Преглед на кодот на Мартин Луис Перл

{{нобеловец}}
{{Infobox scientist
|name              = Мартин Луис Перл
|image             = Martin Perl - tau.jpg
|image_size        = 150px
|caption           =
|birth_date        = {{Birth date |1927|6|24}}
|birth_place       = [[Њујорк]], САД
|death_date        = {{death date and age|2014|9|30|1927|6|24}}
|death_place       = [[Пало Алто, Калифорнија]]
|residence         = 
|citizenship       = 
|nationality       = [[САД]]
|ethnicity         = 
|field             = [[Физичар]]
|work_institutions = [[Универзитетот во Мичиген]] <br /> [[Stanford Linear Accelerator Center]] (SLAC)<br /> [[Универзитетот во Ливерпул]]
|alma_mater        = [[NYU-Poly]] и [[Универзитет Колумбија]]
|doctoral_advisor  = [[И. А. Раби]]
|doctoral_students = [[Семјуел Ч. Ч. Тинг]], [[Тинг Ванг]]
|known_for         = [[Тау лептон]]
|author_abbrev_bot = 
|author_abbrev_zoo = 
|influences        = 
|influenced        = 
|prizes            = [[Нобелова награда за физика]] во 1995
|religion          = 
|footnotes         = 
|signature         =
}}

'''Мартин Луис Перл '''(24 јуни 1927 – 30 септември 2014) — [[Соединети Американски Држави|Американски физичар]] кој ја добил [[Нобеловата награда за физика]] во 1995 за неговото отркитие на [[Тау честичка|тау честичките]].

== Живот и кариера ==
Перл е роден во градот [[Њујорк]], САД. Неговите [[родител]]и, Феј (моминско Резентал), која била секретарка и сметководителка, и татко Оскар Перл, стационарен продавач кој основал компанија за печатење и рекламирање, биле [[Евреи|Еврејски емигранти]] во САД од [[Полјаци|полскиот]] дел на [[Русија]].<ref name="nobelbio">{{Наведена мрежна страница|url = http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/perl-bio.html|title = Martin L. Perl - Biographical|publisher = Nobel Media AB|year = 1995|accessdate = 2013-12-28}}</ref>

Перл дипломирал во 1948 како [[Chemical engineering|хемиски инженер]] на Бруклинскиот политехнички институт (сега познат и како ЊЈУ-Поли) во Бруклин. По дипломирањето, Перл работел Џенерал Електрик, како хемиски инженер во фабрика за произведување на електронски вакуум цевки. Со цел да научи како работат електорнските цевки, Перл се пријавува на курс за атмоска физика и напреден калкулус на Јунион колеџ во Шенектади, Њујорк, каде интересот за физика пораснал, а со тоа и да стане дипломиран студент по физика во 1950. <ref name="nobelbio"/>

Тој докторирал на [[Columbia University|Универзитетот Колумбија]] во 1955, каде негов советник за докторската теза бил [[I.I. Rabi|И. A. Раби]]. Тезата на Перл содржела објаснувања за мерењето на јадрен четириполен момент на [[натриум]], користејќи метода на атмоски резонантен зрак, за кој Раби ја добил Нобеловата награда за физика во 1944.<ref name="nobelbio"/>

Откако докторирал, Перли ги поминува следните 8 години на Мичигенскиот универзитет, каде работел на [[Силно заемодејство|силното заемодејство]], користејќи меурни и искрени комори за да го истражува распрснувањето на пиони а подоцна и на [[неутрони]] и [[протони]].<ref name="nobelbio"/> Додека престојува во Мичиген, Перл и [[Лоренс В. Џонс]] му помагаат како советници на [[Семјуел Ч. Ч. Тинг]] кој ја освојува Нолебовата награда за физика во 1976. 

Барајќи поедноставен начин за проучување на интереакцискиот еханизам, Перл започнува со интеракција помеѓу [[електрони]] и [[мион]]и.<ref name="nobellecture">{{Наведена мрежна страница|url = http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/perl-lecture.html|title = Reflections on the Discovery of the Tau Lepton|author = Martin L. Perl|year = 1995|accessdate = 2013-12-28}}</ref> Тој добил прилика за планирање на овој експеримент откако се преселил во Стенфродовиот „Linear Accelerator Center“ (SLAC) во 1963, тогаш изграден во Калифорнија. Тој практично бил заинтересиран за разбирањето на мионите: зошто мора да имаат иста интеракција како и електроните, но 206.8 пати потешка и зошто се распаѓа при целиот процес. Перл одбрал да ги пронајде одговорите на овие прашања со правење експерименти на високо енергетски [[Lepton|лептони]]. Дополнително размилувал и за можноста за проноаѓање трета генерација лептони преку судирање на електрон и [[позитрон]]. Тој умира откако претрпува срцев удар<ref>http://www.nytimes.com/2014/10/04/science/martin-perl-physicist-who-discovered-electrons-long-lost-brother-dies-at-87.html</ref> во болницата на Универзитетот Стенфорд, 30 септември 2014 година, на возраст од 87 години.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://news.stanford.edu/news/2014/october/martin-perl-obit-100114.html |title=архивска копија |accessdate=2015-11-30 |archive-date=2014-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006122405/http://news.stanford.edu/news/2014/october/martin-perl-obit-100114.html |url-status=dead }}</ref>

=== Откривањето на тау-честичката ===
Тау лептон (τ, исто така нарекуван и тау-честичка, тауон или едноставно тау) — [[елементарна честичка]] слична на електронот, со негативен [[Електричен набој|електричен набој]] и вртеж од {{Дроп|1|2}}, но со 3477 пати поголема маса. Заедно со [[електрон]]от, [[мион]]от и трите [[Neutrino|неутрино]] честички, се класифицираат како [[Lepton|лептони]].

Тау најпрво била откриена во серија експерименти помеѓу 1974 и 1977 од страна на Перл и неговите колеги во групата [[:en:SLAC|SLAC]]-[[:en:Lawrence Berkeley National Laboratory|LBL]].<ref name="Perl1975">{{Наведено списание|last1 = Perl|first1 = M. L.|title = Evidence for Anomalous Lepton Production in {{SubatomicParticle|Positron}}{{SubatomicParticle|Electron}} Annihilation|journal = [[Physical Review Letters]]|volume = 35|issue = 22|page = 1489|year = 1975|doi = 10.1103/PhysRevLett.35.1489|bibcode = 1975PhRvL..35.1489P|last2 = Abrams|first2 = G.|last3 = Boyarski|first3 = A.|last4 = Breidenbach|first4 = M.|last5 = Briggs|first5 = D.|last6 = Bulos|first6 = F.|last7 = Chinowsky|first7 = W.|last8 = Dakin|first8 = J.|last9 = Feldman|first9 = G.|displayauthors = 8}}</ref> Нивната опрема се состоела од новиот [[:en:SLAC|SLAC]] e<span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:0.8em; line-height:1.2em; font-size:85%; text-align:left;">+</span>{{Субатомска честичка|Antielectron}}–e<span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:0.8em; line-height:1.2em; font-size:85%; text-align:left;">−</span>{{Субатомска честичка|Electron}} судирачки прстен, наречен [[:en:SPEAR|SPEAR]] и [[:en:Lawrence Berkeley National Laboratory|LBL]] магнетен детектор. Можеле да детектираат и разликуваат помеѓу лептони, хардони и [[фотони]].SPEAR овозможувал судирање на електрони и позитрони на повисоки енергии, првично од 4.8 GeV па сè до 8 GeV, енергии доволно високи за да доведат до продукција на тау / антитау пар.<ref name="nobellecture"/> Тау има животен век од само {{Вред|2.9|e = -13|u = s}} со што овие честички се распаѓаат на неколку милиметри по судирот.<ref name="nobelPR">{{Наведена мрежна страница|url = http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/press.html|title = The Nobel Prize in Physics 1995 - Press Release|publisher = Nobel Media AB|year = 1995|accessdate = 2014-01-01}}</ref> Оттука Перл и неговите соработници не успеале да ги отркијат тау-честичките директно, односно откриле аномалија при настанатите каде забележале или електрон и мион, или позитрон и антимион:
: "''Откривме 64 настани од формата''

:: e+ + e&#x2212; &#x2192; e&#xB1; + &#x3BC;&#x2213; + каде најмалку две честички се неоткриени

: ''за кои немаме конвенционално објаснување.''"
Потребата од најмалку две честички е прикажана од неможноста да се заштитат енергиите и моментумот со една честичка. Но, ниту мион, електрон, фотон или хардон биле откриени. Се претпоставило дека овој настан при распадот произведува нов пар честички:
:: e+ + e&#x2212; &#x2192; &#x3C4;+ + &#x3C4;&#x2212;  &#x2192; e&#xB1; + &#x3BC;&#x2213; + 4&#x3BD;
Ова претставувало потешкотија при докажување, бидејќи енергијата која ја произведува τ<span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:0.8em; line-height:1.2em; font-size:85%; text-align:left;">+</span>{{Субатомска честичка|Antitau}}τ<span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:0.8em; line-height:1.2em; font-size:85%; text-align:left;">−</span>{{Субатомска честичка|Tau}} парот е слична на прозиведувањето на [[Д мезон]]. Работата направена во [[:en:DESY|DESY]]-Хамбург и со Direct Electron Counter (DELCO) во SPEAR, последователно ја поставиле масата и вртежот на тау.

Симболот τ е добиен од Грчкиот збор ''τρίτον'' (''тритон'', односно "трет"), бидејќи бил третиот откриен лептон.<ref>{{Наведен научен собир|author = M.L. Perl|title = Evidence for, and properties of, the new charged heavy lepton|url = http://slac.stanford.edu/pubs/slacpubs/1750/slac-pub-1923.pdf|booktitle = Proceedings of the XII Rencontre de Moriond|editor = T. Thanh Van (ed.)|volume = |page = |year = 1977|doi = |id = SLAC-PUB-1923}}</ref>

=== Нобеловата награда и подоцната кариера ===
Перл ја добива Нобеловата награда во 1995 заедно со [[Фредерик Рајнес]]. Наградата е доделена за „пионерски придонеси во екпериментирањето со лептонска физика“. Перл ја добива својата половина за „откривањето на тау лептон“, додека Рајнес својот дел за „откривањето на [[Neutrino|неутрино]]“.<ref name="nobelcitation">{{Наведена мрежна страница|url = http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1995/|title = Nobel Prize in Physics, 1995|year = 1995|accessdate = 2013-12-28}}</ref>

Тој се приклучува на Универзитот во Ливерпул како гостински професор.<ref>{{Наведена мрежна страница|url = http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-merseyside-16018296|title = Professor Martin Perl joins University of Liverpool|publisher = BBC|date = 3 December 2011|accessdate = 3 December 2011}}</ref> Служел и како советник во одборот на Американски научници и инженери, организација фокусирана на промоција на науката во Американската влада. Во 2009, Перл добива почесна докторска титула од Универзитетот во Белград.<ref>{{Наведена мрежна страница|url = http://www.rtv.rs/sr_lat/drustvo/promovisani-pocasni-doktori-beogradskog-univerziteta-_120094.html|title = Promovisani počasni doktori Beogradskog univerziteta - RADIO-TELEVIZIJA VOJVODINE|publisher = Rtv.rs|date = 2009-10-20|accessdate = 2011-02-17}}</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Нобелова награда за физика}}
{{Волфова награда за физика}}
{{Нормативна контрола}}

{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Перл, Мартин Луис}}
[[Категорија:Американски нобеловци]]
[[Категорија:Американски физичари]]
[[Категорија:Еврејски физичари]]
[[Категорија:Членови на Националната академија на науките на САД]]
[[Категорија:Добитници на Нобеловата награда за физика]]
[[Категорија:Честични физичари]]
[[Категорија:Добитници на Волфовата награда за физика]]
[[Категорија:Родени во 1927 година]]
[[Категорија:Починати во 2014 година]]
[[Категорија:Луѓе од Њујорк]]
[[Категорија:Апсолвенти на универзитетот „Колумбија“]]
[[Категорија:Еврејски нобеловци]]