Блазар

Блазар — многу збиен квазар (квазиѕвезден радиоизвор) поврзан со претпоставена супермасивна црна дупка во центарот на една активна, џиновска елиптична галаксија. Блазари се меѓу најенергичните појави во вселената и се важна тема во вонгалактичката астрономија.^[1]

Блазарите се членови на една поголема група на активни галаксии кои содржат активни галактички јадра (AGN). Неколку ретки објекти може да бидат „средни блазари“ кои изгледа како да имаат мешавина од својствата на двете оптички насилни променливи (ОНВ) квазари и BL Lac објекти. Името блазар првично било измислено во 1978 година од астрономот Едвард Шпигел за да ја означи комбинацијата од овие две класи.

Блазарите емитуваат релативистичен млаз кој е насочек кон Земјата. Многу блазари имаат очигледни суперлуминални одлики функции во рамките на првите неколку парсеци на нивните млазови, најверојатно поради релативистички шок фронтови.^[2]

Општоприфатена слика е дека ОНВ квазарите се суштински моќни радио галаксии, додека BL Lac објектите се природно слаби радио галаксии. И во двата случаи галаксиите домаќини се џиновски елипси.

Алтернативните модели, на пример гравитациската леќа, може да смета на неколку забелешки за некои blazars кои не се во согласност со општите својства.

Структура[уреди | уреди извор]

Блазарите, како и сите AGN, се смета дека во крајна линија се напојуваат со материјалот којшто паѓа на супермасивна црна дупка во центарот на галаксијата домаќин. Гас, прашина и повремено ѕвезда се заробени во оваа централна црна дупка создавајќи топол диск кој создава огромни количини енергија во форма на фотони, електрони, позитрони и други елементарни честички. Овој регион е прилично мал, околу 10−3 парсеци во големина.

Исто така, постои поголема матна тороида која се протега неколку парсеци од централната црна дупка, која содржи топол гас со вградени региони на поголема густина. Овие „облаци“ може да ја апсорбираат и потоа повторно да ја ре емитуваат на енергија од регионите поблиску до црната дупка. На Земјата облаците се детектирани како емисија на линии во блазар спектар.

На насобирачкиот диск, под агол од 90 степени, пар од релативистички млазеви носи високоенергетска плазма далеку од AGN. Млазот е подреден од комбинација со интензивна магнетни полиња и моќни ветрови од насобирачкиот диск и тороидот. Во внатрешноста на млазот, високоенергетски фотони и честички комуницираат едни со други и со силното магнетно поле. Овие релативистички млазови може да се протегаат дури до многу десетици килопарсеци од централната црна дупка.

Сите овие региони може да произведуваат различна набљудувана енергија, најчесто во форма на нетоплотен спектар којшто се протегадвижат од многу ниска радио честота до екстремно енергетски гама-зраци со висока поларизација (обично неколку проценти) на некои честоти. Нетоплотниот спектар се состои од синхротроно зрачење во осег од радио до Х-зраци и во инверзна Compton емисија во опсег од Х-зраци до гама-зраци. Топлинскиот спектар кој се појавува во ултравиолетовиот регион и слаби оптички оддавни линии се исто така присутни во ОНВ квазарите, но се слаби или воопшто не постојат во BL Lac објектите.

Релативистичко зрачење[уреди | уреди извор]

Откривање[уреди | уреди извор]

Многу од посветла блазари најпрвин беа идентификувани не како моќни далечни галаксии, туку како неправилни променливи ѕвезди во нашата галаксија. Овие блазари како вистински неправилни променливи ѕвезди се менуваа во светлината на периоди од денови до години, но без никаква шема.

Почетокот на развојот на радиоастрономијата покажа дека постојат бројни светли радиоизвори на небото. До крајот на 1950-тите години резолуцијата на радиотелескопите беше доволна за да овозможи се идентификуваат специфични радиоизвори со оптички средства, што доведе до откривање на квазарите. Блазарите беа многу застапени помеѓу овие рани квазари.

Во 1968 година слична врска беше создадена помеѓу „променливата ѕвезда“ BL Гуштер и моќниот радиоизвор VRO 42.22.01^[3] BL Lacertae покажа многу од одликите на квазарите, но оптичкиот спектар беше лишен од спектралните линии кои се користеа за да се одреди црвеното поместување. Слабите индикации за основната галаксија, што беше доказ дека BL Lacertae не беше ѕвезда, беа пронајдени во 1974 година.

Вонгалактичката природа на BL Lacertae не беше изненадување. Во 1972 година неколку променливи оптички и радиоизвори беа групирани заедно и беа предложени како нова класа на галаксијата: BL Lacertae – тип на објекти. Оваа терминологија наскоро беше скратена на „BL Lacertae објект“, "BL Lac објект" или едноставно "BL Lac". (Нотирајте дека вториот термин може исто така да значи и оригиналниот блазар, а не целата класа.)

Почнувајќи од 2003 година, познати се неколку стотици BL Lac објекти.

Актуелно гледиште[уреди | уреди извор]

Се смета дека блазар се активни галактички јадра, со релативистички млазови ориентирани во близина на линијата на видикот со набљудувачот.

Посебните ориентација на млазот ги објаснува општите специфични одлики: забележана висока луминозност, многу брза промена, висока поларизација (во споредба со не-блазарните квазари) и очигледните суперлуминални движења забележани во првите неколку парсеци од млазовите во повеќето блазари.

Унифицираната шема или унифицираниот модел станаа општо прифатените кога високопроменливи квазари се поврзани со суштински моќни радио галаксии и BL Lac објектите се поврзани со суштински слаби радио галаксии.^[4] Разликата помеѓу овие две поврзани популации ја објаснува разликата во одликите на емисионата линија во блазарите.^[5]

Алтернативните објаснувања за релативистичкиот млаз / пристапот на унифицирана шема кои беа предложени, вклучуваат гравитациско микролеќирање и кохерентна емисија од релативистички млаз. Ниту една од овие не ги објаснуваат целокупните својства на блазарите. На пример микролеќирањето е ахроматско. Тоа значи сите делови од спектарот се зголемуваат и паѓаат заедно. Ова не е многу јасно забележано кај блазарите. Сепак, можно е дека овие процеси, како и покомплексната плазма физика, можат да дадат одредени забелешки или некои детали.