Марица Надлишек Бартол
| Марица Надлишек Бартол | |
|---|---|
 | |
| Роден/а | Марица Надлишек 10 февруари 1867 Трст, Австриска империја |
| Починат/а | 3 јануари 1940 (возр. 72) Љубљана, Кралство Југославија |
| Занимање | Наставник, писател, уредник |
| Јазик | Словенски |
| Сопруг/а | Грегор Бартол |
| Деца | 7, вклучувајќи го и Владимир Бартол |
Марица Надлишек Бартол (10 февруари 1867 – 3 јануари 1940) била словенечка писателка и уредник. Од 1897 до 1899 година, таа била основач на влијателното женско списание „Словенка“.[1]
Принудена да го напушти својот роден град Трст во 1919 година по италијанското преземање, таа се населила во Љубљана и продолжила со својот словенски национализам и феминизам прекупишување и активизам, кои биле прекинати со нејзиниот брак две децении претходно.
Ран живот и образование[уреди | уреди извор]
Марица Надлишек е родена во Трст, во тогашната Австриска империја, во 1867 година. Нејзиниот татко бил од средната класа земјомер кој бил активен во заедницата на словенците во Трст.
Во 1882 година, таа се запишала во наставнички колеџ во Гориција; учителството беше една од ретките професии достапни за Словенките во тоа време.
Додека била на училиште во Горица, таа се заинтересирала за словенечката литература и влегла во светот на словенечката интелигенција. По дипломирањето во 1886 година, таа се вратила во областа Трст и станала учителка во словенечките училишта во предградијата на градот.
Книжевна кариера[уреди | уреди извор]
Додека работела како учителка, Надлишек се вклучила во книжевната сцена во Трст, пишувајќи написи и кратки белетристика. Нејзиниот прв есеј, нагласувајќи ја улогата на жената во поттикнувањето на словенечкиот национализам, се појавил во весникот Edinost во 1888 година. Следната година таа го објавила својот прв расказ , насловена како „Мојот женски пријател“, во списанието „Љубљански збор“.Таа ќе стане една од првите жени што редовно придонесувала за публикацијата.
Таа напишала роман, „Фатаморгана“ („Мираж“), во 1898 година, иако тој ќе биде објавен во форма на книга дури еден век подоцна, во 1998 година.
Надлишек била ко-основач и прв уредник на женското списание „Словенка“, кое работело од 1897 до 1902 година.
Списанието имало за цел да го зајакнува словенечкиот национален идентитет кај жените, ја промовирало еманципацијата на Словенките и го поддржувало женското литературно образование.Работела како уредник од нејзиното основање до 1899 година, кога се повлече поради нејзиниот брак. Во своето време како уредник, таа објавила писатели како Вида Џерај, Предлошка:Интерјазична врска и Marica Strnad Cizerlj. Со оглед на тоа што таа зборувала неколку јазици, меѓу кои хрватски, германски и [[ [Руски јазик| Руски]], таа се етаблирала како преведувач на страниците на „Словенка“, објавувајќи преводи на дела од Михаил Лермонтов, Александар Пушкин, Иван Тургенев, и Хајнрих Хајне.[2]
Творетво[уреди | уреди извор]
Темите на нејзиното пиување често содржат силни словенечки националистички мотиви. Таа, исто така, пишувала за феминистички теми, особено учествувајќи во долг дијалог со католичкиот верски водач Антон Махнич и гооспорувала неговиот аргумент дека мажите треба да бидат врховни и доминантни во општеството.
Таа била под влијание и длабоко почитувае на руската литература.
Нејзините ликови биле значително различни од оние на нејзините словенечки женски книжевни претходници по тоа што беа буржоаска и работничка класа, неидеализирани жени.
Активизам[уреди | уреди извор]
Покрај пишувањето на словенечките националистички и феминистички теми, Надлишек Бартол била влијателен активист во нејзината заедница, како централен организатор на Словенките во Трст на почетокот на векот. Додека Надлишек Бартол била политички умерена во споредба со оние кои ќе дојдат по неа, таа имла модерни, либерални ставови, а некои од нејзините активности во тоа време се сметаа за радикални.[3]
Брак и прогонство од Трст[уреди | уреди извор]
Надлишек се омажила за поштенскиот службеник Грегор Бартол во 1899 година и имал седум деца со него помеѓу 1901 и 1909 година, од кои две починале во раното детство.Едно од нејзините деца ќе станат познатиот словенечки писател Владимир Бартол. Нејзиниот брак ја фрустрирал Надлишек Бартол, бидејќи ја скратил нејзината кариера и активизам.
По Првата светска војна, кога Италијанците ја презедоа контролата над Трст, таа продолжила тајно да предава словенски, поради што карабиниерите често ја испитувале. Нејзиното семејство на крајот било принудено да се пресели во Љубљана во септември 1919 година, таа првично живеела таму во вагон со своите пет деца.
Откако се населила во градот и успеала да го организира основниот опстанок на своето семејство, таа повторно почнала да пишува и да работи како преведувач. Таа придонела за женското списание Ženski свет, служејќи како негов уредник од 1931 до 1934 година, и се придружувала и коосновала организации за правата на жените.
Надлишек Бартол почнала да пишува мемоари за нејзиниот живот, насловени „Од мојот живот“, почнувајќи од 1927 година. Објавени се постхумно во литературното списание „Разгледи“ во 1948 година.