Лехитски јазици
| Лехитски | |
|---|---|
| Географска распространетост: | претежно Полска и Германија, како и во дијаспората |
| Класификација: | индоевропски |
| Гранки: | |
 Карта на лехитските јазици (вклучувајќи го полските дијалекти) | |
Лехитски јазици — група која ги опфаќа полскиот и неколку други јазици кои се говорат (или се говореле) на подрачјето на денешна Полска и денешна североисточна Германија.[1] Ова е гранка на поголемото западнословенско јазично семество, заедно со чехословачката целина (чешкиот и словачкиот) лужичките јазици (горнолужичкиот и долнолужичкиот).
Називот „лехитски“ доаѓа од Лех — легендарниот родоначалник на полскиот народ, од кого потекнува и архаичното име на Полска — Лехија.
Јазици[уреди | уреди извор]
Во групата спаѓаат следниве јазици:
- полски — околу 38 милиони говорници во Полска и неколку милиони во странство. Има неколку дијалекти, како големополскиот, малополскиот, мазовскиот и други.
- кашупски — го говорат преку 110.000 луѓе (2011)[2] во источно Поморјето (Померанија);
- шлески — преку 530.000 говорници (2011)[2] во полска Шлеска и извесен број луѓе во Чешка Шлеска.
- словински — изумрен на почетокот на XX век; се говорел во делови од Поморјето. Некои го групираат со кашупскиот како еден поморски (померански) јазик (кој може да се смета за дијалект на полскиот);
- полапски — изумрен во средината на XVIII век; го говорело словенското население околу реката Лаба (Елба) во денешна североисточна Германија.
Особености[уреди | уреди извор]
Лехитските јазици ги имаат следниве заеднички особености:[3]
- запазеност на носните самогласки (носовки).
- преод на прасловенските ě, e, ę во a, o, ǫ пред тврди самогласки (или други слични разликувања на овие самогласки, зависно од дијалектот). Оттука се јавуваат наизменични облици како lato („лето“, номинатив) vs. lecie („лете“, локатив), pięć („пет“) наспроти piąty („петти“).
- озвучување на слоговните согласки r, r', l', l. Compare modern Polish gardło („грло“) with Czech hrdlo.
- Преместување на or, ol, er, el во ro итн. in many words between согласки. Compare Polish mleko („млеко“).
- запазеност на прасловенското *dz како слеана согласка (ѕ во македонскиот), наместо проста струјна согласка z.
- отсуство на преодот g → ɣ. Според. полски góra со чешки hora („планина“).
- т.н. четврта палатализација на заднонепчените согласки во послкиот и кашупскиот.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Лехитски јазици, Енциклопедија Британика (англиски)
- ↑ 2,0 2,1 Извештај за исходот од националниот попис на населението и домовите во 2011 г. — Главна статистичка служба на Полска (полски)
- ↑ Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, VII изд., Wydawnictwo naukowe PWN, Варшава 1999. ISBN 83-01-12760-0
|