Ашики од Азербејџан
Уметноста на азербејџанските Ашики комбинирала поезија, раскажување приказни, танц и вокална и инструментална музика во традиционална изведба. Оваа уметност била еден од симболите на азербејџанската култура и се сметала за амблем на националниот идентитет и чувар на азербејџанскиот јазик, литература и музика.
Карактеризиран со придружба на копуз, гудачки музички инструмент, класичниот репертоар на азербејџанските Ашики вклучувал 200 песни, 150 литературно-музички композиции познати како дастани, речиси 2.000 песни и бројни приказни.
Од 2009 година, уметноста на азербејџанските Ашики била впишана на Репрезентативната листа на нематеријалното културно наследство на човештвото.
Етимологија[уреди | уреди извор]
Во денешните енциклопедиски речници, зборот Ашик, што значел „оној кој е заљубен“, бил изведен од арапскиот и персискиот. Некои енциклопедии го дефинираат Ашик како народен пејач-поет на Кавказ и соседните народи.
Историја[уреди | уреди извор]
Рано потекло[уреди | уреди извор]
Од 16 век, азербејџанските ашики биле носители и чувари на националниот јазик, националниот идентитет и музиката што се изведувала на свадби, забави и народни фестивали.[1] Во текот на 20 век, се настапувало на ашик, а преку радиото и телевизијата станале вообичаени.
Советски период (1930-1991)[уреди | уреди извор]
Почнувајќи од 1930-тите, Уметноста на азербејџанските ашици, како и целата народна музичка култура на народите на СССР паднала под најстрога контрола на државната власт.[2][3] Како што Советскиот Сојуз високо ја ценел уметноста, за време на Културната револуција, уметноста на ашик, заедно со уметноста на мугам во Азербејџан била развиена додека мејхана се соочи со одредени ограничувања. Во 1938 година, бил одржан првиот конгрес на азербејџанските ашици и била објавена големата збирка на поезија на ашиците. Биле направени споменици за ашиците.
Модерна историја и светско прифаќање (1991–денес)[уреди | уреди извор]
Во современиот Азербејџан, професионалните ашики биле поделени во две категории: Ашик-изведувачи и Ашик-поети. Ашик-изведувачите, и покрај тоа што биле професионални раскажувачи, не се занимавале со поезија. Поради нивните индивидуални способности и острото разбирање на спецификите на родниот фолклор, тие правеле различни варијации и промени во нивните епови и легенди, особено во нивната проза.[4]
Ашик-поетите, напротив, заедно со раскажувачката дејност, се занимавале и со поезија. Во Азербејџан, таквите Ашики се нарекувале Устад, што од персиски се преведувало како „господар“. Ашик-поетите имале свои училишта, каде што ги учеле своите ученици на основите на ашичката креативност.
Популарните ашизи на модерен Азербејџан вклучувале ашик Зулфија, ашик Немет Касимли, ашик Ахлиман, ашик Адалат, ашик Камандар, Али Товузли и ашик Канлар.[4] Починатиот Залимхан Јагуб, член на парламентот на Азербејџан и претседател на Унијата на ашики до 2015 година, исто така била многу популарен.
По независноста на Азербејџан од СССР, Уметноста на азербејџанските ашици се вклучи во светската кампања за промоција на Културата на Азербејџан. Уметноста доби и голема државна поддршка, која организирала турнеи за ашиците ширум светот.
Изведба[уреди | уреди извор]
Во Азербејџан, стилот на изведба на ашиките се разликувала по специфичните карактеристики на локалната креативност. На пример, секој ашик што ги претставувал регионите Ганџа, Калбаџар, Газах, Товуз и Борчали значително се разликувал по својата индивидуална вештина и ја негувал традиционалната ашишка уметност.[5] Честопати изведбите на ашики биле придружени од изведувач на балабан и ансамбл на дувачки инструменти, но главниот музички инструмент на ашиките се сметал за азербејџански саз.[6] Креативните способности на ашиките се разликувале на следниве начини:
- Уста-ашики. Поет на народот „Уста ашух" – пишувал епови, песни, создавал песни, пеел и свирел за сазот и нивната изведба која била придружена со танцови движења.
- Ашик-инструменталист. Оваа улога вклучувала ширење на уметноста на познатите Ашики, пеење и свирење на саз, а понекогаш и танцување.
Гошма[уреди | уреди извор]
Гошма била најчестата форма на народната поезија на Ашик. Бројот на слогови во гошма можел да достигне единаесет. Самата Гошма, исто така, била поделена на неколку поджанрови, како што се Гозалама - форма која ја опишувала природната убавина и ги пофалува извонредните својства на човечкиот говор, Кочаклама - формата во која се случува глорификацијата на херојските дела или хероите, Ташлама - жанр што критикува социјални или човечки пороци, а Агит — спомен пеењето. [7]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „The Art of Azerbaijani Ashiq“. tourism-review.com. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ „Hamı əlinə saz götürüb çıxıb meydana...“. Архивирано од изворникот на 6 July 2011. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ „SOVET AZƏRBAYCANININ ÇİÇƏKLƏNƏN İNCƏSƏNƏTİ“. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ 4,0 4,1 „MUSİQİ“. Архивирано од изворникот на 19 July 2011. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ „AZƏRBAYCAN MUSİQİSİ“. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ „Aşıq sənəti“. Архивирано од изворникот на 4 June 2011. Посетено на 2 January 2011.
- ↑ „Формы ашугского творчества“. REPUBLIC OF TURKEY MINISTRY OF CULTURE AND TOURISM. Посетено на 2 January 2011.