{{Наведено списание
|author = S.C. Ekker
|year=2008
|title=Zinc finger-based knockout punches for zebrafish genes
|journal=Zebrafish
|volume=5
|pages=1121–3
|doi = 10.1089/zeb.2008.9988
|pmid = 18554175
|issue = 2
|pmc = 2849655
}}</ref><ref>
{{Наведено списание
|author=Geurts AM, Cost GJ, Freyvert Y|display-authors=  ''et al.''
|title=Knockout rats via embryo microinjection of zinc-finger nucleases
|journal=Science
|volume=325
|issue=5939
|pages=433
|year=2009

|pmid=19628861
|doi=10.1126/science.1172447
|pmc=2831805
|bibcode = 2009Sci...325..433G }}</ref>

===Трансформација===

{{Главна|Трансформација (генетика)}}

[[File:Agrobacterium-tumefaciens.png|thumb|''[[A. tumefaciens]]'' прицвртувајќи се за клетката на морковот]]
Околу 1% од бактериите се природно способни да [[Компетентност (биологија)|заземат туѓа ДНК]], но може да се наведат и кон други бактерии.<ref>{{Наведено списание |author=Chen I, Dubnau D |title=DNA uptake during bacterial transformation |journal=Nat. Rev. Microbiol. |volume=2 |issue=3 |pages=241–9 |year=2004 |pmid=15083159 |doi=10.1038/nrmicro844}}</ref> Напрегањето на бактериите, на пример со [[топлински шок]] или електричен шок, може да ја направи клеточната мембрана пропустлива за ДНК што потоа може да се вклучи во нивниот геном или да постои како [[екстрахромозомална ДНК]]. ДНК обично се вметнува во животниските клетки преку [[микроинјекција]], каде што може да се инјектира преку клеточната [[јадрена обвивка]] директно во [[Клеточно јадро|јадрото]] или со употреба на [[вирални вектори]]. Кај растенијата, ДНК обично се вметнува со користење на [[Употребата на агробактеријата во биотехнологијата|“Агробактериската”-посредувачка рекомбинација]] или преку [[биолистика]].<ref>{{Наведена книга |author=Graham Head; Hull, Roger H; Tzotzos, George T. |title=Genetically Modified Plants: Assessing Safety and Managing Risk |publisher=Academic Pr |location=London |year=2009 |pages=244 |isbn=0-12-374106-8 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>

Кај “Агробактериската”-посредувачка рекомбинација [[плазмид]]ната стуктура содржи [[Трансферна ДНК|Т-ДНК]], ДНК што е одговорна за вметнување на ДНК во геномот-домаќин на растението. Овој плазмид се трансформира во ''Агробактерија'' што не содржи плазмиди и тогаш растителните клетки се заразени. Тогаш, ''Агробактерија''' природно ќе го вметне генетскиот материјал во растителните клетки.<ref>{{Наведено списание |doi=10.1128/MMBR.67 јануари 16-37.2003 |title=Agrobacterium-Mediated Plant Transformation: The Biology behind the "Gene-Jockeying" Tool |year=2003 |last1=Gelvin |first1=S. B. |journal=Microbiology and Molecular Biology Reviews |volume=67 |pages=16–37, table of contents |pmid=12626681 |issue=1 |pmc=150518}}</ref> Кај биолистиката, трансформациските честички од злато или волфрам се обвиени со ДНК и потоа инјектирани во младите растителни клетки или во растителните ембриони. Дел од генетскиот материјал ќе навлезе во клетките и ќе ги трансформира. Овој метод може да се користи на растенија што не се осетливи на инфекција од ''Агробактерија'', а овозможува и трансформација на растителните пластиди. Друг метод на трасформација на растителните и животниските клетки е [[електропорација]]. Електропорацијата вклучува подложување на растителните или животинските клетки на електричен шок, кој може да ја направи клеточната мембрана пропустлива за плазмидна ДНК. Во некои случаи, електропоратираните клетки ја вклучуваат ДНК во својот геном. Заради штетата предизвикана на клетките и ДНК, делотворноста на трансформацијата од биолистиката и од електропорацијата е помала отколку од агробактериската-посредувачка рекомбинација и од микроинјектирањето.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=DNA-Delivery Methods to Produce Transgenic Plants|author=Behrooz Darbani, Safar Farajnia, Mahmoud Toorchi, Saeed Zakerbostanabad, Shahin Noeparvar and C. Neal Stewart Jr.|year=2010|publisher=Science Alert|url=http://scialert.net/fulltext/?doi=biotech.2008.385.402|accessdate=}}</ref>

Зашто често само една клетка се трансформира со генетскиот материјал, организмот треба да се регенерира од таа единствена клетка. Бидејќи бактериите се состојат од една клетка и клонично се размножуваат регенерацијата не е потребна. Кај растенијата ова се постигнува со употреба на [[Plant tissue culture|ткивна култура]]. Секој растителен вид има различни потреби за успешна регенерација преку ткивната култура. Ако постапката е успешна, се произведува зрело растение што содржи [[трансген]] во секоја клетка. Кај животните е неопходно да се утврди дека вметната ДНК е присутна во [[ембрионални матични клетки]]. [[Селективните маркери]] се користат за лесно да се распознаваат трансформнираните и нетрансформираните клетки. Иако се развиени бројни стратегии за отстранување на селективниот маркер од зрелите трансгенетски растенија, овие маркери се обично присутни во трансгенетскиот организам.<ref>{{Наведено списание |doi=10.1016/S0958-1669(00)00188-9 |title=Elimination of selection markers from transgenic plants |year=2001 |last1=Hohn |first1=Barbara |last2=Levy |first2=Avraham A |last3=Puchta |first3=Holger |journal=Current Opinion in Biotechnology |volume=12 |issue=2 |pages=139–43 |pmid=11287227}}</ref> Кога ќе се создаде потомството, може врз него да се извршат тестови за откривање на присуството на генот. Целото потомство од првата генерација ќе биде [[хетерозиготна]] за вметнатиот ген и мора да се спојат заедно за да создадат [[хомозиготно]] животно.

Дополнителните испитувања користат [[ПВР]], [[Саутер хибридизација]], и се спроведува [[ДНК секвенционирање]] за да се утврди дека еден организам го содржи новиот ген. Овие испитувања го утврдуваат и хромозомското место и бројот на копии на вметнатиот ген. Присуството на генот не гарантира дека ќе [[Генетска експресија|се експресира]] на соодветните нивоа во одреденото ткиво па се употребуваат методи што се грижат за и ги мерат генските производи (РНК и белковина). Тие вклучуваат [[нортерн хибридизација]], квантитатив [[РТ-ПЦР]], [[Вестерн блот]], [[имунофлуоресценција]], [[ЕЛИСА]] и [[фенотип]]ска анализа. За стабилна трансформација генот треба да се пренесе на потомството според моделот на [[Менделовите закони]], па и потомството на организмот се проучува.

===Уредување на геномот===
{{Главна|Уредување на геномот}}

Уредувањето на геномот е вид на генетско инженерство во кое ДНК се вметнува, заменува или отстранува од [[геном]]от со користење на вештачки добиени [[нуклеази]] или со "молекуларни ножици". Нуклеазите создаваат одреден [[двојни расцепи на нишката|двоен расцеп на нишката]] (ДСБ) на посакуваните места во геномот, и ги поттикнува клеточните ендогени механизми да го поправат предизвиканиот прекин преку природни процеси на [[хомологно рекомбинирање]] (ХР) и [[спојување на нехомологни краеви]] (НХЕЈ). Во моментов има четири фамилии на генетски-изменети нулеази: [[мегануклеази]], [[нуклеази цинков прст]] (ЗФН), [[ТАЛЕН]] (TALENs), and [[ЦРИСПР]]и.<ref>{{Наведено списание | last1 = Esvelt | first1 = KM. | last2 = Wang | first2 = HH. | title = Genome-scale engineering for systems and synthetic biology | journal = Mol Syst Biol | volume = 9 | issue =  | pages = 641 | month =  | year = 2013 | doi = 10.1038/msb.2012.66 | pmid = 23340847 | pmc = 3564264}}</ref><ref>{{Наведено списание | last1 = Tan | first1 = WS. | last2 = Carlson | first2 = DF. | last3 = Walton | first3 = MW. | last4 = Fahrenkrug | first4 = SC. | last5 = Hackett | first5 = PB. | title = Precision editing of large animal genomes | journal = Adv Genet | volume = 80 | issue =  | pages = 37–97 | month =  | year = 2012 | doi = 10.1016/B978-0-12-404742-6.00002-8 | pmid = 23084873 | series = Advances in Genetics | isbn = 9780124047426 | pmc = 3683964}}</ref>

== Примени ==

Генетското инженерство се применува во медицината, истражувањата, индустријата и земјоделството и може да се кориси на голем број растенија, животни и микроорганизми.

=== Медицина ===

Во медицината, генетското инженерство се користи за масивно производство на инсулин, човечки хормони за раст, [[фолистим]] (за лекување на неплодност), [[човечки албумин]], [[моноклонални антитела]], [[антихемофилни фактори]], [[вакцини]] и многу други лекови.<ref>{{Наведена книга|title=The hope, hype & reality of genetic engineering: remarkable stories from agriculture, industry, medicine, and the environment|author=John C. Avise|publisher=Oxford University Press US|year=2004|page=22|url=http://books.google.com/?id=gR8cWf2-UY4C&printsec=frontcover&dq=genetic+engineering+and+medicine#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-19-516950-8}}</ref><ref>(10 December 2012) [http://phys.org/news/2012-12-algae-complex-anti-cancer-drug.html Engineering algae to make complex anti-cancer 'designer' drug] PhysOrg, Retrieved 15 April 2013</ref> [[Вакцинација]]та обично вклучува инјектирање слаби, живи, мртви или неактивни форми на [[вирус]]и или нивните отрови во личноста што е [[имунизирана]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Vaccine Types|publisher=national Institute of Health|author=National Institute of Allergies and Infectious Diseases|url=http://www.niaid.nih.gov/topics/vaccines/understanding/Pages/typesVaccines.aspx}}</ref> Генетски изменетите вируси се развиваат за сè уште да можат да даваат имуност, но ги немаат [[Заразни болести|заразните]] [[ДНК секвенца|секвенци]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1016/j.vaccine.2009 август 039 |title=Foot and mouth disease virus vaccines |year=2009 |last1=Rodriguez |first1=Luis L. |last2=Grubman |first2=Marvin J. |journal=Vaccine |volume=27 |pages=D90–4 |pmid=19837296}}</ref> [[Хибридома технологија|Хибридомите]] на глушецот, клетки споени заедно за да создадат [[моноклонални антитела]], се очовечија преку генетското инженерство за да создаваат човечки моноклонални антитела.<ref>{{Наведено списание|doi=10.1021/bp030070k|journal=Biotechnol Proress|year=2004|volume=20|issue=3|pages=639–54|title=Antibodies and genetically engineered related molecules: production and purification|author=Roque AC, Lowe CR, Taipa MA.|pmid=15176864}}</ref> Генетското инженерство покажа ветување за лекување на одредени форми на рак.<ref>Coghlan, Andy (26 March 2013) [http://www.newscientist.com/article/mg21729104.100-gene-therapy-cures-leukaemia-in-eight-days.html Gene therapy cures leukaemia in eight days] The New Scientist, Retrieved 15 April 2013</ref><ref>Coghlan, Andy (10 February 2013)  [http://www.newscientist.com/article/dn23154-liver-cancer-survival-time-tripled-by-virus.html Liver cancer survival time tripled by virus] New Scientist, Retrieved 15 April 2013</ref>

Генетското инженерство се користи за да се создадат [[животински модели]] на човечки болести. [[Генетски изменет глушец|Генетски изменетите глувци]] се најчестите животниски модели за генетско инженерство.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Background: Cloned and Genetically Modified Animals|date=14 April 2005|publisher=Center for Genetics and Society|url=http://www.geneticsandsociety.org/article.php?id=386}}</ref> Тие се користат за да се проучува и обликува рак ([[онкоглушец]]), дебелина, срцеви болести, дијабетес, артритис, дрогирање со отровни материи, вознемиреност, стареење и Паркинсонова болест.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Knockout Mice|publisher=Nation Human Genome Research Institute|year=2009|url=http://www.genome.gov/12514551}}</ref> Можните лекови може да се испитуваат на овие модели од глувци. Исто така, се одгледани и генетски изменети свињи со цел да се зголеми успешноста во [[Ксенотрансплантација|пресадувањето на органи од свиња на човек]].<ref name="Medical News Today">{{Наведена мрежна страница|title=GM pigs best bet for organ transplant|publisher=Medical News Today|date=21 September 2003|url=http://www.medicalnewstoday.com/articles/4344.php|accessdate=2013-12-31|archive-date=2011-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20110510121726/http://www.medicalnewstoday.com/articles/4344.php}}</ref>

[[Генотерапија]]та е [[Човечко генетско инженерство|генетско инженерство на луѓе]] преку заменување на неисправните човечки гени со функционални копии. Ова може да се случи во [[соматските]] или [[герминативни]] ткива. Ако генот се вметне во герминативното ткиво, тој може да се пренесе на потомците на таа личност.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=What is Genetic Engineering? A simple introduction|url=http://www.psrast.org/whatisge.htm|publisher=Physicians and scientists for responsible application of science and technology|accessdate=2013-12-31|archive-date=2016-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013102345/http://www.psrast.org//whatisge.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Gene Therapy|publisher=Oak Ridge national laboratory|url=http://www.ornl.gov/sci/techresources/Human_Genome/medicine/genetherapy.shtml|date= 11 June 2009|accessdate=9/7/2010}}</ref> Генотерапијата успешно се користи за лекување на бројни болести, меѓу кои и [[тешка имунодефициенција поврзана со X|СЦИД поврзана со X]],<ref>{{Наведено списание |doi=10.1038/ni0610-457 |title=20 years of gene therapy for SCID |year=2010 |last1=Fischer |first1=Alain |last2=Hacein-Bey-Abina |first2=Salima |last3=Cavazzana-Calvo |first3=Marina |journal=Nature Immunology |volume=11 |issue=6 |pages=457–60 |pmid=20485269}}</ref> [[хронична лимфоцитна лекемија]] (ЦЛЛ),<ref name = "Porter">{{Наведено списание |doi=10.1038/news.2011.472 |title=Cell therapy fights leukaemia |year=2011 |last1=Ledford |first1=Heidi |journal=Nature }}</ref> и [[Паркинсонова болест]].<ref>{{Наведено списание |doi=10.1016/S1474-4422(11)70039-4 |title=AAV2-GAD gene therapy for advanced Parkinson's disease: A double-blind, sham-surgery controlled, randomised trial |year=2011 |last1=Lewitt |first1=Peter A |last2=Rezai |first2=Ali R |last3=Leehey |first3=Maureen A |last4=Ojemann |first4=Steven G |last5=Flaherty |first5=Alice W |last6=Eskandar |first6=Emad N |last7=Kostyk |first7=Sandra K |last8=Thomas |first8=Karen |last9=Sarkar |first9=Atom |last10=Siddiqui |first10=Mustafa S |last11=Tatter |first11=Stephen B |last12=Schwalb |first12=Jason M |last13=Poston |first13=Kathleen L |last14=Henderson |first14=Jaimie M |last15=Kurlan |first15=Roger M |last16=Richard |first16=Irene H |last17=Van Meter |first17=Lori |last18=Sapan |first18=Christine V |last19=During |first19=Matthew J |last20=Kaplitt |first20=Michael G |last21=Feigin |first21=Andrew |journal=The Lancet Neurology |volume=10 |issue=4 |pages=309}}</ref> Во 2012 година, по нејзиното прифаќање од Европската комисија, [[Глибера]] стана првата генетска терапија одобрена за клиничка употреба и во Европа и во САД.<ref name=Gallagher>Gallagher, James. (2 November 2012) [http://www.bbc.co.uk/news/health-20179561 BBC News – Gene therapy: Glybera approved by European Commission]. Bbc.co.uk. Посетено на 15 December 2012.</ref><ref name=Richards2012>{{Наведена мрежна страница|last=Richards|first=Sabrina|title=Gene Therapy Arrives in Europe|url=http://www.the-scientist.com/?articles.view/articleNo/33166/title/Gene-Therapy-Arrives-in-Europe/|publisher=The Scientist|accessdate=16 November 2012}}</ref> Исто така, постојат и етички загрижености за тоа дали треба технологијата да се употребува не само за лекување, но и за подобрување, модифицирање или изменување на изгледот на човечките суштества, приспособливоста, интелегенцијата, карактерот или однесувањето.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=The Ethics of Gene Therapy|author=Emilie R. Bergeson|year=1997|url=http://www.ndsu.edu/pubweb/~mcclean/plsc431/students/bergeson.htm}}</ref> Тешко е да се воспостави и разликата помеѓу лек и подобување.<ref>{{Наведена мрежна страница|author=Kathi E. Hanna|url=http://www.genome.gov/10004767|publisher=National Human Genome Research Institute|title=Genetic Enhancement}}</ref> [[Трансхуманизам|Трансхуманистите]] го сметаат разубувањето на луѓето пожелно.

=== Истражување ===

[[Image:PCWmice1.jpg|thumb|[[Глушец со елиминиран ген|Глувци со елиминиран ген]]]]
[[File:Expression of Human Wild-Type and P239S Mutant Palladin.png|thumb|Човечки клетки во кои некои белковини се споени со [[зелена флуоросцентна белковина]] за да им се овозможи да се визуализираат]]
Генетското инженерство е важна алтака за [[научниците]]. Гените и другите генетски информации од голем број организми се трансформираат во бактерии за зачувување и модиифкација, создавајќи во процесот [[генетски изменети бактерии]]. Бактериите се евтини, лесни за одледување, [[Клон (клеточна биологија)|клонални]], се размножуваат брзо, доста лесно се трансформираат и речиси бесконечно може да се зачуваат на температура од -80&nbsp;°C. Штом генот е издвоен може да се зачува во бактерија обезбедувајќи неограничена понуда за истражување.

Им се врши генетско инженерство на организмите за да се откријат функциите на одредени гени. Ова може да биде ефектот на фенотипот на организмот, каде што генот се екпресира или со кои други гени си влијаат. Овие експерименти обично вклучуваат губење на функцијата, добивање функција, следење и експресија.

* '''Експерименти за губење на функцијата''', како што е случајот со експериментот за [[генско елиминирање]], се оние екперименти каде што организмот се модифицира за да нема активност на еден или повеќе гени. Експериментот за елиминирање вклучува создавање и манипулација на ДНК структурата вонтелесно, кој, при едноставено елиминирање, се состои од копија од посакуваниот ген што е така изменет за да биде нефукционален. [[Ембрионските матични клетки]] го припојуват изменетиот ген, кој ја заменува веќе присутната функционална копија. Овие матични клетки се инјектираат во [[бластоцисти]]те, кои се всадени во сурогат мајките. Ова овозможува екпериментаторот да ги анализира недостатоците што ги предизвикува ова [[мутација]] и со тоа да ја одреди улогата на одредени гени. Ова се користи особено често во [[развојната биологија]]. Друг метод, корисен во организми како што е [[Дрозофила]] (овошна мушичка), е да се предизвикаат мутации кај голема популација и потоа да се извршат тестови кај потомството за да се открие дали ја има посакуваната мутација. Сличен процес може да се користи и кај растенијата и кај [[прокариотите]].
* '''Експреименти за добивање на функции''', логичка копија на организмите со елиминиран ген. Овие експерименти се вршат во комбинација со експериментите за елиминирање за попрецизно да се воспостави функцијата на посакуваниот ген. Процесот е прилично ист како оној во нокаут инженерството, освен тоа што структурата е наменета да ја зголеми функцијата на генот, обично преку обезбедување на дополнителни копии на генот или преку почесто предизвикување на синтеза на белковината.
* '''Експерименти за следење''', коишто бараат да се добијат инфромации за местото и интеракцијата на посакуваната белковина. Еден начин за да се направи ова е да се замени дивиот тип со 'соединет' ген, што е спротивставување на дивиот тип со елементи за известување како што е зелената флуоресцентна белковина (ГФП) што ќе овожможи лесна визуализација на производите од генетската модификација. Додека ове е корисна техника, манипулацијата може да ја уништи функцијата на генот, создавајќи несакани ефекти и можеби ставајќи ги под сомнение резултатите од експериментот. Во моментов се во развој пософистицирани техники што може да ги следат производите на белковината без притоа да ја намалуваат нивната функција, како што е собирањето на мали секвенци коишто ќе послужат како обврзувачки мотиви за моноклоналните антитела.
* '''Анализите на експресијата''' се стремат да откријат каде и кога се создаваат одредени белковини. Во овие експерименти, ДНК секвенцата пред ДНК што ја кодира белковината, позната како генски [[промотер (биологија)|промотер]], е повторно воведен во организам со регион што кодира белковина заменета со известувачки ген како што е ГФП или ензим што ја катализира продукцијата на бојата. На овој начин, може да се набљудуваат времето и местото каде што се создава одередена белковина. Анализите на експресијата може да се оденсат чекор напред преку менување на промотерот за да се открие кои делчиња се суштински за соодветната експресија на генот и се всушност ограничени од белковинските фактори за транскрипција; овој процес е познат како [[удирање на промотерот]].

===Индустриски ===

Со користењето на техниките за генетско инженерство, може да  се трансформираат микроорганизми како што се бактериите или квасецот, или да се трансформираат клетките на повеќеклеточните организми како што се инсектите или цицачите, преку генетско кодирање на корисните белковини, како што е ензимот, така што трансформираниот организам [[Белковинаска експресија (биотехнологија)|прекумерно ќе ја  изрази]] посакуваната белковина.  Може да се произведат масивни количини на белковина преку одгледување на трансформираниот организам во [[биореактор]]ска опрема со користење на техниките на [[индустриска ферментација]], а потоа [[Белковинаско прочистување|прочистување]] на белковината.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Applications of Genetic Engineering|publisher=Microbiologyprocedure|url=http://www.microbiologyprocedure.com/microbial-genetics/applications-of-genetic-engineering.htm|accessdate=9/7/2010}}</ref> Некои гени не функционираат добро во бактериите, па затоа може да се користат и квасец, клетки од инсекти или клетки од цицачи, од кои секој е [[еукариот]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Biotech: What are transgenic organisms?|publisher=Easyscience|year=2002|url=http://www.easyscience.co.nz/ubbiology/biotech/lesson4.htm|accessdate=9/7/2010|archive-date=2010-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20100527060202/http://www.easyscience.co.nz/ubbiology/biotech/lesson4.htm|url-status=dead}}</ref> Овие техники се користат за да се произведат лекови како што е [[инсулин]]от, [[човечки хормон за раст]] и [[вакцини]], додатоци како што е [[триптофан]]от, помош во производството на храна ([[Химозин]] во правење на сирење) и горива.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Making Gasoline from Bacteria: A biotech startup wants to coax fuels from engineered microbes|first=Neil|last=Savage|date=1 August 2007|url=http://www.technologyreview.com/biztech/19128/|publisher=Technology Review|accessdate=9/7/2010|archive-date=2020-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200409015344/https://www.technologyreview.com/biztech/19128/|url-status=dead}}</ref> Други примени во кои се вклучува испитувањето на генетски изменетите бактерии вклучуваат поттикнување на бактеријата да извршува задачи што се надвор од нејзиниот природен круг, како што е создавањето на [[биогорива]]та,<ref>Summers, Rebecca (24 April 2013) [http://www.newscientist.com/article/dn23431-bacteria-churn-out-first-ever-petrollike-biofuel.html Bacteria churn out first ever petrol-like biofuel] New Scientist, Retrieved 27 April 2013</ref> чистењето на дамките од масло, јагленот и други отровни отпадоци<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Application of Some Genetically Engineered Bacteria|url=http://www.molecular-plant-biotechnology.info/use-of-microbes-in-industry-and-agriculture/applications-of-genetically-engineered-bacteria.htm|accessdate=9/7/2010|archive-date=2010-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20101127053814/http://molecular-plant-biotechnology.info/use-of-microbes-in-industry-and-agriculture/applications-of-genetically-engineered-bacteria.htm|url-status=dead}}</ref> и откривање на арсеник во водата за пиење.<ref>Sanderson, Katherine (24 February 2012) [http://cen.acs.org/articles/90/web/2012/02/New-Portable-Kit-Detects-Arsenic.html New Portable Kit Detects Arsenic In Wells] Chemical and Engineering News, Retrieved 23 January 2013</ref>

====Експериментални, лабораториски измерени индустриски примени====
Во [[науката за материјалите]], [[генетски изменетиот вирус]] се користи во академските лаборатории како скеле за склопување на литиумска батерија што е попријателски настроена кон животнат средина.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://web.mit.edu/newsoffice/2009/virus-battery-0402.html |title= New virus-built battery could power cars, electronic devices |publisher=Web.mit.edu |date=2 April 2009 |accessdate=17 July 2010}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=102647672 |title=Hidden Ingredient In New, Greener Battery: A Virus |publisher=Npr.org |date= |accessdate=17 July 2010}}</ref>

Се произведуваат бактерии за да функционираат како сензори преку изразување на флуоресцентната белковина во одредени околински услови.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Researchers Synchronize Blinking 'Genetic Clocks' -- Genetically Engineered Bacteria That Keep Track of Time|publisher=ScienceDaily|date=24 January 2010|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2010/01/100120131157.htm}}</ref>

===Земјоделство===
{{Главна|Генетески изменети растенија}}

[[Image:Bt plants.png|thumb|БТ-отровите присутни во листовите на [[кикирика]] (сликата долу) ги заштитува од големата штета предизвикана од [[европската житна ларва]] (сликата горе).<ref>{{Наведена мрежна страница |last=Suszkiw |first=Jan |url=http://ars.usda.gov/is/ar/archive/nov99/pest1199.htm |title=Tifton, Georgia: A Peanut Pest Showdown |accessdate=23 November 2008 |work= Agricultural Research magazine|date=November 1999}}</ref>]]
Една од најпознатите и [[Контроверзии за генетски изменета храна|контроверзни]] примени на генетското инженерство е создавањето и употребата на [[генетски изменети растенија]] или [[генетски изменети организми]], како што е [[гентски изменетата риба]], кои се користат за производство на [[генетски изменета храна]] и материјали со разни намени.  Во создавањето на генетски изменетите растенија постојат четири главни цели.<ref>{{Наведено списание|doi=10.1111/j.1753-4887.2008.00130.x|author=Magaña-Gómez JA, de la Barca AM|year=2009|title=Risk assessment of genetically modified crops for nutrition and health|journal=Nutr. Rev.|volume=67|issue=1|pages=1–16|pmid=19146501}}</ref>

Едната цел, и првата којашто се реализира комерцијално, е да се обезбеди заштита од заканите од животната средина, како што е ладното (во случајот на [[бактеријата ледена нишка]]), или од патогените, ако што се инсектите или вирусите, и/или отпорност на [[хербициди]]. Има развиено или се во развој и растенија отпорни на габички и вируси.<ref>{{Наведено списание |doi=10.3329/ptcb.v16i2.1113 |title=Fungus Resistant Transgenic Plants: Strategies, Progress and Lessons Learnt |year=2008 |last1=Islam |first1=Aparna |journal=Plant Tissue Culture and Biotechnology |volume=16 |issue=2 |pages=117–38}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=Disease resistant crops|publisher=GMO Compass|url=http://www.gmo-compass.org/eng/agri_biotechnology/breeding_aims/148.disease_resistant_crops.html|accessdate=2013-12-31|archive-date=2010-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20100603215011/http://www.gmo-compass.org/eng/agri_biotechnology/breeding_aims/148.disease_resistant_crops.html|url-status=dead}}</ref> They have been developed to make the insect and weed management of crops easier and can indirectly increase crop yield.<ref>{{Наведено списание |doi=10.1111/j.1744-7348.2004.tb00376.x |title=First impact of biotechnology in the EU: Bt maize adoption in Spain |year=2004 |last1=Demont |first1=M |last2=Tollens |first2=E |journal=Annals of Applied Biology |volume=145 |issue=2 |pages=197–207}}</ref>

Друга цел во создавањето на ГМО, е да се измени квалитетот на производството, на пример зголемување на [[хранливата вредност]] или обезбедување на покорисни индустриски квалитети или количества на производството.<ref name="Deborah B. Whitman 2000">{{Наведена мрежна страница|title=Genetically Modified Foods: Harmful or Helpful?|year=2000|author=Deborah B. Whitman|url=http://www.csa.com/discoveryguides/gmfood/overview.php|accessdate=2013-12-31|archive-date=2015-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20150216145707/http://www.csa.com/discoveryguides/gmfood/overview.php|url-status=dead}}</ref> На пример, компирот [[Амфлора]] произведува покорисни индустриски мешавини од скроб. Кравите се изменети за да создаваат повеќе белковини во нивното млеко за да се олесни производството на сирење.<ref>{{Наведено списание|url=http://www.newscientist.com/article/dn3307-gm-cows-to-please-cheesemakers.html|title=GM cows to please cheese-makers|journal=New Scientist|author=Emma Young|year=2003}}</ref> Сојата и канолата генетски се модифицираат за да произведуваат поздрави масла.<ref>Rapeseed (canola) has been genetically engineered to modify its oil content with a gene encoding a "12:0 thioesterase" (TE) enzyme from the California bay plant ([[Umbellularia californica]]) to increase medium length fatty acids, see: [http://www.geo-pie.cornell.edu/traits/altoil.html Geo-pie.cornell.edu]</ref><ref>{{Наведено списание | author = Bomgardner Melody M | year = 2012 | title = Replacing Trans Fat: New crops from Dow Chemical and DuPont target food makers looking for stable, heart-healthy oils | url = http://cen.acs.org/articles/90/i11/Replacing-Trans-Fat.html | journal = Chemical and Engineering News | volume = 90 | issue = 11| pages = 30–32 }}</ref>

Другата цел се состои од поттикнување на ГМО да произведе материјали што обично не ги создава. Еден пример е [[Фарминг (генетика)|"фарминг"]], кое ги употребува растенијата како [[биореактор]]и за да произведе вакцини, интермедијарни лекови или самите лекови; корисниот производ се прочистува од плодот и потоа се користи во стандардните фармацевтски процеси на производство.<ref>{{Наведено списание |doi=10.1051/agro:2007050 |title=Pharmaceutical crops in California, benefits and risks. A review |year=2008 |last1=Marvier |first1=Michelle |journal=Agronomy for Sustainable Development |volume=28 |issue=1 |pages=1–9}}</ref>  Кравите и козите генетски се модифицираат за да експресираат лекови и други белковини во нивното млеко, а во 2009 година ФДА го одобри лекот што се произведе во козјото млеко.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.fda.gov/AnimalVeterinary/NewsEvents/FDAVeterinarianNewsletter/ucm190728.htm|title=FDA Approves First Human Biologic Produced by GE Animals|publisher=US Food and Drug Administration}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=GM cow milk 'could provide treatment for blood disease'|author=Paulo Rebêlo|date=15 July 2004|publisher=SciDev|url=http://www.scidev.net/en/news/gm-cow-milk-could-provide-treatment-for-blood-dis.html}}</ref>

Друга цел во создавањето на ГМО, е директно да се подобри производот преку забрзување на растот или преку зацврстување на организмот (кај растенијата, преку подобрување на отпорноста на сол, ладно или суша).<ref name="Deborah B. Whitman 2000"/> Некои животни што се значајни за земјоделството се генетски изменети со хормони за растење за да се зголеми нивната големина.<ref>{{наведени вести|publisher=BBC News|title=Giant GM salmon on the way|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/708927.stm | date=11 April 2000}}</ref>

Генетското инженерство на земјоделски култури може ја зголеми стапката на раст и отпорноста на различни болести што ги предизвикуват [[патоген]]ите и [[паразит]]ите.<ref name="Biodiversity">{{Наведена книга |title=Sustaining Life |year=2008 |publisher=Oxford University Press, Inc |isbn=978-0-19-517509-7 |accessdate=12 September 2009 |author=Eric Chivian, Aaron Bernstein}}</ref> Ова е корисно бидејќи може значително да го зголеми производството на изворите на храна  преку употребата на помлаку извори што би биле потебни како домаќини на светските растечки популации. Овие изменети растенија ќе ја намалат и употребата на хемикалии, како што се [[ѓубрива]]та и [[пестицид]]ите, и на тој начин ќе се намали сериозноста и честотата на штетите што ги предизвикуваат овие хемиски [[загадувања]].<ref name="Biodiversity"/><ref name = 20120613Guardian>Carrington, Damien (13 June 2012) [http://www.guardian.co.uk/environment/2012/jun/13/gm-crops-environment-study?INTCMP=SRCH GM crops good for environment, study finds] The Guardian. Retrieved 16 June 2012</ref>

===Биоуметност и забава===
Генетското инженерство се употребува и за создавање на [[Биоуметност]].<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Bio-artists bridge gap between arts, sciences: Use of living organisms is attracting attention and controversy|author=Jessica M. Pasko|publisher=msnbc|url=http://www.msnbc.msn.com/id/17387568/|date=3/4/2007}}</ref> Одредени бактерии генетски се модифицираат за да создават црно-бели фотографии.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Genetically Modified Bacteria Produce Living Photographs|author=Joab Jackson|publisher=National Geographic News|date=6 December 2005|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2005/12/1206_051206_bacteria_photos.html}}</ref>

Генетското инженерство се користи и за да се создадат романски елементи како што се [[Dianthus caryophyllus#Colors|каранфили]] со боја на лаванда,<ref name=physorg>Phys.Org website. April 4, 2005 [http://www.physorg.com/news3581.html Plant gene replacement results in the world's only blue rose]</ref> [[сини рози]]s,<ref>{{Наведено списание |doi=10.1093/pcp/pcm131 |title=Engineering of the Rose Flavonoid Biosynthetic Pathway Successfully Generated Blue-Hued Flowers Accumulating Delphinidin |year=2007 |last1=Katsumoto |first1=Yukihisa |last2=Fukuchi-Mizutani |first2=Masako |last3=Fukui |first3=Yuko |last4=Brugliera |first4=Filippa |last5=Holton |first5=Timothy A. |last6=Karan |first6=Mirko |last7=Nakamura |first7=Noriko |last8=Yonekura-Sakakibara |first8=Keiko |last9=Togami |first9=Junichi |last10=Pigeaire |first10=Alix |last11=Tao |first11=Guo-Qing |last12=Nehra |first12=Narender S. |last13=Lu |first13=Chin-Yi |last14=Dyson |first14=Barry K. |last15=Tsuda |first15=Shinzo |last16=Ashikari |first16=Toshihiko |last17=Kusumi |first17=Takaaki |last18=Mason |first18=John G. |last19=Tanaka |first19=Yoshikazu |journal=Plant and Cell Physiology |volume=48 |issue=11 |pages=1589–600 |pmid=17925311}}</ref> и [[GloFish|светкава риба]].<ref>Published PCT Application WO2000049150 "Chimeric Gene Constructs for Generation of Fluorescent Transgenic Ornamental Fish."  National University of Singapore [http://patentscope.wipo.int/search/en/detail.jsf?docId=WO2000049150]</ref><ref>{{Наведено списание |doi=10.1016/j.tibtech.2006 февруари 002 |title=Go with the glow: Fluorescent proteins to light transgenic organisms |year=2006 |last1=Stewart |first1=C. Neal |journal=Trends in Biotechnology |volume=24 |issue=4 |pages=155–62 |pmid=16488034}}</ref>

==Уредување==
{{Главна|Уредување на генетското инженерство|Уредување на пуштањето во употреба на генетски изменетите организми}}

Уредувањето на генетското инженерство се однесува на преземените пристапи на владата за да ги одреди и контролира ризиците што се поврзани со развојот и пуштањето во употреба на генетски изменетите растенија. Постојат разлики меѓу земјите во уредувањето на ГМ растенија, од кои некои од позначајните разлики се помеѓу САД и Европа. Во дадена земја, уредувањето се разликува зависно од наменетата употреба на производите од генетското инженерство. На пример, растението што не е наменето за употреба како храна обично властите што се одговорни за безбедноста на храната не го разгледуваат.

==Поврзано==

{{Столбови-список|2|
*[[Биолошко инженертсво]]
*[[Генетски патент]]
*[[Генетско инженерство во САД]]
*[[Генетски изменети растенија]]
*[[Генетски изменета храна]]
*[[Контроверзии за генетски изменета храна]]
*[[Генетски изменети организми]]
*[[Индуцирани матични клетки]] 
*[[Паратрансгенеза]]
*[[Уредување на пуштањето во употреба на генетски изменетите организми]]
}}

==Наводи==
{{Reflist|30em}}

== Дополнителна литература ==

*{{Наведена книга | author=British Medical Association | title=The Impact of Genetic Modification on Agriculture, Food and Health | publisher=BMJ Books | year=1999 | isbn=0-7279-1431-6}}
*{{Наведена книга | author=Donnellan, Craig | title=Genetic Modification (Issues) | publisher=Independence Educational Publishers | year=2004 | isbn=1-86168-288-3}}
*{{Наведена книга | author=Morgan, Sally | title=Superfoods: Genetic Modification of Foods (Science at the Edge) | publisher=Heinemann | year=2003 | isbn=1-4034-4123-5}}
*{{Наведена книга | author=Smiley, Sophie | title=Genetic Modification: Study Guide (Exploring the Issues) | publisher=Independence Educational Publishers | year=2005 | isbn=1-86168-307-3}}
*{{Наведена книга |author=Watson, James D. |title=Recombinant DNA: Genes and Genomes: A Short Course |publisher=W.H. Freeman |location=San Francisco |year=2007 |pages= |isbn=0-7167-2866-4 |oclc= |doi= |accessdate=}}
*{{Наведено списание| last = Weaver| first = Sean|author2=Morris, Michael | title = An Annotated Bibliography of Scientific Publications on the Risks Associated with Genetic Modification | publisher= Victoria University | publication-place = Wellington, N.Z.| year = 2003| url = http://researcharchive.vuw.ac.nz/handle/10063/3}}
*{{Наведена книга |last=Zaid |first=A |authorurl= |author2= H.G. Hughes, E. Porceddu, F. Nicholas|title= Glossary of Biotechnology for Food and Agriculture - A Revised and Augmented  of the Glossary of Biotechnology and Genetic Engineering. Available in English, French, Spanish, Arabic|url=http://www.fao.org/biotech/index_glossary.asp|year=2001|publisher=[[FAO]]|location=[[Rome, Italy]]|isbn= 92-5-104683-2}}

==Надворешни врски==
{{Library resources box
 |onlinebooks=no
 |by=no
 |lcheading=Genetic engineering}}
{{рвр-авто}}
{{WVD}}
*[http://www.gmo-safety.eu/en/ GMO Safety - Information about research projects on the biological safety of genetically modified plants.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061213064401/http://www.gmo-safety.eu/en/ |date=2006-12-13 }}
*[http://www.gmo-compass.org/ GMO-compass, news on GMO en EU] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080719170701/http://www.gmo-compass.org/. |date=2008-07-19 }}

{{Genetic engineering}}
{{Engineering fields}}
{{Biotechnology}}
{{Emerging technologies}}

[[Категорија:Генетско инженерство]]
[[Категорија:Нови технологии]]
[[Категорија:Биоинженерство]]
[[Категорија:Биотехнологија]]
[[Категорија:Молекуларна биологија]]