Градиште (Здуње)

„Градиште“
Артефакти од наоѓалиштето изложени во Најмалиот етнолошки музеј на светот во тетовско Џепчиште
Местоположба	41°48′34″N 21°9′38″E
Основни податоци
Место	Здуње
Општина	Македонски Брод
Тип	населба
Период	доцноантичко време
Портал „Археологија“

Градиште или Градец (според истоимениот рид) — археолошко наоѓалиште во поречкото село Здуње. Претставува населба од доцноантичко време. Се наоѓа на полуостров на езерото Козјак, 600 м од североисточниот крај, во место каде порано се составале реките Треска и Оча. Се наоѓа на надморска висина од 545 метри. На северозападните падини на Градец во IV век од нашата ера била подигната крајпатна рудничка крепост – тврдина која била регионален центар во северниот дел на Порече. Во преданието за ова доцноантичко гратче се зборува дека живеела некоја месна владетелка, а нејзиниот дворец се наоѓал на самиот врв од ридот. Во неделните утра кога одела на молитва во градската црква која се наоѓала надвор од одбранбените ѕидини на тврдината во месноста Градиште таа се спуштала со платно и по истата патека се враќала во тврдината. Просторот почнувајќи од самиот врв по широкиот гребен кон запад е обиколен со ѕид во малтерна техника, а главниот влез се наоѓал на северозападното чело фланкиран со одбранбена кула.

Тврдината има издолжена форма со димензии 195 × 45 м или вкупно зафаќа површина од 0,6 ха. Во горниот дел на тврдината видливи се контури на простории, а во средишниот дел се наоѓаат урнатини од поголема градба. По површината што ја опфаќа одбранбениот ѕид има интензивен културен хоризонт. Се среќаваат многу бројни парчиња од топено железо и од аморфно олово како полупроизвод, железни алатки за разна намена-црепни, парчиња на грнчарија и покривни ќерамиди. Како површински наоди се пронајдени голем број на монети од IV век и VI век и византиски скифати и метални украси. Од железните предмети има украси за појас – ѕвездести аплики, потпирачи за појасен колан од тн. “пропелер“ тип, аплики во облик на пеперутка, окови за ремени со кукести гајки, ѕвонци, прапорци, шила за перфорација на кожа, алатки за обработка на керамика и друго. Од бронзените предмети привлекуваат внимание три средновековни прстени со плочеста глава со изгравирани ѕвездести орнаменти. Тврдината Градец била регионално средиште кое егзистира од доцната антика па сè до средниот век, како рударски и стратегиски центар во овој дел на Порече. Во гратчето се обработувала железна руда, а веројатно и оловна руда која била носена од рудните лежишта што се наоѓаат во планинските пазуви југоисточно од Градец. Чистењето на рудата се извршувало на реката Оча во северното подножје на гратчето. Топењето и примитивната обработка на железото се вршело во печките сместени во месноста “Присој“ во долината на реката Оча, а понатамошната обработка била во работилниците во тврдината. Стратешката функција била да ја брани главната комуникација М.Брод-Здуње-Капина-Кула-Скопје од непријателски упади во областа.

Поврзано

• Голема Пеш — населба од палеолитско време;
• Бошевци — црква и некропола од средниот век;
• Подградец — населба од доцноантичко време и ран среден век;
• Св. Недела — црква и некропола од средниот век;
• Оча — некропола од доцноантичко време;
• Црквиште — црква од средниот век;
• Цуцул — населба од римско време и среден век;
• Куклојца — населба од доцноантичко време и среден век;
• Потпетрушка — светилиште од ран среден век;
• Засечишта — населба од средниот век;
• Старо Село — населба и некропола од средниот век;
• Здуње;
• Список на археолошки наоѓалишта во Поречко;