Сурдулица

Сурдулица Surdulica
Општина и град
Сурдулица
Грб
Местоположба на картата
Координати: 42°41′N 22°10′E
Држава	Србија
Округ	Пчињски
Населени места	41
Управа
• Градоначалник	Новица Тончев
Површина
• Општина	628 км2 (242 ми2)
Население (2011)
• Град	11.400
• Општина	20.319
Часовен појас	CET (UTC+1)
• Лете (ЛСВ)	CEST (UTC+2)
Поштенски број	17530
Повикувачки број	+381 17
Таблици	SC
Мреж. место	surdulica.rs

Сурдулица — градска населба во Србија во општина Сурдулица во Пчињски Округ. Со пописот од 2011-тата во Србија, бројoт на население е 10.888 жители.

Име

Името Сурдулица се појавува уште од 1530. година. Турците во Сурдулица живееле до 1888. година. Се наоѓа на надморска висина од 475 метри. Сместена е во котлина опкружена со планини: Чемерник, Варденик и Кукавица. Патот по планините Чемерник и Варденик води до Власинско Езеро кое е на надморска висина од 1230 метри. Во Сурдулица протекуваат две реки и тоа Врла и Романовска Река.

Историја

Праисторија

Локацијата на Сурдулица во праисториско време се наоѓала на подрачје на денешната градска населба (градска периферија). Во античкото време Сурдулица ја сменува локацијата, во подножјето на Варденик. Локацијата на Сурдулица како селска населба во средновековно феудално време, повеќе е пространа во однос на периодот пред тоа. Се наоѓала на истиот простор и во новиот век.

Први пишани траги

Поглед на средиот дел на Сурдулица

Градска зона

Пешачка улица во Сурдулица

Кејот на реката Врла во Сурдулица

Зградата на општината во Сурдулица

Првите пишани траги од Сурдулица се од патописецот Бенедикт Курипешич од 1530 година. Во средниот век Сурдулица беше во состав на српската средновековна држава. Во владеењето на Неманиќи, Цесар Угљеша ја држел Сурдулица од 1402. до 1423. година. Во средновековна Србија во време на турското владеење Сурдулица е рударско село, бидејќи во близина имало рудник на железо.

Во состав на Србија

Костурницата

Оваква местоположба Сурдулица ја имала сè до ослободување од Турците 1877. година, кага од основ ја изменила својата слика со доселување на бројно српско население, со раселување на турско и албанско население. Таа слика се менува кога Сурдулица од селска населба настанува варошица и седиште на Врањскиот Округ.

НАТО бомбардирање

За жал  » Српска костурница », Сурдулица повторно ја добива 1999 година, на почетокот на 21 век, за време на агресијата на НАТО врз Србија. Во секојдневните разарнувања на градот и околината настрадале околу 700 згради вклучувајќи и болницата, градскиот водовод, училиште Ј. Ј. Змај, а животот го загубиле 35 лица.

Модерно време

Денес Сурдулица е обновена и повторно е убав и модеран град и општина со развиено земјоделство, патна мрежа, електро, водоводна и канализациска мрежа, со развиени училишта, здравство и со бројни институциии од интерес за сите граѓани.

Географија

Сурдулица низ својaтa историјa израснува во убав, модеран град со околу 13.000 жители и околу 5.000 вработени во општината. Градот Сурдулица се наоѓа во источниот дел на Масуричката Котлина, од двете страни на реката Врла (долга 27 км), десна притока на река Јужна Морава. Градот е на место каде Врла излази од Варденичката Клисура и тече преку Масуричка Котлина. Тука Врла има од левата страна притока, Романовска Река. Од двете страни се на реки на Сурдулица, при што се дава живописен изглед, а реките овозможуваат модерен урбанистички развој.

Индустрија

Во првата година по војната во 1946 година, Сурдулица го обновува земјоделството, занаетчиството и трговијата. На крајот од првата година по војната се почнува со првите работи на изградба на ХЕ »Власина«, со тоа и интензивен нов живот во самиот град и неговата околина. Годините на изградба на големиот електроенергетски систем го обновиле крајот, поради потребите со него се развиваат и најјаките денешни сурдулички компании за вода »Роса«, »Симпо-Стил« и во последно време и голем број на приватни и мали претпријатија.

Здравство

Примарната здравствена заштита во општината го дава Домот на здравство со амбулантите во сите поголеми села и Власина Клисура и Божица. Во Сурдулица постои и општа болница со сите потребни одделенија и специјалната болница за лекување на туберкулоза.

Образование

Со основното образование на област на општината на Сурдулица има околу 2,673 ученици од првото до осмо одделение во 127 одделенија во 7 основни училишта. Во основното образование е тенденција на подобрување на материјалната основа на работата со сè потешки услови на обезбедување на финансиски средства, во што општината има голема поддршка од Европската Унија. Во област на основното образование, останува и понатаму изразена тенденција на опаѓање на бројот на ученици во селските подрачја како последица на изумирање на селата што претставува голем проблем на Србија каде општината очекува економска политика на државата.

Во област на детската заштита во Сурдулица постојат две многу функционални градинки, со капацитет на 252 деца во една смена. Покрај воспитните групи во градот има објекти за полудневен престој во селата: Јелашница, Сувојница, Биновце, Масурица, Алакинце и Бело Поле. Со донација на германската влада изградена е зграда на ромскиот образовен центар во кој се одржуваат програми на помош на ромските и останатите деца во образованието.

Во Сурдулица има 3 средни училишта: гимназија, земјоделско-шумарско и техничко, што овозможува целосна образовна покриеност на учениците. Од скоро во Сурдулица почнува со работа и приватниот факултет „Мега Тренд“, вистина со скромен капацитет, но со самото постоење дава на мештаните и на околните места можност за полесно студирање. Постои можност за отворање на други факултети на територија на општината на Сурдулица. За тоа постои и техничка можност, и желба на локалната самоуправа и на населението. Со таквиот чекор, се појавува можност на развој не само на градот, туку и на локалната индустрија, туризмот, зголемувње на стандардот на населението и она што е моментално голем проблем на малите градови, спречување на одлив на население.

Култура

Во област на општината културни активности се одвиваат преку културните центри со прикажување на филмови, аматерски активности, и останати содржаи на градската библиотека »Радоје Домановиќ« која освен со библиотека се занимава и со издавање и организирање на литературни вечери, трибини и со мултимедијални проекти и со образување на загрозени и ранливи групи.

Православни цркви

На територијата на Сурдулица постои вкупно 11 православни храмови, а и многу места кои нароот ги нарекува како цркви, манастири, каде се наоѓаат остатоци, најчесто темели на старите (за време на Турците) цркви и капели и кои и денес се почитуваат од народот.

• Клисура: храм Св. Троица, изграден во 1878. год.
• Власина: храм Св. Пророка Илије од 18 век.
• Јелашница: храм Раѓање на Светата Богородице, изграден во 1892. год.
• Мачкатица: храм на Св. Јован Крстител од 19 века.
• Сувојница: храм Св. Троица.
• Сурдулица: храм Св. голем. Георгија, изграден во 1895. год.

Храм Св. Пантелејмон од 19 век изграден на темелите на манастир Св. Роман, за чија старост нема податок, но се смета дека е подигнат од страната на византискиот цар Роман Диоген во 11 век и дека бил како попатна станица за одмор помеѓу Рилски манастир и Св. Прохор Пчињски кој е изграден од истиот ктитор.

Демографија

Во населбата Сурдулица живеат 8,476 жители, а просечната старост на населението е 37,2 години (36,4 кај мажите и 37,9 кај жените). Има 3239 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 3,36. Оваа населба е главно населена со Срби, а во последните три пописи, констатиран е пад во бројот на населението.

Туризам

Власина, со својата недопрена природа и со простор на кој на десетини километри наоколу нема загадување, има скромни туристички капацитети кои се во текот на сезоната преполни. Туристичките објекти се распоредени на просторот на целата Власина. На патот од Сурдулица кон Власина се наоѓа одморалиштата на претпријатијата "Српски шуми" со дваеесет легла и "Застава" со околу педесет легла. Од Промаја до браната распоредени се бројни викендици, но најбројни се на самата брана. Во таа област се наоѓа и хотел "Власина" кој со депандансот има околу 200 квалитетни легла со објекти кои пружаат добар одмор на гостите. Покрај хотелот Власина се наоѓа и одморалиштето на Заводот за вработување, ЕПС, Феријалниот сојуз, Невтурс, хотел Нарцис и други објекти со вкупно 500 легла.

Подалеку од браната према Власотинце се наоѓа Црна Трава која има убав мотел "Вилин луг" со 30 кревети. Во приватниот смештај можно е да се ангажира околу 1000 легла. Сите набројани капацитети во текот на летната и зимската сезона се главно полни. Населението од овој крај многу очекува од реализацијата на проекти со кои Власина е туристички центар кој има републичко значење и за чија реализација се направени сите потребни планови пред повеќе од 10 години.

Туристичката понуда ја збогатуваат и традиционалните манифестации:

• лов на волци,
• собир на ловци,
• зимски фестивал на рекреација,
• рибарско котле,
• "Власинско лето" - традиционален натпревар на трубачи,
• собир на горани,
• средба на борци,
• натпревари во риболов итн.

Носителите на развојот на туризмот на Власина се ХУП Европа од Сурдулица, Туристички сојуз Сурдулица и други институции од овој и од соседните градови.