Буржоазија

Буржоазија (француски: bourgeoisie) — израз што во минатото и денес, во зависност од историскиот период и идеолошката основа, означувал различни општествени групи, т.е. класи.

Во најширока и најстара смисла, поимот буржоазија го опишува граѓанството, односно граѓанската класа во феудалните и подоцнежните капиталистички општества. Во оваа група биле вклучени сите жители на средновековните градови кои не припаѓале на феудалното благородништво, но уживале слобода и други привилегии од кои биле лишени кметовите.

Подоцна, со развојот на урбанизацијата, индустриската револуција и капитализмот, граѓанството почнало да се подвојува во свои класи со различен материјален статус, а со самото тоа и различни политички и други интереси. Изразот буржоазија добил потесно значење, односно почнал да се однесува на побогатите и повлијателни претставници на граѓанството, главно трговци, крупни занаетчии и сопственици на првите индустриски мануфактури.

Во феудалните општества, буржоазијата се сметала за средна класа, но со текот на времето нејзината економска положба зајакнала на сметка на земјопоседничкото благородништво, така што со текот на времето формалноправно го заменило, односно се споила со него како нова владејачка класа. Тогаш поимот буржоазија го презел марксизмот, кој на буржоазијата ѝ ја спротивставил работничката класа, односно пролетаријатот како нова угнетена класа.

Марксизмот ја гледал буржоазијата како владејачка класа на капитализмот како извор на сите општествени проблеми и си поставил за цел да ја отстрани преку класна борба и воведување на диктатура на пролетаријатот во социјализмот. Поради сето ова, поимот буржоазија и буржуј во многу земји добил пејоративно значење, а и по исчезнувањето на комунизмот во секојдневниот говор станал синоним за себичност, бездушност и суров материјал.

Во некои други земји, буржоазијата исто така добила пејоративно значење, но повеќе поврзано со поранешниот статус на буржоазијата како средна класа. Изразот буржоазија таму значи луѓе на кои им недостига софистицираноста на богатите, но и автентичноста на сиромашните слоеви, односно наликува на поимот малограѓанство.

Историја

Потекло и подем

Германскиот банкар од 16 век Јакоб Фугер и неговиот главен сметководител М. Шварц, внесуваат запис во книгата. Во позадина се гледа орман за документи што ги прикажуваат европските градови во кои работи банката на Фугер. (1517)

Буржоазијата како историска и политичка појава се појавува во 11 век, кога градовите во Средна и Западна Европа се развиле во градови посветени на трговијата и занаетчиството. Ова урбано ширење било возможно благодарение на економската концентрација поради појавата на заштитната самоорганизација во цехови. Еснафите настанале кога поединечните бизнисмени (како занаетчии, мајстори и трговци) се судриле со нивните феудални земјопоседници кои барале кирии повисоки кирии од претходно договорените.

До крајот на средниот век (околу 1500 г.), под режимите на раните национални монархии на Западна Европа, буржоазијата дејствувала во свој интерес и политички го поддржувала кралот или кралицата против правниот и финансискиот неред предизвикан од алчноста. на феудалците. Кон крајот на 16 и почетокот на 17 век, буржоазијата на Англија и Холандија станала финансиска - значи политичка - сила што го соборила феудалниот поредок. Економската моќ ја поразила воената моќ во областа на политиката.

Од напредок до реакција (марксистички поглед)

Според марксистичкиот поглед на историјата, во текот на 17 и 18 век, буржоазијата била политички напредна општествена класа што ги поддржувала начелата на уставното владеење и природното право, спротивно на Законот за привилегии и тврдењата за владеење со божествено право што благородниците и прелатите ги користеле автономно за време на феудалниот поредок.

Англиската граѓанска војна (1642–1651), Американската револуционерна војна (1775–1783) и Француската револуција (1789–1799) биле делумно мотивирани од желбата на буржоазијата да се ослободи од феудалните и кралските ограничувања на нејзините лични слободи, комерцијални перспективи и сопственост на имотот. Во 19 век, буржоазијата се залагала за либерализам и се здобила со политички права, верски права и граѓански слободи за себе и за пониските општествени класи. Затоа, буржоазијата била напредна филозофска и политичка сила во западните општества.

По Индустриската револуција (1750–1850), во средината на XIX век, општествената класа на буржоазијата многу се проширила што предизвикало нејзино раслојување - по деловна активност и по економска функција - во висока буржоазија (банкари и индустријалци) и ситна буржоазија (трговци и работници). Покрај тоа, до крајот на 19 век, капиталистите (првобитната буржоазија) се издигнала во високата класа, додека развојот на технологијата и техничките занимања овозможиле подем на мажите и жените од работничката класа до пониските слоеви на буржоазијата.

Денотации

Марксистичка теорија

Карл Маркс

Според Карл Маркс, буржоазијата во средниот век обично се состоела од самовработени деловни лица - како трговец, банкар или претприемач - чија економска улога во општеството била да дејствува како финансиски посредник на феудалниот земјопоседник и селанецот кој работел на феудот, земјата на господарот. Меѓутоа, до 18 век, до Индустриската револуција (1750–1850) и индустрискиот капитализам, буржоазијата станала економска владејачка класа која ги поседувала средствата за производство (капитал и земја) и ги контролирала средствата за принуда (вооружените сили и правниот систем, полициските сили и затворскиот систем).

Во такво општество, сопственоста на буржоазијата врз средствата за производство им овозможило да ја вработат и експлоатираат наемничката работничка класа (градска и селска), луѓе чие единственото економско средство им е работата, а буржоаската контрола на средствата за принуда ги потиснала социополитичките предизвици на пониските класи и на тој начин го зачувала економскиот статус кво. Работниците останале работници, а работодавачите останаа работодавци.

Во 19 век, Маркс разликувал два вида буржоаски капиталисти: (i) функционални капиталисти, деловните администратори на средствата за производство; и (ii) рентиер-капиталисти чии средства за живот потекнуваат или од изнајмување на имот или од приходите од камати произведени од финансискиот капитал, или и од двете. Во текот на економските односи, работничката класа и буржоазијата непрекинато се во класна борба, при што капиталистите ги експлоатираат работниците, додека работниците се спротивставуваат на нивната економска експлоатација, која настанува затоа што работникот не ги поседува средствата за производство и за да заработи за живот, бара вработување кај буржоаските капиталисти. Работникот произведува стоки и услуги кои се сопственост на работодавачот, што тој најчесто ги продава.

Покрај тоа што ја опишува општествената класа што ги поседува средствата за производство, марксистичката употреба на изразот „буржоазија“ го опишува и потрошувачкиот начин на живот што произлегува од сопственоста на капиталот и недвижностите. Маркс ја признал буржоаската трудољубивост што го создала богатството, но го критикувал моралното лицемерие на буржоазијата кога го пренебрегнува потеклото на нејзиното богатство: експлоатацијата на пролетаријатот, градските и селските работници. Понатамошното значење на изразот „буржоазија“ ги опишува идеолошките концепти како што е „буржоаската слобода“, која се смета дека е спротивна на суштинските облици на слобода; „буржоаска независност“; „буржоаска индивидуалност“; „буржоаско семејство“; и така натаму, сето тоа произлегува од поседувањето капитал и имот (види Комунистички манифест, 1848).

Франција и земјите од француско говорно подрачје

На англиски, изразот буржоазија често се користи за означување на средната класа. Всушност, францускиот израз ги опфаќа високите и средните економски класи, недоразбирање што се случило и на други јазици. Буржоазијата во Франција и многу земји од француско говорно подрачје се дели на пет социјални слоеви што еволуираат: ситна буржоазија, средна буржоазија, голема буржоазија, висока буржоазија и стара буржоазија.

Ситна буржоазија

Ситната буржоазија е еквивалент на современата средна класа, а може да се однесува и на „општествената класа помеѓу средната класа и пониската класа - долната средна класа“.

Литература

• Benét, William Rose (1987). Benét's Reader's Encyclopedia. Harper & Row. ISBN 978-0-06-181088-6. Посетено на 7 October 2020.
• Kinder, Marsha; Andrew, Horton (1999). Buñuel's The Discreet Charm of the Bourgeoisie. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-56831-9. Посетено на 7 October 2020.
• McCloskey, Deirdre Nansen (2016). Bourgeois Equality: How Ideas, Not Capital or Institutions, Enriched the World. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-33404-2. Посетено на 7 October 2020.
• Molière (1899). Molière's Le bourgeois gentilhomme (француски). D.C. Heath & Company. ISBN 9781976406379. Посетено на 7 October 2020.
• Nicholls, David; Nicholls, Gill (2000). Adolf Hitler: A Biographical Companion. ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-965-6. Посетено на 7 October 2020.
• Overy, R. J. (2004). The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-02030-4. Посетено на 7 October 2020.
• Bledstein, Burton J. and Johnston, Robert D. (eds.) The Middling Sorts: Explorations in the History of the American Middle Class. Routledge. 2001.
• Brooks, David, Bobos In Paradise: The New Upper Class and How They Got There. Simon & Schuster. 2001.
• Byrne, Frank J. Becoming Bourgeois: Merchant Culture in the South, 1820–1865. University Press of Kentucky. 2006.
• Cousin, Bruno and Sébastien Chauvin (2021). „"Is there a global super-bourgeoisie?"“. doi:10.1111/soc4.12883. Sociology Compass, vol. 15, issue 6, pp. 1–15. online
• Hunt, Margaret R. The Middling Sort: Commerce, Gender, and the Family in England, 1680–1780. University of California Press. 1996.
• Lockwood, David. Cronies or Capitalists? The Russian Bourgeoisie and the Bourgeois Revolution from 1850 to 1917. Cambridge Scholars Publishing. 2009.
• Siegel, Jerrold. Bohemian Paris: Culture, Politics, and the Boundaries of Bourgeois Life, 1830–1930. The Johns Hopkins University Press. 1999.
• Stern, Robert W. Changing India: Bourgeois Revolution on the Subcontinent. Cambridge University Press. 2nd edition, 2003.
• Appleby, Joyce (2011). The Relentless Revolution: A History of Capitalism.
• Business History Review, Special issue on Italy and the Origins of Capitalism, Business History Review, Volume 94 - Issue 1 - Spring 2020.
• Cheta, Omar Youssef (2018). „The economy by other means: The historiography of capitalism in the modern Middle East“. History Compass. 16 (4). doi:10.1111/hic3.12444.
• Comninel, George C. (2000). „English feudalism and the origins of capitalism“. The Journal of Peasant Studies. 27 (4): 1–53. doi:10.1080/03066150008438748. S2CID 59130738.
• Maurice Dobb and Paul Sweezy's famous debate on transition from feudalism to capitalism. Hilton, Rodney H. 1976. ed. The Transition from Feudalism to Capitalism.
  • blog on the Dobb-Sweezy debate Leftspot.com
• Duplessis, Robert S (1997). Transitions to Capitalism in Early Modern Europe..
• Friedman, Walter A. "Recent trends in business history research: Capitalism, democracy, and innovation". Enterprise & Society 18.4 (2017): 748–771.
• Giddens, Anthony (1971). Capitalism and modern social theory: An analysis of the writings of Marx, Durkheim and Max Weber..
• Hilt, Eric. "Economic History, Historical Analysis, and the 'New History of Capitalism'". Journal of Economic History (June 2017) 77#2 pp. 511–536. online
• Kocka, Jürgen (2016). Capitalism: A Short History. ISBN 0691178224.
• McCarraher, Eugene (2022). The Enchantments of Mammon: How Capitalism Became the Religion of Modernity. ISBN 0674271092. excerpt
• Marx, Karl (1867) Das Kapital
• Morton, Adam David (2005). „The Age of Absolutism: Capitalism, the modern states-system and international relations“. Review of International Studies. 31 (3): 495–517. doi:10.1017/S0260210505006601. S2CID 144183892.
• Neal, Larry, and Jeffrey G. Williamson, eds. The Cambridge History of Capitalism (2 Vol 2016)
• Olmstead, Alan L., and Paul W. Rhode. "Cotton, slavery, and the new history of capitalism". Explorations in Economic History 67 (2018): 1–17. onlineАрхивирано на 8 март 2021 г.
• O'Sullivan, Mary. "The Intelligent Woman's Guide to Capitalism". Enterprise & Society 19.4 (2018): 751–802. online
• Nolan, Peter (2009). Crossroads: The end of wild capitalism. ISBN 978-0-462-09968-2.. Marshall Cavendish,
• Patriquin, Larry (2004). „The Agrarian Origins of the Industrial Revolution in England“. Review of Radical Political Economics. 36 (2): 196–216. doi:10.1177/0486613404264190. S2CID 143512883.
• Perelman, Michael (2000) The Invention of Capitalism: Classical Political Economy and the Secret History of Primitive Accumulation. Duke University Press. ISBN 0-8223-2491-1, ISBN 978-0-8223-2491-1
• Prak, Maarten; Zanden, Jan Luiten van (2022). Pioneers of Capitalism: The Netherlands 1000–1800. Princeton University Press.
• Schuessler, Jennifer. "In History Departments, It's Up With Capitalism" April 6, 2013 The New York Times
• Schumpeter, Joseph A. Can capitalism survive? (1978)
• James Denham-Steuart [1767] An Inquiry into the Principles of Political Economy vol 1, vol2, vol 3
• Weber, Max (2002). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism..
• Zmolek, Mike (2000). "The case for Agrarian capitalism: A response to albritton" Journal of Peasant Studies, Volume 27, Issue 4 July 2000, pp. 138–59
• Zmolek M (2001). DEBATE – Further Thoughts on Agrarian Capitalism: A Reply to Albritton. The Journal of Peasant Studies, Volume 29, Number 1, October 2001, pp. 129–54 (26)
• Debating Agrarian Capitalism: A Rejoinder to Albritton
• Research in Political Economy, Volume 22
• The Roots of Merchant Capitalism
• World Socialist Movement. "What Is Capitalism?" World Socialism. 13, August 2007.
• Thomas K. McCraw, "The Current Crisis and the Essence of Capitalism", The Montreal Review (August, 2011)
• Zofia Łapniewska, "History of Capitalism", Museum des Kapitalismus, Berlin 2014.

Надворешни врски

• Демократската држава Критика на буржоаскиот суверенитет (англиски)