Цариградски Караити
Цариградските караити или грчко-караитите — караитска заедница со специфичен историски развој и посебно културно, јазично и книжевно наследство кое произлегува од нивниот престој во главниот град на Источното Римско Царство, Цариград. Постојат бројни заеднички страни помеѓу заедницата и рабинските романити. [1]
Историја[уреди | уреди извор]
Караитите живеат во Цариград (денешен Истанбул) повеќе од илјада години. Постоеле и помали населби во околината на Цариград , како што се Караитите од Адријанопол, кои самите потекнуваат од цариградската заедница. [2] Иако имале блиски односи и секојдневни интеракции со гркофонските византиски христијани и романотските Евреи, тие сепак развиле свој уникатен грчки дијалект на јеванскиот јазик; овој дијалект до неодамна го користеле постарите членови на заедницата. [3] Караитецот Елијас Афеда Беги составил речник за хебрејската Библија со хебрејски зборови преведени на грчки. [4] Познати се и други дела од грчко-караитската литература. [5]
Јазик[уреди | уреди извор]
Цариградските Караити до неодамна зборувале караео-грчки. Нивниот хебрејски има некои посебни карактеристики што ги поврзуваат со тиберискиот хебрејски јазик на тибериските масорети. [6]
Влијание врз караитскиот јудаизам[уреди | уреди извор]
И покрај малата големина на оваа заедница, цариградските караити имале големо влијание врз караитскиот јудаизам преку нивниот книжевен производ. Заедниците на Цариград и Одрин произвеле еминентни личности за караитското движење како Калеб Афендополо, Илија Башјази, Арон бен Јосиф, Арон бен Илија, Јуда Хадаси, Мојсеј Беги, автор од 15/16 век и.т.н.. [7] [8] Овие автори создале истакнати теолошки, литургиски и филозофски дела, кои биле еминентни за развојот на поширокиот караитски јудаизам. Тоа било делото „Седер Тефилот“ (Книга за молитви и химни) на Арон бен Јосиф од Цариград што било усвоено од повеќето караитски конгрегации како стандардна молитвена книга, а тоа веројатно му го заработило епитетот „ха-Кадош“. (Светецот). За да ги реши религиозните закони, Илија Башјази составил код со наслов „Адерет Елијаху“ (Мантијата на Илија). Овој кодекс, кој ги содржел и задолжителните и забранските прописи, со право Караитите го сметаат за најголем авторитет за тие работи. Шломо бен Афеда Ха-Коен, кој се смета за последен од мудреците Караити во Константинопол [9] напишал кратенка на „Адерет Елијаху“ во 1860 година, наречена „Јериот Шеломо“.
Односи со други групи[уреди | уреди извор]
Постоеле блиски односи (иако не секогаш со благодарност) помеѓу Рабаните и Караитите „Романиоти“ од Цариград, како што може да се види во размената на пијутим за нивните литургии, кои оделе на двата начина, но се состоеле главно од караитски позајмици од рабанскиот литургиски репертоар. [10] [11]
Потекло на Кримските Караити[уреди | уреди извор]
Можно е Кримските Караити да се потомци на трговци Караити кои мигрирале на Крим од Византија. [12] Во една посебна случка, миграцијата на Караитите од Цариград на Крим е документирана по пожарот во еврејскиот кварт на Цариград во 1203 година. [13]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Bowman, S. The Jews of Byzantium 1204-1453. Tuscaloosa, Alabama: University of Alabama Press, 1985.
- ↑ Ankori, Z. Karaites in Byzantium the formative years, 970-1100, New York 1959
- ↑ Wexler, P. Jewish and Non-Jewish Creators of "Jewish" Languages, p. 17. 2006
- ↑ Danon, A. 1914. Meirath 'Enaim. Version en neo-grec et en caracteres hebraiques du caraite Afeda Beghi. Journal Asiatique 4:5-65.
- ↑ Danon, A. 1912. Notice sur la littérature gréco-caraïte. Revue des Études Juives 127: 147-151.
- ↑ Harviainen, T. The Karaite community in Istanbul and their Hebrew, pp. 355–356. and Three Hebrew Primers, p. 113. Oslo, 1997.
- ↑ Frank, D. . “Karaite Exegetical and Halakhic Literature in Byzantium and Turkey,” In Karaite Judaism, ed. Meira Polliack (Leiden: Brill, 2003), pp. 529–558
- ↑ Astren, F. Karaite Judaism and Historical Understanding, p. 123-ff., 2004
- ↑ Karaite Judaism: A Guide to the History and Literary Sources, ed. by Meira Polliack, D. Frank, p 552
- ↑ Weinberger, L. A Note on Karaite Adaptations of Rabbinic Prayers The Jewish Quarterly Review, v74 n3 (19840101): 267-279 and his other works about Karaite liturgical Poetry
- ↑ Weinberger, L. Rabbanite and Karaite Liturgical Poetry in South-Eastern Europe. Cincinnati: Hebrew Union College Press 1991
- ↑ (Schur 1995)
- ↑ Tsoffar 2006 and Tütüncü et al. 1998
Понатамошно читање[уреди | уреди извор]
- Абрахам Кефели, Татјана Кефели. Нашите браќа — Истанбулски Караити // Албум „Караитите на Турција“/ составен од В. - стр. 6–10