Јаглен во Финска
Јагленот се користи како извор на енергија во Финска. Бидејќи Финска нема домашно производство на јаглен, мора сето тоа да го увезе од други земји, пред се од Русија. Финска е нација која произведува тресет. Тресетот е класифициран како јаглен според ИЕА.[1] Во 2016 година, финската влада ги објавила плановите за постепено отстранување на јагленот до 2030 година.[2]
Во 2021 година, вкупното снабдување со енергија (ТЕС) се одликувало со разновидна мешавина на извори. Биоенергијата и отпадот биле најголеми придонесувачи со 33,6%, потоа нафтата (20,8%), нуклеарната енергија (18,5%) и јагленот (6,3%).[3]
Во март 2022 година, Европската унија (ЕУ) вовела санкции што резултирале со целосна забрана за увоз на руски јаглен, кој станал целосно оперативен до август 2022 година.[3]
Климатска политика[уреди | уреди извор]
Националната стратегија за клима и енергија го поставила планот на Финска за исполнување на енергетските и климатските цели на ЕУ за 2030 година, заедно со нејзините сопствени национални цели. Овие обврски вклучувале намалување на емисиите на стакленички гасови за 60% до 2030 година, постигнување јаглеродна неутралност до 2035 година и постепено укинување на увозот на руска енергија.[3]
Јаглен[уреди | уреди извор]
Во Финска нема ископ на јаглен или катран од јаглен, а целиот јаглен се увезува. Според Финвоч (27.9.2010) во Финска има 13 електрани на јаглен. Компаниите Похјолан Воима, Фортум, Хелсиншки енергетика и Раутаруки се најголеми потрошувачи на јаглен. Според истрагата на Финвоч во 2010 година, ниту една од финските компании сè уште не се обврзала на постепено укинување на јагленот. Енергетските компании ги навеле следните намалувања на нивната идна употреба на јаглен: Хелсиншки енергетика -40% до 2020 година, Лахти Енергија неколку десетици% до 2012 година и Вантаан енергија -30% до 2014 година. [4] Во октомври 2018 година, финскиот парламент го одобрил владиниот предлог да се забрани употребата на јаглен за производство на енергија од 1 мај 2029 година.[5][6] Според статистиката на Финска, потрошувачката на тврд јаглен е намалена за три проценти во 2018 година во споредба со 2017 година. Потрошувачката на тврд јаглен како гориво во производството на електрична енергија и топлина изнесувал 3,1 милиони тони, што одговарало на 79 петаџули во енергетски контекст.[7]
Помеѓу 2011 и 2021 година, Финска забележала забележителна трансформација во својот енергетска мешавина. Процентот на фосилни горива во вкупното снабдување со енергија (ТЕС) се намалил од 53% на 36%, со пад забележан кај сите видови фосилни горива. Имено, уделот на јаглен во ТЕС паднал од 11% на 6,3% во текот на деценијата.[3]
Тресет[уреди | уреди извор]
Финска е производител на тресет, кој според дефиницијата на ИЕА се смета за форма на јаглен.[1] Тресетот е еколошки контроверзен и оспорен домашен почвен материјал. Тресетот го балансира нивото на водата и спречува поплави. Растенијата кои растат во тресет го зафаќаат јаглеродниот диоксид во атмосферата и оттука, се вели дека екосистемот на тресетите е ефикасен јаглероден мијалник. Ненарушените тресетни почви се богати со флора и фауна.
Вапо Ој е најголемиот производител на тресет. Во 1994 година Вапо имале 80% од пазарите во Финска. Вапо била државна компанија до 2002 година. Масалито купиле една третина во 2002 година и 49,9% во 2004 година. Стекнувањето било проучувано од финските власти за конкуренција во 2001 година врз основа на доминантната позиција во бизнисот со тресет. Европската комисија го прифатила договорот. Во 2009 година Масалито го продал својот удел со 165 милиони евра на Јужна Остроботија Воима Ој (EPV Oy).[8] Во пракса, Вапо е во сопственост на државата, ЕПВ и главните погони кои користат тресет, на начин на кој ЕПВ има акции од серијата А.
Тресетската енергија на Вапо е опасност за одржливоста на мочуриштата во Финска.[9]
Помеѓу 2011 и 2021 година, процентот на тресет во вкупното снабдување со енергија (TES) се намалил од 5,8% на 2,7%, како одраз на севкупниот тренд забележан кај сите видови фосилни горива.[3]
Увоз на јаглен[уреди | уреди извор]
Финска увезла 18,3 милиони тони јаглен во 2007-2009 година. Уделот на јаглен по земја на потекло во 2007-2009 година биле: Русија 72,5%, САД 7,3%, Канада 6,6%, Австралија 5,9%, Полска 3,0%, Јужна Африка 1,4%, Колумбија 1,3%, а Индонезија 1,1%. Поголемиот дел од финскиот јаглен се ископува во басенот Кузњецк во Кемеровската област, Русија.[4]
| 2007 година | 2008 година | 2009 година | |
|---|---|---|---|
| Русија | 4.824.000 | 3.770.000 | 4.683.000 |
| Соединети Држави | 355.000 | 532.000 | 443.000 |
| Канада | 529.000 | 393.000 | 293.000 |
| Австралија | 559.000 | 292.000 | 223.000 |
| Полска | 270.000 | 88.000 | 189.000 |
| Јужна Африка | - | 254.000 | - |
| Колумбија | 88.000 | 68.000 | 74.000 |
| Индонезија | - | 194.000 | 13.000 |
| Норвешка | 17.000 | 46.000 | 7.000 |
| Казахстан | 13.000 | 33.000 | 19.000 |
| Други | 15.000 | 1.000 | 15.000 |
| Вкупно | 6.670.000 | 5.671.000 | 5.959.000 |
Емисии на јаглерод диоксид[уреди | уреди извор]
| милиони тониCO2 | % од вкупно фосилни | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Фосилни | Тврд јаглен | друг јаглен | Тресет | друг
Тресет |
тресет | Вкупно јаглен | |
| 1990 | 53.0 | 12 | 3 | 6 | 20.1 | 10.6 | 37.9 |
| 2000 | 53.1 | 9 | 4 | 7 | 19.4 | 12.2 | 36.5 |
| 2004 | 64.3 | 16 | 4 | 9 | 28.7 | 14.5 | 44.6 |
| 2005 | 52.8 | 8 | 4 | 7 | 18.3 | 13.6 | 34.7 |
| 2006 | 64.1 | 15 | 4 | 10 | 28.9 | 15.3 | 45.1 |
| 2007 | 61.8 | 13 | 4 | 11 | 27.4 | 17.3 | 44.3 |
| 2008 | 53.7 | 9 | 3 | 9 | 20.7 | 15.8 | 38.5 |
| Друг јаглен: кокс, гас од високи печки, гас од печка за кокс, катран од јаглен и друг неодреден јаглен | |||||||
Поврзано[уреди | уреди извор]
- Енергетика во Финска
- Енергетска политика на Финска
- Електричен сектор во Финска
- Производство на електрична енергија
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „Balance definitions“. www.iea.org. Посетено на 2019-04-04.
- ↑ „Finland plans to ban coal by 2030 - Climate Action“. www.climateaction.org. Посетено на 2019-04-04.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Finland 2023 - Energy Policy Review“ (PDF). International Energy Agency (IEA). 2023.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Coal from the East and the South, Responsibility in energy company coal purchases, FinnWatch 23.12.2010
- ↑ „Finland approves ban on coal for energy use from 2029“. Reuters (англиски). 2019-02-28. Посетено на 2019-03-22.
- ↑ „Finland to prohibit energy use of coal on 1 May 2029“. www.helsinkitimes.fi (англиски). Посетено на 2019-03-22.
- ↑ Sandberg, Aleksi. „Statistics Finland - Consumption of hard coal“. www.stat.fi (англиски). Посетено на 2019-03-22.
- ↑ Esa Ruuskanen and Vapo: Suosta voimaa ja lämpöä, Turve Suomen energiapolitiikassa (Power and heat from peat, Peat in Finnish energy policy), Vapo 2010 pages157-8, 108-9 (на фински)
- ↑ Laiha sopu uppositurvesuohon HS 25.6.2012 A2