Горјанско движење
Горјанско движење бил вооружен отпор против комунистичкиот режим воспоставен во Бугарија во годините по државниот удар од 9 септември 1944 година, кој постоел во периодот 1945 до 1958 година. Учесниците во ова движење се нарекувале Горјани и тоа било едно од првите и едно од најдолгите движења на отпорот против комунистичкиот режим по крајот на Втората светска војна.[1]
Етимологија[уреди | уреди извор]
Зборот „Горјани“ доаѓа од бугарскиот збор „гора“ (на македонски: шума) и буквално се преведува како „шумски луѓе“.
Причини за појава[уреди | уреди извор]
Новиот комунистички режим, потпомогнат од окупационата Црвената армија, наметнал политика на војна преку неколку бранови на терор: вонсудско заплашување веднаш по државниот удар на 9 септември 1944 година, трибунали на така наречениот „Народни суд“ во средината на 1940-тите, елиминација на опозицијата во Бугарија[2] и лов на „Непријатели со партиска карта“ на крајот на 1940-тите и во 1950-тите.
Вооружениот отпор кон комунистите започна веднаш по пучот и достигнал одржливи размери во селата по егзекуцијата на водачот на Бугарски земјоделски народен сојуз (БЗБС) Никола Петков во 1947 година и забраната на Бугарската социјалдемократска работничка партија (БСДП) во 1948 година. Во 1940-тите, Горјаните се состоеле претежно од селски луѓе, членови на распуштената опозиција кои се криеле од властите, поранешни војници и офицери, поранешни активисти на Внатрешната македонска револуционерна организација (ВМРО), неколку поранешни прокомунистички партизани и комунисти кои биле поврзани со погубениот „Непријателот со партиска карта“ Трајчо Костов.
Големите кампањи за присилна колективизација започнале во 1950-тите.[3] Тие претставувале масовно заплашување на селанството, вклучувајќи закани, вонсудско затворање и тортура и убиства.[4] Ова донесло нов пораст на поддршката за Горјанското движење.
Мотивите на Горјанско движење[уреди | уреди извор]
Овие услови ги одредуваат и целите на Горјаните. Тие се:
- против диктатурата и теророт;
- против политичката репресија;
- против присилна конфискација на приватен имот, вклучително и земјоделско земјиште;
- против советизацијата на Бугарија;
- за враќање на слободата, демократијата и пазарната економија како пред 1934 година.
Организација[уреди | уреди извор]
Горјанското движење настанал како спонтан отпор против советизацијата на Бугарија и комунистичкиот терор и немал обединета организација и стратегија. Во него се вклучени околу 10.000 луѓе од различни слоеви на бугарското општество — Горјани и нивни помагачи. Самите Горјани броиле околу 2.000 луѓе, а откриените илегални организации — над 600. Горјаните се бореле против комунистичката власт од 1944 до 1958 година. Чети им се активни низ целата земја, а околу 160 Горјани се бореле сами. На почетокот на 1950-тите, раководството на Бугарската комунистичката партија создала специјален Оддел XII при Државната безбедност за борба и ликвидација на Горјанското движење со поделби во окружните канцеларии на Министерството за внатрешни работи, обложувајќи се на создавање на агентска мрежа.[5]
Малкумина од Горјаниte преживеале, повеќето загинале во битките или биле заробени, осудени на смрт или убиени без судење. Нивните семејства се прогонувани и угнетувани со децении.
Вооружениот антикомунистички отпор имал своја прекугранична радио станица „Горјанин“, која емитувала програма до 1962 година. Нејзиното мото било „Гласот на бугарскиот отпор“ и емитувала со два предаватели на различни фреквенции од околината на Атина. Континуирано било заглавено од радиотехничките борбени оддели на Државната безбедност.
Проценки[уреди | уреди извор]
На 21 декември 2016 година, претседателот на Бугарија, Росен Плевнелиев, постхумно одликуваше 30 активисти на Горјанското движење со Орден „За граѓански заслуги“ 1 степен за „исклучително големи заслуги и напори за зајакнување на граѓанското општество, за заштита на човековите права. и слободи и за неговиот отпор против тоталитарниот режим“.[6]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Горчева, Даниела, „Забравената съпротива“
- ↑ Дертлиев, Петър „Ден първи-ден последен“, София, 1996
- ↑ “Нов кооперативен сборник, книга 1”, София, 1994 г., изд. „БалБок“ [Nov Kooperativen Sbornik, Vol 1, BalBok, Sofia, 1994, in Bulgarian]
- ↑ Габриела Цанева „Миналото в мен“ [Minaloto v Men, Tsekva, Gabriela, in Bulgarian]
- ↑ www.decommunization.org/ Горяни
- ↑ „Президентът към наследници на горяните: За освобождението ни от тоталитаризма са се жертвали хиляди и не трябва да допускаме подмяна на историята“. Президент на Република България. 21 декември 2016. Занемарен непознатиот параметар
|accssess_date=(help)