Вексилологија

Знамето на Општина Кавадарци.

Вексилологијата ― наука за знамињата. Денес под вексилологија се подразбира социјалната димензија на знамињата користени од групи и поединици, без оглед на нивниот дизајн. Вексилографијата се занимава со дизајнот на знамињата.

Дефиниција

Вексилологија е науката што ги истражува историските и современите знамиња и ги анализира симболите и боите користени кај нив, како и начините на кои знамињата се користат од поединци, влади и воени организации на копно и на море. Знамињата може да се користат да пренесат едноставна порака, како што е случај со семафорните знамиња на бродовите , а можат да бидат значајни симболи на национална гордост.

Историја

Знамињата – наречени вексилиуми – разнобојни платна, со одредена апликација, обесени на напречна прачка поставена на копје, најнапред ги обележувале римските коњички единици. Вексилиумот служел да се зајакне политичкото единство за создавање културно единство низ целата империја. Тие ја покажувале и силата на империјата која ги мотивирала војниците. Вексилоидите биле присутни и на сите церемонии и паради. Подоцна во средновековниот период Римска Империја, Христовиот монограм бил поставен на лаборумот на Константин за да ги привлече христијаните.

Потоа, од 12 век, знамињата биле симбол на слободниот статус на градот доделен од страна на императорот во облик на црвено знаме наречен „Блудбанер“, односно крваво знаме, како симбол дека градот сега може слободно судски да одлучува за животот и смртта на своите поданици. Со тоа знамињата освен симбол на идентификација станале и симбол на правен однос.

Вексилологијата, вообичаено, се сметала за гранка на хералдиката, бидејќи знамињата во најголем дел, некаде до Француската револуција, биле хералдички знамиња. Така за една од најстарите книги за знамиња се смета „Книгата на познавање на сите царства и земји и доминиони во светот и нивните знаци и грбови….“ од 14 век. Со интензивирање на морската пловидба во 17 век, знамињата станале задолжителни на секој брод, со што се зголемува и нивниот број.

Интересот за знамињата најнапред бил описен, за ликовниот дел. Во 19 век, во многу земји биле печатени книги со знамиња на сите земји во светот, наменети за нивните морнарици. Потоа такви албуми стануваат интересни и за обичната јавност. Првите интереси за знамиња се јавуваат токму за нивниот дизајн, без притоа да има интерес за нивното потекло и прифаќање. Зголемениот интерес за знамињата по Втората светска војна доведе до поединци и здруженија кои ги проучуваат знамињата и првото име на оваа дисциплина е банеристика. Така првиот интерес за знамињата е нивниот дизајн и одговорот на прашањето кои знамиња се добро, а кои лошо дизајнирани.

Вексилологијата, пак, од своето формирање станува социолошка наука, каде основни прашања се околностите под кои некое знаме се појавило и е користено, и начинот на кој одредени социјални групи се идентификуваат со знаме. Така вексилологијата се занимава со проучување на знамињата како социолошки феномен, со што се оддалечува од прашањето на дизајнот на знамето, што Смит го нарекува „тривијална очигледна информација добиена од едноставно гледање на знамето“.

Ваквата диверсификација во интересот на проучувањето на знамињата, во 2017 година, довело до предлог за расчленување на три дисциплини: вексилологија – проучување на употребата на знамињата од социолошки аспект; вексилографија – која се занимава со проучување на дизајнот на знамињата, како и создавање знамиња; и вексилофилија – интересот за знамињата како колекционерство.

Видови знамиња

Според својата конструкција, знамињата можат да се поделат на три основни групи: хералдички, вексилолошки и неконвенционални знамиња. Хералдички знамиња се традиционални знамиња, банер, стандард и ливрејски бои. Знамињата што не произлегуваат од хералдичка основа се вексилолошки, кои практично започнуваат со Француската револуција и со тробојката, чие влијание понатаму целосно го менува концептот на знамиња кога сè повеќе преовладуваат вексилолошките – тробојки и двобојки како најзастапени.

Неконвенционални знамиња се различни печатени облици на платнена основа, како разни логоа, информативни натписи и уметнички знамиња. Со достапноста на дигиталниот печат на платно, тоа станува лесно достапна основа за изразување. Така разни настани добиваат свое знаме. Со тоа како да се губи дефиницијата за добро знаме која вели: „Добро знаме е тоа што секоја домаќинка може да го сошие или секое прваче може да го нацрта“.

По својата намена знамињата можат да се поделат на неколку категории: лични, церемонијални, институционални, знамиња на функција, воени, поморски, територијални и државни/национални.

Поврзано

• Хералдика
• Фалеристика
• Сфрагистика
• Нумизматика
• Филателија