Безрбетници: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
с r2.7.1) (Робот: Додава nv:Chʼosh (Bíígháán Ádaadinígíí) |
с Bot: Migrating 67 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q43806 (translate me) |
||
Ред 28: | Ред 28: | ||
[[Категорија:Без‘рбетници]] |
[[Категорија:Без‘рбетници]] |
||
[[af:Ongewerweldes]] |
|||
[[ar:لافقاريات]] |
|||
[[ast:Invertebráu]] |
|||
[[zh-min-nan:Bô-chek-chui tōng-bu̍t]] |
|||
[[be:Беспазваночныя]] |
|||
[[bg:Безгръбначни]] |
|||
[[bs:Beskičmenjaci]] |
|||
[[ca:Invertebrat]] |
|||
[[cs:Bezobratlí]] |
|||
[[cy:Infertebrat]] |
|||
[[da:Hvirvelløse dyr]] |
|||
[[de:Wirbellose]] |
|||
[[nv:Chʼosh (Bíígháán Ádaadinígíí)]] |
|||
[[et:Selgrootud]] |
|||
[[el:Ασπόνδυλο]] |
|||
[[en:Invertebrate]] |
|||
[[es:Invertebrado]] |
|||
[[eo:Senvertebruloj]] |
|||
[[eu:Ornogabe]] |
|||
[[fa:بیمهرگان]] |
|||
[[fr:Invertébré]] |
|||
[[gl:Invertebrado]] |
|||
[[ko:무척추동물]] |
|||
[[hr:Beskralježnjaci]] |
|||
[[id:Avertebrata]] |
|||
[[is:Hryggleysingjar]] |
|||
[[it:Invertebrata]] |
|||
[[he:חסרי חוליות]] |
|||
[[jv:Avertebrata]] |
|||
[[ka:უხერხემლოები]] |
|||
[[kk:Омыртқасыздар]] |
|||
[[ht:Envètebre]] |
|||
[[la:Invertebrata]] |
|||
[[lv:Bezmugurkaulnieki]] |
|||
[[lt:Bestuburiai]] |
|||
[[ln:Nyama ya mikúwa tɛ̂]] |
|||
[[hu:Gerinctelenek]] |
|||
[[ms:Invertebrata]] |
|||
[[nl:Ongewervelden]] |
|||
[[ja:無脊椎動物]] |
|||
[[no:Virvelløse dyr]] |
|||
[[nn:Virvellause dyr]] |
|||
[[nrm:Bête sans héthèque]] |
|||
[[oc:Invertebrata]] |
|||
[[pl:Bezkręgowce]] |
|||
[[pt:Invertebrados]] |
|||
[[ro:Nevertebrate]] |
|||
[[ru:Беспозвоночные]] |
|||
[[sa:अकशेरुकाः]] |
|||
[[si:අපෘෂ්ඨවංශීන්]] |
|||
[[simple:Invertebrate]] |
|||
[[sk:Bezstavovce]] |
|||
[[sl:Nevretenčarji]] |
|||
[[sr:Бескичмењаци]] |
|||
[[sh:Beskralježnjaci]] |
|||
[[fi:Selkärangattomat]] |
|||
[[sv:Ryggradslösa djur]] |
|||
[[tl:Imbertebrado]] |
|||
[[ta:முதுகெலும்பிலி]] |
|||
[[th:สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง]] |
|||
[[tr:Omurgasızlar]] |
|||
[[uk:Безхребетні]] |
|||
[[ur:غیر فقاری جاندار]] |
|||
[[vi:Động vật không xương sống]] |
|||
[[wa:Biesse sins cronzoxhs]] |
|||
[[yo:Aláìléegunẹ̀yìn]] |
|||
[[zh:无脊椎动物]] |
Преработка од 09:50, 9 март 2013
Без'рбетниците (латински: Invertebrata) се голема група на еукариоти во која припаѓаат животните без ‘рбетен столб. Тука се вклучени најголемиот број од сите видови на животни - според некои автори, на без‘рбетниците им припаѓаат 96,3% од целото животинско царство, наспроти 4% кои им припаѓаат на животните со ‘рбетен столб (Vertebrata). Без‘рбетниците се побројни и од сите останати царства (Archaea, Monera, Protista, Fungi и Plantae) заедно.
Терминот без‘рбетници не е валиден од таксономски аспект, додека терминот ‘рбетници е таксон (поттип) во типот на хордовите животни (Chordata). Хордата е еволутивен претходник на ‘рбетниот столб и се јавува само во ларвениот стадиум кај примитивните поттипови од типот Chordata (Tunicata и Acrania), како и во ембрионалниот развиток на ‘рбетниците (вклучувајќи го и човекот). Поради ова, животните од овие два поттипа (Tunicata и Acrania) некаде се сметаат за без‘рбетници. Поделбата на животните на без‘рбетници и ‘рбетници во зоологијата е направена од практични причини - за полесно изучување.
Еволуција и поделба на без‘рбетните животни
Според традиционалната поделба на царството Animalia, праживотните (Protozoa) се сметаат за без‘рбетни животни. Но, во современите класификациски системи праживотните се дел од царството Protista. Ваквата прераспределба е направена, пред се, врз основа на структурата на јадрата кај животните и праживотните. Кај првите, јадрото е од везикуларен тип, додека кај вторите тоа е составено од големо јадро (макронуклеус) и мало јадро (микронуклеус), кои имаат сосема поинакви биохемиски одлики. Како без‘рбетни животни порано се сметаа и некои видови на алги, како еуглената, волвоксот и некои претставници од групата на огнени алги (Dinophyta). Денес и тие се вбројуваат како дел од Protista, бидејќи градбата на нивните клетки е многу поблиска до онаа на растенијата отколку на животните.
Сепак, животните еволуирале од праживотните (одредени динофлагелати), и затоа името на овој таксон е соодветно. Првите животни се оние од без‘рбетните типови Porifera и Cnidaria. Кај сунѓерите се уште се огледува консолидацијата на едноклеточните динофлагелати во многуклеточен организам (клеточен степен на телесна организација) и затоа се означени како Parazoa, односно бесткивни животни, додека кај жаркарите веќе почнува потесното поврзување на клетките во ткива (Eumetazoa или ткивни животни).
Типови на без‘рбетни животни
Постојат околу 35-40 видови на животински типови во зависност од авторот на систематиката. Некои најпознати без‘рбетни типови на животни се:
- Сунѓери - Porifera
- Жаркари - Cnidaria
- Сплескани црви - Platyhelminthes
- Цевчести црви - Nematoda
- Мекотели - Mollusca
- Прстенести црви - Annelida
- Членконоги - Arthropoda
- Иглокожи - Echinodermata