Јован Рајиќ

Јован Рајиќ
Роден/а	21 септември 1726 Сремски Карловци, Славонска воена краина, Хабсбуршка Монархија
Починат/а	22 декември 1801 Ковиљ
Занимање	поет теолог историчар
Националност	Србин
Книжевно движење	Барок

Јован Рајиќ (21 септември 1726 – 22 декември 1801) бил српски писател, историчар, патник и педагог, кој се смета за еден од најголемите српски академици во 18 век. Тој бил еден од најзначајните претставници на српската барокна литература заедно со Захарије Орфелин, Павле Јулинац, Василије III Петровиќ-Његош, Симеон Кончаревиќ, Симеон Пишчевиќ и други (иако работел во првата половина на 18 век, како барокни трендови. Српската литература се појавила кон крајот на 17 век).

Рајиќ бил претходник на модерната српска историографија и е споредуван со важноста на Николај Карамзин за руската историографија.

Биографија

Рајиќ е роден на 21 септември 1726 година во Сремски Карловци. Основното образование Јован го добил во родниот град, во училиштето на ѓаконот Петар Рајков, поревносен од учениот наследник на неговите увезени руски учители, особено Емануел Козачински. Токму преку Рајков младиот Јован Рајиќ ќе ја научи српската историографија, која припаѓаше на последната група. Тој присуствуваше на новосадската Петроварадинска рождествено-богородична школа латинско-словенска, латино-словенската школа на Богородица за млади теолози, основана од Висарион Павловиќ и каде академик роден во Русија, Емануел Козачински првпат започна да предава во 1731 година. Ја посетувал и првата српска пеанска школа, основана од митрополитот Мојсије Петровиќ во 1721 година, каде научил „псалм пеење“ на српски и на грчки јазик. Во 1744 година се преселил во Комаром каде што посетувал језуитска гимназија четири години. Плашејќи се да биде преобратен, тој станал студент на протестантската лице во Сопрон во 1748 година. Дипломирал во 1752 година и наводно се упатил кон црквата. Но, неговите вкусови засега го водат во друга насока; не задоволувајќи се само со познавање на книги, тој сакаше подобро да го запознае светот и луѓето. Во период од речиси десет години ја искористил секоја можност за профитабилно патување кога и да можел. Тој отпатувал пеш од Унгарија до Руската империја - растојание од 800 милји - каде што се запишал како студент на престижната Киев-Мохила академија. Тој останал во Киев до 1756 година студирајќи теологија и либерални уметности . Веднаш склучи пријателство со своите професори, од кои многумина беа ученици на Феофан Прокопович, големиот реформатор на Руската православна црква и еден од основачите на Руската академија на науките. По дипломирањето на академијата во Киев отпатува за Москва и Смоленск . Во следните неколку месеци, тој водел неуреден живот, привлекувајќи внимание насекаде со неговите таленти и смелоста на неговото учење. На враќање дома ја посети Полска и разни делови на Унгарија. Во 1757 година се вратил во родното Сремски Карловци и побарал учителска позиција во Богословија наречена Покрово-Богородична школа, што било одбиено. Вознемирен и повреден, тој реши да се врати во Царска Русија. Тој пристигнал во 1757 година назад во Киев каде што останал само кратко време. Истата година отпатува во Полска, Влашка, Молдавија, пред да замине со брод преку Црното Море до Цариград, а оттаму во Света Гора, каде што помина неколку месеци во српскиот манастир Хиландар, истражувајќи во библиотеката. Дури до крајот на 1759 година станал професор по географија и реторика во Покрово-Богородична школа во Сремски Карловци. Влегувајќи во конфликт со високи претставници на Српската православна црква во Сремски Карловци, тој се преселил во Темешвар, денешна Романија. Животот во епископската резиденција бил луксузен. Иако Рајиќ се спротивстави на злобните придружници на таквиот луксуз - лабавиот морал, пијанството, интригите - тој се здоби со порок што требаше да го загорчи остатокот од неговите денови, среброљубие. Но, уште поважно, тој најде време во Темесвар да работи на својата историја. По турбулентна година и половина, Рајиќ замина за Нови Сад на покана на српскиот епископ бачки Мојсије Путник. Тој бил инаугуриран за ректор на високообразовната установа Духовна колекција од страна на митрополитот Павле Ненадовиќ од Карловската митрополија во 1767 година. Таму останал повеќе од четири години и како ректор и како професор по теологија. Неговите предавања, во кои тој се трудеше да покаже дека православното богословие е во целосна хармонија со разумот, беа примени со желен интерес од помладата генерација мислители. Неговата непоколеблива вера во разумот ги разбудила и ги инспирирала неговите студенти и на тој начин ги подготвила следните генерации да поминат по патишта што биле затворени за Орфелин и за неговите современици српски. Во 1772 година отишол во манастирот Ковиљ, каде што на 46-годишна возраст Рајиќ се замонашил, а набргу потоа бил издигнат во монашки чин архимандрит и го поставил на игумен на истиот манастир. Остатокот од животот го поминал во манастирот пишувајќи книги, претежно со религиозни и теолошки теми. Во плодниот живот што ги опфати последните три четвртини од осумнаесеттиот век, Рајиќ го доведе рационализмот во својот зенит меѓу Србите во српските земји.

Починал во српскиот манастир Ковиљ на 22 декември 1801 година.

„Историјата на разни словенски народи, особено на Бугарите, Хрватите и Србите “ на Јован Рајиќ, Музеј на Вук и Доситеј

Најважни дела

• Раичъ, Іоаннъ (1794a). Исторія разныхъ славенскихъ народовъ наипаче Болгаръ, Хорватовъ, и Сербовъ. 1. Въ Вїеннѣ: Въ Славенно-Сербской, Валахїиской и Восточныхъ языковъ Привилег. Тѵпографїй.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Раичъ, Іоаннъ (1794b). Исторія разныхъ славенскихъ народовъ наипаче Болгаръ, Хорватовъ, и Сербовъ. 2. Въ Вїеннѣ: Въ Славенно-Сербской, Валахїиской и Восточныхъ языковъ Привилег. Тѵпографїй.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Раичъ, Іоаннъ (1794c). Исторія разныхъ славенскихъ народовъ наипаче Болгаръ, Хорватовъ, и Сербовъ. 3. Въ Вїеннѣ: Въ Славенно-Сербской, Валахїиской и Восточныхъ языковъ Привилег. Тѵпографїй.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Раичъ, Іоаннъ (1795). Исторія разныхъ славенскихъ народовъ наипаче Болгаръ, Хорватовъ, и Сербовъ. 4. Въ Вїеннѣ: Въ Славенно-Сербской, Валахїиской и Восточныхъ языковъ Привилег. Тѵпографїй.CS1-одржување: ref=harv (link)