Вакцина против лајшманиоза

Од Википедија — слободната енциклопедија
Паразитолог кој работи на Л

Вакцината против лајшманиоза е вакцина која ќе ја спречи лајшманиозата. Од 2017 година, не била достапна вакцината за луѓе.[1][2] Во моментов постојат некои ефективни вакцини против лајшманиоза за кучиња.[2]

Паразитот кој предизвикува лајшманиоза е лајшманија, која е трипаносоматида. Болеста се шири од песочни мушички. Животните како што се кучињата можат да бидат вектори на паразитот, ширејќи го на мушичките и од песочните мушички на луѓето. Стратегијата за вакцинација за контрола или елиминирање на лајшманиозата може да вклучува развој на вакцина за луѓе и други вакцини за животни.

Научниците посакуваат вакцина и има истражување за вакцини.[3] Исто така, се смета дека практиките за јавно здравје можат да ја контролираат или елиминираат лајшманиозата без вакцина.[3]

Лајшманизација[уреди | уреди извор]

Луѓето кои се опоравуваат од лајшманиоза добиваат имунитет од реинфекција.[4] „Лајшманизација“ е практика на инокулација со жива лајшманија за да се индуцира блага кожна лајшманиоза за да се спречи идна опасна инфекција.[4][5] Некои бедуински и курдски култури практикувале лајшманизација како традиционална медицина.[6][7] Постојат историски извештаи и децении на медицински истражувања кои ја опишуваат ефикасноста од ова.

Традиционалното знаење за лајшманизацијата го информираше развојот на вакцина против лајшманиоза.[6]

Развој на вакцина[уреди | уреди извор]

Еден научен труд од 2015 година тврди дека развојот и употребата на вакцина би бил најдобриот начин за елиминирање на лајшманиозата од Јужна Азија.[8] Обидите да се создаде вакцина со жива, инактивирана или атенуирана лајшманија не успеале.[9] Обидите да се создаде пептидна, ДНК или протеинска вакцина покажале ефикасност кај моделите на животински вакцини, но не и ефикасност кај луѓето.[9] Постојат низа предизвици со објаснувања во молекуларната биологија кои ја објаснуваат тешкотијата на развојот на вакцината.[9]

Развојот на вакцината е тежок бидејќи паразитите живеат кај луѓето, песочните муви и други животни, така што вакцината само кај луѓето не би ги елиминирала протозоите кај инсектите и животните.[10] Постои предизвик во толкувањето на податоците во животинските модели за да се применат на луѓето.[11] Друг предизвик е ефективно пренесување на знаењето од лабораториски услови на теренска пракса.[11] Исто така, постои основен недостиг на научно разбирање за тоа како антипаразитарната вакцина треба да генерира и одржува имунолошка меморија за време на паразитска инфекција.[11]

Развојот на вакцина со помош на технологијата CRISPR-Cas9 бил објавен во 2020 година[12] што покажа дека инокулацијата со жив атенуиран сој на Leishmania предизвикува издржлива заштита, аналогно на лајшманизацијата. Друг мутант за бришење на ген бил создаден во сој Leishmania mexicana во 2022 година, покажувајќи целосна инхибиција на типичните кожни лезии кај моделите на глувци благодарение на намалената индукција на Th2 цитокините.[13]

Клинички испитувања[уреди | уреди извор]

Од 2016 година, има неколку вакцини во развој, а три поминале на клинички испитувања.[1] Едно клиничко испитување во Бразил користело инактивирана вакцина за човечка имунотерапија.[1] Друг во Узбекистан користел атенуирана вакцина за човечка имунотерапија.[1] Друга во Бразил била вакцинацијата на кучиња за да се спречи тие животни да ја шират болеста.[1]

Вакцините за кучиња се успешни во обезбедувањето имунитет.[2] Во 2008 година, во Бразил била лансирана вакцина за кучиња, која е позната како LeishTech, вакцина базирана на рекомбинантен протеин.[14] Во 2011 година CaniLeish, вакцина направена со антигени од L. infantum, била лиценцирана во Европа.[5][14] Во тек се напори за развој на дополнителни вакцини за кучиња со една вакцина од втора генерација која ќе биде одобрена во Бразил од 2017 година.[15]

Историја[уреди | уреди извор]

Саул Адлер го припитомил сирискиот хрчак во 1930-тите за да го користи во истражувањето на лајшманијазата.[16]

Во раните 1900-ти научниците научиле како да го одгледуваат паразитот, а работата во 1940-тите предводена од Саул Адлер довело до тоа практиката на лајшманизација да биде широко распространета во Израел и Русија до 1980-тите, кога големите клинички испитувања покажале дека практиката довела до долгорочни кожни лезии, егзацербација на псоријаза и имуносупресија кај некои луѓе.[6][7] За време на Иранско-ирачката војна над 2 милиони луѓе во Иран биле вакцинирани на овој начин.[17][18] Од 2006 година, таквите вакцини сè уште биле лиценцирани и користени во Узбекистан.[17]

Клиничките испитувања со убиени паразити имале спротивставени резултати во 1940-тите, а работата на таквите вакцини продолжила до 1970-тите, кога имало ветувачки мали клинички испитувања, и кои продолжиле со обемни клинички испитувања во Еквадор, Бразил, во Иран, до 1990-тите.[19]

Претклиничката работа со генетски модифицирани вакцини со живи атенуирани паразити била спроведена во 1990-тите и 2000-тите, како и работата со синтетички пептиди, рекомбинантни протеини, гликопротеини и гликолипиди од видовите на лајшманија и гола ДНК. Од 2016 година, ниту еден од овие кандидати за вакцини од втора генерација не стигнал на пазарот, а малкумина биле тестирани во клинички испитувања.[20]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Srivastava, S; Shankar, P; Mishra, J; Singh, S (12 May 2016). „Possibilities and challenges for developing a successful vaccine for leishmaniasis“. Parasites & Vectors. 9 (1): 277. doi:10.1186/s13071-016-1553-y. PMC 4866332. PMID 27175732.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Moafi, M; Rezvan, H; Sherkat, R; Taleban, R (2019). "Leishmania Vaccines Entered in Clinical Trials: A Review of Literature". International Journal of Preventive Medicine. 10: 95. doi:10.4103/ijpvm.IJPVM_116_18. PMC 6592111. PMID 31360342.
  3. ↑ 3,0 3,1 Ghorbani, M; Farhoudi, R (2018). „Leishmaniasis in humans: drug or vaccine therapy?“. Drug Design, Development and Therapy. 12: 25–40. doi:10.2147/DDDT.S146521. PMC 5743117. PMID 29317800.
  4. ↑ 4,0 4,1 Mohebali, M; Nadim, A; Khamesipour, A (December 2019). „An overview of leishmanization experience: A successful control measure and a tool to evaluate candidate vaccines“. Acta Tropica. 200: 105173. doi:10.1016/j.actatropica.2019.105173. PMID 31525323.
  5. ↑ 5,0 5,1 Dunning, N. (17 February 2009). „Leishmania vaccines: from leishmanization to the era of DNA technology“. Bioscience Horizons. 2 (1): 73–82. doi:10.1093/biohorizons/hzp004.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Handman, E. (1 April 2001). „Leishmaniasis: Current Status of Vaccine Development“. Clinical Microbiology Reviews. 14 (2): 229–243. doi:10.1128/CMR.14.2.229-243.2001. PMC 88972. PMID 11292637.
  7. ↑ 7,0 7,1 Palatnik-de-Sousa, CB (25 March 2008). „Vaccines for leishmaniasis in the fore coming 25 years“. Vaccine. 26 (14): 1709–24. doi:10.1016/j.vaccine.2008.01.023. PMID 18295939.
  8. ↑ Engwerda, C. R.; Matlashewski, G. (2015-07-01). „Development of Leishmania vaccines in the era of visceral leishmaniasis elimination“. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene (англиски). 109 (7): 423–424. doi:10.1093/trstmh/trv039. ISSN 0035-9203.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Zutshi, Shubhranshu; Kumar, Sunil; Chauhan, Prashant; Bansode, Yashwant; Nair, Arathi; Roy, Somenath; Sarkar, Arup; Saha, Bhaskar (18 October 2019). „Anti-Leishmanial Vaccines: Assumptions, Approaches, and Annulments“ (PDF). Vaccines. 7 (4): 156. doi:10.3390/vaccines7040156. PMC 6963565. PMID 31635276. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-02-09. Посетено на 2021-06-27.
  10. ↑ Garg, Ravendra; Dube, Anuradha (March 2006). „Animal models for vaccine studies for visceral leishmaniasis“ (PDF). Indian Journal of Medical Research. 123 (3): 439–54. PMID 16778322. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-06-28. Посетено на 2021-06-27.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Kedzierski, Lukasz (May 2010). „Leishmaniasis Vaccine: Where are We Today?“. Journal of Global Infectious Diseases. 2 (2): 177–85. doi:10.4103/0974-777X.62881. PMC 2889658. PMID 20606974.
  12. ↑ Zhang, Wen-Wei; Karmakar, Subir; Gannavaram, Sreenivas; Dey, Ranadhir; Lypaczewski, Patrick; Ismail, Nevien; Siddiqui, Abid; Simonyan, Vahan; Oliveira, Fabiano (10 July 2020). „A second generation leishmanization vaccine with a markerless attenuated Leishmania major strain using CRISPR gene editing“. Nature Communications. 11 (1): 3461. Bibcode:2020NatCo..11.3461Z. doi:10.1038/s41467-020-17154-z. PMC 7351751. PMID 32651371.
  13. ↑ Volpedo, Greta; Pacheco-Fernandez, Thalia; Holcomb, Erin A.; Zhang, Wen-Wei; Lypaczewski, Patrick; Cox, Blake; Fultz, Rebecca; Mishan, Chelsea; Verma, Chaitenya (2022-03-02). „Centrin-deficient Leishmania mexicana confers protection against New World cutaneous leishmaniasis“. npj Vaccines (англиски). 7 (1). doi:10.1038/s41541-022-00449-1. ISSN 2059-0105.
  14. ↑ 14,0 14,1 Bowman, Dwight D. (2014). Georgis' Parasitology for Veterinarians (10th. изд.). Elsevier Health Sciences. стр. 440. ISBN 9781455739882. Архивирано од изворникот на 8 септември 2017.
  15. ↑ Ghorbani, M; Farhoudi, R (2018). „Leishmaniasis in humans: drug or vaccine therapy?“. Drug Design, Development and Therapy. 12: 25–40. doi:10.2147/DDDT.S146521. PMC 5743117. PMID 29317800.
  16. ↑ Killick-Kendrick, R. (20 March 2013). „The race to discover the insect vector of kala-azar: a great saga of tropical medicine 1903–1942“. Bulletin de la Société de pathologie exotique. 106 (2): 131–137. doi:10.1007/s13149-013-0285-x. PMID 23516011.
  17. ↑ 17,0 17,1 Khamesipour, A; Rafati, S; Davoudi, N; Maboudi, F; Modabber, F (March 2006). „Leishmaniasis vaccine candidates for development: a global overview“ (PDF). The Indian Journal of Medical Research. 123 (3): 423–38. PMID 16778321. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 September 2017.
  18. ↑ Azizi MH, MH; и др. (2016). „History of Leishmaniasis in Iran from 19th Century Onward“ (PDF). Arch Iran Med. 19 (2): 153–162. PMID 26838089. Архивирано од изворникот (PDF) на 16 January 2017.
  19. ↑ Handman, E (April 2001). „Leishmaniasis: current status of vaccine development“. Clinical Microbiology Reviews. 14 (2): 229–43. doi:10.1128/CMR.14.2.229-243.2001. PMC 88972. PMID 11292637.
  20. ↑ Srivastava, S; Shankar, P; Mishra, J; Singh, S (12 May 2016). „Possibilities and challenges for developing a successful vaccine for leishmaniasis“. Parasites & Vectors. 9 (1): 277. doi:10.1186/s13071-016-1553-y. PMC 4866332. PMID 27175732.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вакцина_против_лајшманиоза&oldid=5189807“