Жените во турската политика

Од Википедија — слободната енциклопедија
Жените имаат право на глас во Турција од 1934 година.

Жените во Турција имаат активно учество во националната политика, а бројот на жени во турскиот парламент постојано се зголемил на последните избори.

Позадина[уреди | уреди извор]

Хати Чирпан, една од првите жени во Парламентот на Турција, 1935 година.

Република Турција е основана по распаѓањето на Отоманското Царство на 29 октомври 1923 година. Иако политичката моќ на некои Валиде султани (мајки кралици) над османлиските султани била значителна, особено за време на периодот познат како Султанат на жените, жените немале шанса да служат на ниту една официјална политичка функција во отоманската ера.

Една значајна жена политички активист во првите денови на републиканската ера била Незихе Мухидин, која ја основала првата женска партија во Турција во јуни 1923 година; но никогаш не била легализирана бидејќи Републиката сè уште не била официјално прогласена. Мустафа Кемал Ататурк, основачот на Републиката иницирал серија реформи за модернизација на земјата, вклучително и граѓанска и политичка еднаквост на жените за прв пат. На 17 февруари 1926 година, Турција усвоила нов граѓански законик со кој правата на турските жени и мажи биле прогласени за еднакви, освен во правото на глас.[1] Турчинките добиле право на глас на локалните избори со Законот бр. 1580 на 3 април 1930 година.[2] Четири години подоцна, преку законодавството донесено на 5 декември 1934 година, тие добиле целосно универзално право на глас, порано од многу други земји.[2]

Претседател[уреди | уреди извор]

Досега немало жени претседателки во Турција.

Претседател на парламентот[уреди | уреди извор]

Досега немало жени претседателки на Големото национално собрание во Турција.

Заменик претседател[уреди | уреди извор]

Функцијата потпретседател била воспоставена во 2018 година и немало жена потпретседател во Турција.

Премиер (1920–2018)[уреди | уреди извор]

Тансу Чилер, турска професорка по економија од 1983 година, влегла во политиката во ноември 1990 година, приклучувајќи се на конзервативната Партија на вистинскиот пат (DYP). На 13 јуни 1993 година, таа била избрана за лидер на партијата, а на 25 јуни истата година, Чилер била назначена за премиер на коалициската влада, со што станала првата и единствена жена премиер на Турција до денес. Таа била на оваа функција до 6 март 1996 година во 50-та, 51 -та и 52-та влада на Турција.

№ Портрет Премиер Ја презеде функцијата Дата на стапување Време Влада Претседател
22 Тансу Чилер
(1946-) 		25 јуни 1993 5 октомври 1995 2 година, 256 денови I. Чилер
(50-та влада) 		Сулејман Демирел
5 октомври 1995 година 30 октомври 1995 II. Чилер
(51 влада)
30 октомври 1995 година 6 март 1996 III. Чилер
(52-ра влада)

Канцеларијата на премиерот била укината во Турција во 2018 година.

Владини министри[уреди | уреди извор]

Првата жена министер за внатрешни работи на Турција, Мерал Акшенер
Првата жена министер за национално образование во Турција Нимет Баш
Првата жена министер за семејство, труд и социјални услуги во Турција, Фатма Шахин
Првата жена министер за прашања на Европската унија во Турција, Берил Дедеоглу
Првата жена министер за трговија во Турција Рухсар Пекџан

Првата жена министер во турската влада била Туркан Акјол, во 1971 година. Таа била министерка за здравство во технократската влада на Нихат Ерим. ( 33-та влада на Турција) [3][4] Во 1983 година, таа била еден од основачите на СОДЕП, кратенка за Социјалдемократската партија, нова партија која станала една од најголемите политички партии во Турција во 1980-тите.

Жени во владините министерки:

Име Министерство Партија
Турхан Акјол

(1928–2017) 		Министер за здравство и социјално осигурување (1971)
Државен министер 1992–1993 		независна
SHP
Нермин Нефтчи
(1924–2003) 		Министер за култура (1974–1975)[4] CGP
Ирмен Ајкут

(родена 1940) 		Министер за труд и социјално осигурување (1987–1991)

Државен министер (1991 и 1996 г.), Министер за животна средина (1997–1999)

ANAP
Ѓулер Илери (родена 1948 г ) Државен министер (1991–1993)[4] SHP
Ајсел Бајкал
(1939–2003) 		Државен министер (1995–1995)[5] CHP
Онај Алпаго
(родена 1947) 		Државен министер (1994–1995)[4] SHP
Ишилај Сајгин

(1947-2019) 		Државен министер (1995–1996)
Министер за животна средина (1996),
Министер за туризам (1996)[4] 		DYP
Ајфер Јилмаз
(родена 1956) 		Државен министер (1996–1997)[4] DYP
Тансу Чилер
(родена 1946) 		Министер за надворешни работи (1996–1997)[4] DYP
Мерал Акшенер
(родена 1956) 		Министер за внатрешни работи (1996–1997)[4] DYP
Тајибе Ѓулек
(родена 1968) 		Државен министер (1999–2002)[4] DSP
Мелда Бајер
(родена 1950) 		Државен министер (1999–2002)[4] DSP
Ајсел Ќеликел
(родена 1933) 		Министер за правда (2002)[4][6] Independent
Гулдал Акшит

(родена 1960) 		Министер за туризам (2002–2003)
Државен министер (2003–2007)[4] 		AKP
Нимет Баш
(родена 1965) 		Државен министер (2003–2007)

Министер за национално образование (2009–2011)[4] 		AKP
Селма Алије Каваф
(родена 1962) 		Државен министер (2009–2011)[4] AKP
Фатма Шахин

(родена 1966) 		Министер за семејство и социјални услуги (2011–2013)[7] AKP
Ајшенух Ислам

(родена 1958) 		Министер за семејство и социјални услуги (2013–2015) AKP
Ајшен Ѓурџан

(родена 1963) 		Министер за семејство и социјални услуги (2015) независна
Берил Дедеоглу

(1961-2019) 		Министер за Европската Унија (2015) Independent
Фатма Бетул Саван Каја
(родена 1981) 		Министер за семејство и социјални услуги (2016–2018 ) AKP
Јулиде Сариероглу
(родена 1979) 		Министер за труд и социјална сигурност (2017–2018) AKP
Зехра Зумрут Селџук

(родена 1979) 		Министер за семејство и социјални услуги (2018–2021) AKP

(non MP)
Рухшар Пекџан

(родена 1958) 		Министер за трговија (2018–2021) AKP

(non MP)
Дерја Јаник

(родена 1972) 		Министер за семејство и социјални услуги

(2021–денес)

AKP

(non MP)

















Потпретседатели на Собранието[уреди | уреди извор]

Ајше Нур Бахчекапили, заменик-претседател на Парламентот на Турција

Иако до денес ниту една жена претседател на советот не служела во Големото национално собрание на Турција, неколку политичари биле заменик-претседатели на парламентот во различни периоди. Во 1972 година, првата жена заменик-претседател на парламентот станала Нермин Нефтчи. Некои од другите заменик-претседатели биле Мерал Акшенер (МХП), Ѓулдал Мумџу (ЦХП) и Ајше Нур Бахчекапили (АКП).[8][9][10]

Партиски лидери[уреди | уреди извор]

Мерал Акшенер, лидер на Партијата на доброто
Емине Улкер Тархан

Првата жена лидер на турската партија била Бехиџе Боран (1910–1987). Како член на Работничката партија на Турција (TİP), таа била избрана за претседател на партијата во 1970 година и продолжила на оваа функција сè додека не биле затворени сите политички партии по воениот удар на 11 септември 1980 година.[11] Други женски партиски лидери биле:

  • Мубеџел Ѓоктуна (1915–1999) Национална женска партија на Турција (TUKP) (1972–1981)
  • Рашан Еџевит (1923–2020), Демократска левичарска партија (ДСП) (1985–1987), Демократска левичарска народна партија (ДСХП) (2010)
  • Тансу Чилер (родена 1946 година) Партија на вистинскиот пат (DYP) (1993–2002), (<b id="mwAc0">премиер</b> од 1993 до 1996 година)
  • Несрин Нас (роден 1958), Партија на татковината (ANAP) (2003–2004)
  • Филиз Кочали (родена 1958), Социјалистичка демократска партија (2004–2009)
  • Ѓултан Кишанак (родена 1961), Партија за мир и демократија (БДП), (2011–2014)
  • Себахат Тунџел (родена 1975) Демократска партија на народите (HDP) (2013–2014)
  • Фиген Јуксекдаг (родена 1971 година), копретседател на Демократската партија на народите (Турција) (2014–2017).
  • Емине Улкер Тархан (родена 1963 година), партија Анадолија (2014–2015) Од 2014 година, таа е основач и лидер на партијата.
  • Фатма Бенал Јазган (родена 1947 г.), Женска партија (Турција) (2014-сега)
  • Мерал Акшенер (родена 1956 г.), соосновач и лидер на Добра партија (2017-сега)
  • Серпил Кемалбај, копретседател на Демократската партија на народите (2017–2018)
  • Первин Булдан (родена 1967 година), копретседател на Демократската партија на народите (2018–сега)

Женски партии[уреди | уреди извор]

Две партии биле основани од жени: Националната женска партија на Турција во 1972 година (до 1980 година) и Партијата на жените (Турција) во 2014 година

Потпретседател на пратеничката група[уреди | уреди извор]

Според турскиот устав, секоја партија со над дваесет пратенички места формира парламентарна група и секоја група е претставена од 1-3 потпретседатели на групите (турски: grup başkanvekili) кои се овластени да ја претставуваат, генерално, релевантната партија во парламентот и во однос на собраниската администрација и во односите со другите партиски групи, како и да претседаваат со пратеничката група во отсуство на претседателот на партијата. Првиот женски потпретседател на групата во турскиот парламент била Оја Арасли од Републиканската народна партија помеѓу 1996 и 1999 година.[12] Подоцна, во парламентот имало две претседателки на парламентарните групи: Емине Улкер Тархан од Републиканската народна партија и Первин Булдан од Партијата за мир и демократија.[13]

Пратеници[уреди | уреди извор]

Пратеничката од Анкара Хати Чирпан на говорницата на Парламентот на Турција.

Првите пратенички во турскиот парламент, избрани на општите избори на 8 февруари 1935 година.

Избори 1935–1999 година[уреди | уреди извор]

Меѓутоа, по ветувачкиот почеток во 1935 година, бројот на жени во парламентот почнал да се намалува.[14] Посебно на изборите во 1950 и 1961 година, само 3 жени успеале да влезат во парламентот, а бидејќи историјата има дадено право на жените да гласаат и да бидат избрани, тоа е најмалку жени кои влегле во парламентот.

Изборна година Сооднос на пратенички Број на пратенички Вкупен број на заменици
1935 година % 4,6 18 395
1939 година % 3,7 15 429
1943 година % 3,7 16 435
1946 година % 1,9 9 465
1950 година %0,6 3 487
1954 година %0,7 4 541
1957 година % 1,3 8 610
1961 година %0,7 3 450
1965 година % 1,8 8 450
1969 година % 1,1 5 450
1973 година % 1,3 6 450
1977 година %0,9 4 450
1983 година %3,0 12 399
1987 година % 1,3 6 450
1991 година % 1,8 8 450
1995 година % 2,4 13 550
1999 година %4,2 22 550

2002 – сегашни избори[уреди | уреди извор]

Од 1995 година, бројот на жени во парламентот постојано се зголемува. Процентот на жени од 1935 година, првата година кога жените можеле да бидат избрани во парламентот, бил надминат не порано од 1999 година.[15] Сепак, стапката на застапеност на жените не паднал под 10 проценти по изборите во 2011 година.[16]

Изборна година Сооднос на пратенички Број на пратенички Вкупен број на заменици
2002 % 4,4 24 550
2007 % 9,1 50 550
2011 % 14,3 79 550
2015 <br id="mwArc"> јуни % 17,6 97 550
2015 <br id="mwAr4"> ноември % 14,7 81 550
2018 % 17,1 103 600

Членови на Сенатот (1961–1980)[уреди | уреди извор]

Големото национално собрание на Турција имало Сенат (Горниот дом) помеѓу 1961 и 1980 година. За сенатори биле избрани следните жени:

  • Мебру Аксолеј (1902–1984), Републиканска народна партија (ЦХП) (1964–1973) [17]
  • Фатма Хикмет Ишмен, (1918–2006), Работничка партија на Турција (TİP) (1966–1975) [18]
  • Бахрије Учок (1919–1990), вонредна состојба на претседателот на државата (1971–1976).[19] Единствената убиена жена политичар.
  • Нермин Абадан Унат (родена во 1921 година), вонредна состојба на претседателот на државата (1978–1980) [20]
  • Ајсел Бајкал (1939–2003), Републиканска народна партија (ЦХП) (1979–1980) [21]

Гувернер[уреди | уреди извор]

Лале Ајтаман е првата жена гувернер на Турција.

Првата жена гувернер на Турција станала Лале Ајтаман. Ајтаман, која билс гувернер на Мугла помеѓу 1991-1995 година, била назначена на оваа позиција од претседателот Тургут Озал. Во меѓувреме, првата жена гувернер на округот во Турција е Озлем Бозкурт Геврек. Таа служела во областа Орта во Чанкири во 1995 година. По овие години, бројот на женски гувернери рапидно се зголемил.[22]

Локални власти[уреди | уреди извор]

Првата жена мухтар (селска глава) во Турција била Ѓулкиз Урбил, која станала мухтар на селото Демирџидере (сега Карпузлу) во областа Чине во провинцијата Ајдин во 1933 година. Таа на изборите се натпреварувала против седум машки кандидати.[23] Првата жена градоначалник на градот билс Муфиде Илхан, која била избрана за градоначалник на Мерсин во 1950 година.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Sina Akşin:Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş bankası Kültür yayınları,İstanbul,2011,ISBN 978-9944-88-172-2 p.188.
  2. ↑ 2,0 2,1 Türkiye'nin 75 yılı, Tempo Yayıncılık, İstanbul, 1998, p.48,59,250
  3. ↑ Türkiye'nin 75 yılı, Hürgüç Gazetecilik,, İstanbul,1998
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 „Erkek egemen Türkiye“. Hürriyet (турски). 2010-12-11. Посетено на 2013-02-02.
  5. ↑ „I. Çiller Hükümeti Bakanlar Kurulu 25.06.1993–05.10.1995“ (турски). TBMM. Посетено на 2013-02-02.
  6. ↑ „Çelikel: F tipine insani çözüm“. Hürriyet (турски). Архивирано од изворникот на 2013-04-18. Посетено на 2013-02-02.
  7. ↑ „Türkiye Büyük Millet Meclisi 23. Dönem Milletvekili-Fatma Şahin“ (турски). TBMM. Посетено на 2013-02-02.
  8. ↑ „İlk kadın TBMM başkanvekili vefat etti“. www.hurriyet.com.tr. Посетено на Apr 30, 2020.
  9. ↑ Parliament page/Meral Akşener (на турски)
  10. ↑ Parliament page/Şükran Güldal Mumcu (на турски)
  11. ↑ „T24 online newspaper“. Архивирано од изворникот на 2013-12-26. Посетено на Apr 30, 2020.
  12. ↑ „CHP'ye 12 yıl sonra kadın grup başkanvekili“. Radikal. Посетено на Apr 30, 2020.
  13. ↑ „Meclisteki kadın yönetcilerden çağrı“. Milliyet. Посетено на Apr 30, 2020.
  14. ↑ „Meclis'te kadının adı yine yok“. www.hurriyet.com.tr. Посетено на Apr 30, 2020.
  15. ↑ „An Afyon University paper by D. Ali Aslan“ (PDF) (турски). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2022-04-05.
  16. ↑ „Kadın milletvekillerinin temsil oranı arttı“. www.aa.com.tr.
  17. ↑ „Tutanak C. Senatosu B: 36 18.1.1966 O:1“ (PDF) (турски). TBMM. Посетено на 2013-02-02.
  18. ↑ „TİP'li Fatma İşmen'in ölümü“. Milliyet (турски). 2006-05-18. Посетено на 2013-02-02.
  19. ↑ „C. Senatosu B: 53 29.4.1975 O: 1“ (PDF) (турски). TBMM. Посетено на 2013-02-02.
  20. ↑ „biyografi.net: Nermin Abadan Unat biyografisi burada ünlülerin biyografileri burada“. www.biyografi.net. Посетено на Apr 30, 2020.
  21. ↑ „82nci Birleşim“ (PDF). Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi (турски). TBMM. 13. 23 Oct 1979. Посетено на 2013-02-02.
  22. ↑ „Mesleklerine Göre İlk Türk Kadınları | KPSS Güncel Bilgiler“. www.kpssguncelbilgi.com.
  23. ↑ „Türkiye'nin ilk kadın muhtarı/Tarih/milliyet blog“. blog.milliyet.com.tr. Посетено на Apr 30, 2020.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Жените_во_турската_политика&oldid=5138108“