Стаклена менажерија

„Стаклена менажерија The Glass Menagerie“
Автор	Тенеси Вилијамс
Ликови	Аманда Вингфилд Том Вингфилд Лора Вингфилд Џим О'Конор Г. Вингфилд
Премиера	1944
Место на премиера	Чикаго
Изворен јазик	англиски
Место	Сент Луис, доцни 1930-ти

Стаклена менажерија — мемориска драма на Тенеси Вилијамс која премиерно била изведена во 1944 година и го направила Вилијамс славен. Претставата има силни автобиографски елементи, со ликови засновани на нејзиниот творец, неговата хистрионична мајка и неговата ментално кревка сестра. За време на пишувањето на драмата, Вилијамс се потпирал на претходен расказ, како и на сценариото што го напишал под наслов „Господин повикувач“.

Претставата била премиерно изведена во Чикаго во 1944 година. По несигурниот почеток, таа била поддржана од чикашките критичари, Ештон Стивенс и Клаудија Касиди, чиј ентузијазам помогнал да се изгради публика, па продуцентите можеле да ја преместат претставата на Бродвеј, каде што ја добила наградата на Кругот на њујоршката драмска критика во 1945 година. Стаклената менажерија била првата успешна претстава на Вилијамс. Тој станал еден од најценетите американски драматурзи.

Ликови

Аманда Вингфилд

Избледена јужна убавица која пораснала во Блу Маунтин, Мисисипи, напуштена од нејзиниот сопруг и која се обидува да ги одгледа своите две деца во тешки финансиски услови. Аманда копнее по удобноста на нејзината младост и исто така копнее нејзините деца да ги имаат истите удобности, но нејзината посветеност кон нив ја прави – како што признава во еден момент – речиси да ги „мрази“.

Том Вингфилд

Синот на Аманда. Том работи во магацин за чевли за да го издржува своето семејство, но е фрустриран од својата работа и се стреми да биде поет. Тој се бори да пишува, цело време е ненаспан и раздразлив. Сепак, тој бега од стварноста преку ноќни екскурзии во кино. Том се чувствува обврзан кон семејството, но истовремено и оптоварен од него и копнее да избега.

Лора Вингфилд

Ќерката на Аманда и постарата сестра на Том. Болеста во детството ја оставила куца, а е и ментална кршлива и има комплекс на инфериорност што ја изолирал од надворешниот свет. Таа создала свој свет симболизиран со нејзината збирка стаклени фигурини. Еднорогот може да ја претставува Лора бидејќи е единствен и кревок.

Џим О'Конор

Стар средношколски познаник на Том и Лора. Џим бил популарен спортист и глумец за време на средношколските денови. Следните години не биле толку убави за Џим. Во времето на дејствието на претставата, тој работи како превозник во истиот магацин за чевли како Том. Неговата надеж дека повторно ќе блесне е пренесена со неговото проучување за јавно говорење, радиоинженерство и идеи за самоподобрување кои изгледаат поврзани со оние на Дејл Карнеги.

Господин Вингфилд

Отсутниот сопруг на Аманда и таткото на Лора и Том. Господин Вингфилд бил убав човек, полн со шарм, кој работел во телефонска компанија и на крајот „се заљубил во далечината“, напуштајќи го своето семејство 16 години пред да започне драмата. Иако тој не се појавува на сцената, Аманда честопати го спомнува г. Вингфилд, а неговата слика е видно прикажана во дневната соба на Вингфилдови. Се чини дека овој невиден лик вклучува елементи на таткото на Вилијамс.

Синопсис

„	„Да, имам трикови во џебот, имам скриени нешта во ракавот. Но, јас сум спротивност на сценскиот магионичар. Тој ви дава илузија која има изглед на вистина. Јас ви ја давам вистината под маската на пријатната илузија.“	“

Претставата на публиката ѝ ја претставува Том, нараторот и протагонистот, како мемориска драма заснована на неговото сеќавање на неговата мајка Аманда и неговата сестра Лаура. Бидејќи претставата се заснова на меморија, Том ја предупредува публиката дека тоа што го гледаат можеби не е токму она што се случило.

Аманда Вингфилд, избледена средовечна јужњачка убавица, дели мрачен стан во Сент Луис со нејзиниот син Том, во раните 20-ти години, и неговата малку постара сестра Лаура. Иако е опстојувач и прагматичар, Аманда копнее по удобноста и восхитот што ги памети од нејзините денови како славена дебитантка. Таа особено се грижи за иднината на нејзината ќерка Лора, млада куца жена (последичен ефект од напад на плевроза) и треперлива несигурност за надворешниот свет. Том работи во магацин за чевли давајќи сè од себе за да го издржува семејството. Тој се мачи под баналноста и досадата на секојдневниот живот и се бори да пишува додека поминува голем дел од своето слободно време одејќи во кино - или како што вели - во кое било време на ноќта.

Аманда е опседната да најде додворувач (или, како што вели, „господин повикувач“) за Лора, чија срамежливост заради сакатоста ја натерала да го напушти и средното училиште и последователниот курс за секретарка, и која поминува голем дел од своето време во полирање и уредување на нејзината збирка од мали стаклени животни. Под притисок од мајка му да помогне да се најде пригодна прилика за Лора, Том го кани Џим, познаник од работа, дома на вечера.

Воодушевената Аманда го разубавува станот, подготвува специјална вечера и кокетно разговара со Џим, речиси преживувајќи ја својата младост кога имала изобилство на додворувачи кои и се јавувале. Лора открива дека Џим е момчето кое го привлекувала во средно училиште и за кое често размислувала оттогаш, иако врската меѓу срамежливата Лора и „најверојатно успешниот“ Џим никогаш не била ништо повеќе од далечно, тлеечко познанство. На почетокот, Лора е толку обземена од срамежливост што не може да им се придружи на другите на вечера и тврди дека е болна. Меѓутоа, по вечерата, Џим и Лора остануваат сами на свеќи во дневната соба, чекајќи да се врати струјата. (Том не ја платил сметката за струја, што на публиката ѝ навестува дека ги зел парите од сметката и се подготвува да го напушти домаќинството.) Како што одминува вечерта, Џим ги препознава чувствата на инфериорност на Лора и ја поттикнува да размислува подобро за себе. Тој и Лора делат тивок танц, при што случајно ја допира нејзината стаклена менажерија, го турка стаклениот еднорог на подот и му го крши рогот. Џим потоа ѝ дава комплименти на Лора и ја бакнува. Откако Џим и кажува на Лора дека е свршен, Лора го замолува да го земе скршениот еднорог како подарок и тој потоа заминува. Кога Аманда дознава дека Џим треба да се жени, таа го насочува својот гнев врз Том и сурово се нафрла на него, иако Том не знаел дека Џим бил свршен. Том изгледа прилично изненаден од ова, а можно е Џим само да ја измислува приказната за свршувачката бидејќи чувствувал дека семејството се обидува да го врзе со Лора, а тој немал романтичен интерес за неа.

Претставата завршува со тоа што Том вели дека набргу потоа заминал од дома и повеќе не се вратил. Потоа се збогува со својата мајка и сестра и ја замолува Лора да ги изгаси свеќите.

Автобиографски елементи

Ликовите и приказната го имитираат сопствениот живот на Вилијамс поблиску од кое било негово друго дело: Вилијамс (чие вистинско име било Томас) многу личи на Том, а Аманда е заснована на неговата мајка. Неговата болна и ментално нестабилна постара сестра Роуз ја дава основата за кревката Лора (чиј прекар во драмата е „Блу роузис“, резултат на напад на плевроза како средношколка), иако исто така се сугерирало дека Лора може да содржи аспекти на самиот Вилијамс, повикувајќи се на неговата интровертна природа и опсесивно фокусирање само на еден аспект од животот (пишување за Вилијамс и стаклени животни во случајот на Лора). Вилијамс, кој бил близок со Роуз додека растел, на ужас дознал дека во 1943 година, во негово отсуство, сестра му била подложена на неуспешна лоботомија. Роуз останала неспособна и институционализирана до крајот на својот живот. Со успехот на Стаклената менажерија, Вилијамс требало да ѝ даде половина од авторските права од претставата на својата мајка. Подоцна одредил половина од хонорарите од неговата драма „Лето и чад“ за да се грижи за Роуз, уредувајќи ја нејзината преселба од државната болница во приватен санитариум. На крајот, тој требало да го напушти најголемиот дел од својот имот за да обезбеди континуирана грижа на Роуз. Роуз починала во 1996 година.

Надворешни врски

• ​The Glass Menagerie​ at the Internet Broadway Database
• 1951 Theatre Guild on the Air radio adaptation at Internet Archive
• Museum of the City of New York – Theater still photos of the 1945 production of The Glass Menagerie
• Why Expressionism? "The Glass Menagerie": A Common Core Exemplar Архивирано на 31 јануари 2017 г.