Рене Ердеш

Рене Ердеш
Рене Ердеш околу 1910.
Роден/а	Регина Ерентал 1879
Починат/а	1956
Занимање	поет, романописец
Националност	Унгарски
Потпис

Рене Ердеш(1879–1956) — унгарска писателка на поезија и проза. Нејзиното дело е забележано по пионерското истражување на женската сексуалност, а таа се смета за првата жена во Унгарија која заработила самостоен живот како писателка.

Ран живот

Рене Ердеш е родена како Реџина Ерентал во 1879 година. Детството го поминала во унгарскиот град Ѓер.

Во 1896 година, на 17-годишна возраст, таа се преселила од Ѓер во Будимпешта за да посетува драмско училиште, но на крајот ги напуштила своите актерски аспирации. Наместо тоа, откако се сретна со новинарката Marcell Kadosa, таа била охрабрена да продолжи со книжевна кариера.

Творештво

Ердеш ја започнала својата професионална книжевна кариера во 1897 година, пишувајќи за публикациите Magyar Géniusz и Egyetérts, со Писателот на „Договорот“ Кароли Етвеш, истакната адвокатка, која станува важен ментор за неа. Таа и другите машки ментори почнале видно да ја прикажуваат нејзината работа, со нејзината поезија и раскази кои се појавуваа во списанија како „A Hét“ и Jövendő.

Во овој период таа првенствено пишувала поезија и фељтон, како и драми. Ја објавила својата прва книга поезија, „Девојки“, во 1899 година. Потоа следувала нејзината втора поетска збирка „Версек“ („Песни“), во 1902 година.

Голем дел од работата на Ердеш може да се окарактеризира како поврзан со движењето на сецесионистите. Таа е особено позната по нејзините еротски песни и друго еротско пишување. Таа била пионер во истражувањето на внатрешниот живот и сексуалноста на жените во Унгарија, пишувајќи отворено за теми како што се женски оргазми, контрацепција, менструација и отфрлање на мајчинството.

Сепак, таа никогаш целосно не ги надминала границите на прифатливост за унгарското општество во тоа време. Сепак, нејзината еротска поезија предизвикала критики од рецензентите заради нивниот недостаток на „женска скромност“.

Почнувајќи од декември 1904 година, започнала да издава сопствено списание за една жена, наречено Az árísok könyve („Книга на списи“), кое траело сè додека не ја напуштила земјата за одреден период во 1906 година. По враќањето во Унгарија, таа почнала да ги фокусира своите напори на пишување романи, вклучувајќи ја и автобиографска серија на романи Ťsök és ivadékok, која започна во 1915 година со Az új sarj' “ („Нов Scion“). Оваа серија ќе ги вклучи „Кралицата на животот“ во 1920 година и „Блокирани патишта“ во 1923 година.

Ердеш го достигнала врвот на својата популарност во 1920-тите, а нејзините романи се продавале многу добро. Таа пишувала плодно во овој период, објавувајќи најмалку 13 книги до 1926 г. „Големиот крик“ во 1923 година, „Едноставниот живот на Амарил Теано“ во 1925 година, „Фатална атракција“ во 1926 година, „Свадбата на Лавинија Тарсин“ во 1927 година и „Бриселската чипка“ во 1930 година.

Со овој финансиски успех, таа станала првата жена во Унгарија која можела да живее од пишување.

Личен живот

Рене Ердеш околу 1899.

Со својата литературна заработка, Ердеш купила вила во Rákoshegy, село кое сега е дел од областа Rákosmente во Будимпешта.

Таа имала различни романтични врски, вклучително и со колегата писател Шандор Броди. Откако таа и Броди се разделиле и тој се обидел да се самоубие во 1905 година, Ердеш била означена како „жена примамлива“, а нејзината кариера била оштетена. Таа претрпела ментален слом, дијагностицирана како неврастенија и била принудена да ја напушти Унгарија во обид да го врати својот углед, здравје и кариера.

По враќањето во Унгарија, таа се омажила за историчарот на уметност Лајош Филеп во 1913 година. Тие имале заедничко дете и подоцна се развеле во 1918 година, непосредно пред раѓањето на нивното второ дете.

Смрт и наследство

Нејзините последни години биле тешки, бидејќи се соочила со зголемени предрасуди поради нејзиното еврејско потекло. Таа била принудена да објавува под псевдоними, како што е Балинт Рез.

Во 1944 година, таа мораше да се крие бидејќи Нацистите ја нападнаа Унгарија, а нејзината вила била окупирана. Таа починала од срцева болест во 1956 година.

Нејзиниот дом во Ракосменте сега е музеј за историја и уметност,

Додека нејзиното пишување било исклучително популарно во нејзиното време, таа падна во заборав по нејзината смрт, со нејзините дела продадени како меки романтични романи кога беа повторно објавени по крајот на социјализмот во Унгарија.

Избрани дела

Поезија

• „Соништата на девојката“, (1899)
• „Песни“, (1902)
• „Дојдов кај тебе..“ (1909)
• „Златна кофа“ (1910)
• „Книга за сибили“ (1918)
• „Една минута пред самрак“ (1921)
• Затворената градина (1945)

Романи

• „Норина“ (1909)
• „Предци и потомци“ (серијал автобиографски романи)
  • „Новиот рој“ (1915)
  • „Кралицата на животот“ (1920)
  • „Скршени патишта“ (1923)
  • Ave Roma (1931)
• „Приказна за вљубеното лето“ (1922)
• „Кардинал Сантера“ (1922)
• „Големиот крик“ (1923)
• „Принцезата од грашок“ (1924)
• „Едноставниот живот на Теано Амарил“ (1925)
• „Фатална привлечност“ (1926)
• „Свадбата на Лавинија Тарсин“ (1927)
• „Младоста на Ѓерѓ Панди“ (1928)
• „Бриселска чипка“ (1930)
• „Вечни свештеници“ (1932)
• „Тивкото пристаниште“ (1933)
• Szentgyörgyvára (1934)
• Abiság (1935)
• „Жената што убива“ (1936)
• Аргирус (1937)
• „Куќа на Тимоти“ (1938)
• „Светлината на нашите очи“ (1939)
• „Цвет од калинка“ (1945)