Ромска азбука
Ромската азбука е поим со кој се опфаќаат неколку латинични, кирилични и други системи на пишување кои се користат за запишување на ромскиот јазик и неговите дијалекти. Ромскиот јазик до 20 век не бил пишан јазик, иако првиот пишан документ на ромски датира од 1542.[1] Во зависност од тоа каде се зборува јазикот, така варира и ромската азбука. Нема стандардизиран ромски правопис.
Азбуки[уреди | уреди извор]
Влашкоромска азбука[уреди | уреди извор]
Оваа азбука за пишување на ромскиот јазик, поточно на влашкоромскиот јазик, е сет на правописни правила за запишување на јазикот. Азбуката е заснована на латиницата. Сепак, гласовите и буквите варираат од регион до регион.
| буква | глас | пример |
|---|---|---|
| A a | /a/ | akana сега |
| B b | /b/ | barvalo богат |
| C c | /ts/ | cirdel влече |
| Č č | /tʃ/ | čačo вистина |
| Čh čh | /tʃʰ/ | čhavo момче |
| D d | /d/ | dorjav река |
| Dž dž | /dʒ/ | džukel куче |
| E e | /e/ | ertimos проштевање |
| F f | /f/ | foros град |
| G g | /ɡ/ | gadže нером |
| H h | /h/ | harmasari ждребе |
| I i | /i/ | ičarel крши |
| J j | /j/ | jag оган |
| K k | /k/ | kaj каде |
| Kh kh | /kʰ/ | khamesko сончево |
| L l | /l/ | lašo добро |
| M m | /m/ | manuš маж |
| N n | /n/ | nav име |
| O o | /o/ | oxto осум |
| P p | /p/ | pekel пече |
| Ph ph | /pʰ/ | phabaj јаболко |
| R r | /r/ | rakli девојче |
| S s | /s/ | sunakaj злато |
| Š š | /ʃ/ | šukar благо/добро |
| T t | /t/ | taxtaj филџан |
| Th th | /tʰ/ | them земја |
| U u | /u/ | uš усна |
| V v | /ʋ/ | voro братучед |
| X x | /x/ | xarano мудар |
| Z z | /z/ | zeleno зелено |
| Ž ž | /ʒ/ | žoja четврток |
Кирилица[уреди | уреди извор]
Кирилична азбика за калдарешкиот дијалект[2]
| А а | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Кх кх | Л л | М м | Н н | О о |
| П п | Пх пх | Р р | Рр рр | С с | Т т | Тх тх | У у | Ф ф |
| Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Кирилична азбука на рускоромскиот дијалект[3]
| А а | Б б | В в | Г г | Ґ ґ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н |
| О о | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х |
| Ц ц | Ч ч | Ш ш | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Ромскиот во Македонија[уреди | уреди извор]
Ромскиот во Македонија се пишува на латиница[4]:
| A a | B b | C c | Ć ć | Č č | D d | DŽ dž | E e |
| F f | G g | GJ gj | H h | I i | J j | K k | KH kh |
| L l | LJ lj | M m | N n | NJ nj | O o | P p | PH ph |
| R r | S s | Š š | T t | TH th | U u | V v | Y y |
| X x | Z z |
Оваа азбука се користи во образованието за Ромите. Кепески и Јусуф (1980) во нивната книга „Ромска граматика“, навеле дека следнава азбука се користи во Македонија и Србија од страна на Ромите:[5]:
| A a | Ä ä | B b | C c | Č č | KJ kj (Ćć) | D d | GJ gj (Ǵǵ) |
| DŽ dž | E e | F f | G g | H h | X x | I i | J j |
| K k | L l | LJ lj | M m | N n | NJ nj | O o | P p |
| Q q | R r | S s | Š š | T t | U u | V v | Z z |
| Ž ž |
Други писма[уреди | уреди извор]
Покрај кирилицата и латиницата, ромскиот јазик се пишува(л) и со други писма. Во Грција се користи грчкото писмо за пишување на ромскиот (иако многу малку се пишува на ромски во Грција). Во Иран, на пример, се користи арапското писмо за запишување на јазикот.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Matras, Yaron (2002). Romani: A Linguistic Introduction, Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-512-02330-0 .
- ↑ http://www.evertype.com/alphabets/romani.pdf
- ↑ „M. Serghievsky, A. Barannikov. Romani-Russian dictionary. Moscow, 1938“. Архивирано од изворникот на 2008-04-15. Посетено на 2013-03-21.
- ↑ I čhib thaj i kultura e Romengiri, eucebnici.mk
- ↑ Romani alphabets: Kepeski and Jusuf
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Projects/romani/downloads/2/Matras_Pluralism.pdf Иднината на ромскиот: кон јазичен плурализам, Матрас, И.
- Верзии на кириличната и латиничната азбука
