Облогот (расказ)
| „Облогот“ | |
|---|---|
| од Антон Павлович Чехов | |
| Изворен наслов | Пари |
| Држава | Руско Царство |
| Јазик | руски |
| Издаден во | Новоје Времја |
| Издавачка куќа | Адолф Маркс (1901) |
| Датум на издавање | 14 јануари 1889 |
„Облогот“ (руски: "Пари") — расказ на Антон Чехов од 1889 година за еден банкар и еден млад адвокат кои се обложуваат еден со друг по разговор за тоа дали смртната казна е подобра или полоша од доживотен затвор. Банкарот се обложува дека адвокатот не може доброволно да остане во самица во период од петнаесет години.
Објавување
[уреди | уреди извор]На 17 декември 1888 година Николај Худеков, уредник на Петербургскаја газета, побарал од Чехов да напише приказна за весникот. Дознавајќи дека неговите „Папучарот и ѓаволот“ треба да бидат објавени на 25 декември, Алексеј Суворин, уредникот на „Новое времеја', се навредил. Ветувајќи дека ќе произведе сличен вид басна за Суворин пред новогодишната ноќ, Чехов почнал да пишува на 22 декември и на 30-ти ја испратил приказната по пошта. [1]
Поделен на три дела, се појавил во изданието на Новое времеја од 1 јануари 1889 година, бр. 4613, со наслов „Бајка“ (Сказка). Со нов наслов, „Облогот“, ревидиран и исечен со дел 3 од оригиналниот текст што сега го нема, тој бил вклучен во том 4 од Собраните дела на Чехов, кој бил објавен во 1899–1901 година од страна на Адолф Маркс. [2] Чехов ја објаснил причината за пропустот во 1903 година: „Додека ги читав доказите, не ми се допадна крајот, ми текна дека е премногу студено и сурово“. [3]
Заплет
[уреди | уреди извор]Во расказот е отсликана сета човечка глупост, наивност, лекомисленост, а најмногу од сѐ – дека во животот „сѐ е ништожно, минливо, привидно и лажливо како фатаморгана“. Освен тоа, во краткиот опис на животот на заточеникот, Чехов многу успешно го отсликува созревањето на мудрите луѓе.
Како што се отвора приказната, на една забава во случаен разговор за тоа што е подобро, смртната казна или доживотната робија, двајца – богатиот банкар и младиот правник, се обложуваат дека младиот нема да издржи во затвор ни 5 години. Банкарот нуди 2 милиони, а правникот вели дека ќе издржи дури 15 години доброволно заточеништво.
Со склучен договор, младиот правник е затворен во самица, во куќа на банкарот, каде не смее да комуницира со никого, не смее да излегува, но може да пуши, пие вино, чита книги, пишува писма и да има музички инструмент. Банкарот сфаќа колку е бизарен облогот и дека со тоа што тој ќе даде 2 милиони, а правникот ќе загуби 15 години од животот – ништо не се докажува; ниту дека смртната казна е подобра или полоша од доживотната робија. Дека сето тоа е само ќеиф на сит човек, од страна на богатиот, и алчност за пари од страна на правникот.
Но, облогот е направен и правникот останува затворен во куќата 15 години.
Во првата година правникот многу страдал од осаменост и досада – постојано свирел на клавир, а се откажал од тутунот и виното, зашто виното будело желби, а желбите се најстрашни за заточеникот. Таа година читал книги со лесна содржина, романи со заплеткани љубовни интриги, криминални и фантастични раскази, комедии и сл.
Втората година, музиката замолкнала и правникот барал само класици. Во петтата година се слушнала музика и правникот побарал вино – и само јадел, пиел, лежел и ништо не читал. Шестата година почнал да учи јазици, филозофија и историја, а следните 4 години нарачал околу шестотини книги. По десеттата година тој само седел на масата и го читал Евангелието, а потоа историја на религијата и теологија. Последните две години читал многу без некој ред – и научни книги, и романи и филозофија – „како да плива во море меѓу делови од разбиен брод, и сакајќи да си го спаси животот грчевито се фаќа ту за едно ту за друго парче“.
Во меѓувреме банкарот загубил дел од богатството, и не му било сеедно да даде 2 милиона за облогот, така тој целосно би осиромашил. Затоа решил да го убие својот заточеник. Ноќта пред истекот на петнаесетгодишниот рок, тој влегол во куќата кај правникот и го видел сосема изменет – слаб, со долга коса и брада, како спие седнат на масата. Пред да ја изврши намерата да го убие, банкарот забележал писмо во кое правникот се откажува од двата милиона и каде го искажува својот презир кон она што се нарекува „земско благо“ – слободата, животот, здравјето. Во книгите што ги прочитал – доживеал сѐ – и прошетки, и лов, и љубов, и сонцето, и планините, реките, езерата, морињата, облаците, молњите, градовите; правел чудесии, убивал, палел градови, заземал царства. Од книгите ја исцрпил целокупната човекова мудрост – и на крајот презрел сѐ! И светските блага и мудроста, зашто сфатил дека сѐ е лажно, ништожно, минливо. Дека смртта ќе збрише сѐ, бесмртноста на гениите ќе биде збришана, сотрена, изгорена заедно со земјината топка.
И, навистина, утрото станува и заминува пред истекот на петнаесетгодишниот рок, а банкарот се почувствувал попоразено од сите порази што ги доживеал во животот.
Анализа
[уреди | уреди извор]Банкарот, кој е себичен и „материјалист“, не се двоуми да помисли да го убие младиот адвокат и да ја префрли вината на чуварот. Не може да поднесе помисла дека ќе банкротира. Во оваа фаза, тој е воодушевен да најде белешка во која младиот адвокат ја изразил својата желба да се откаже од двата милиони за кои некогаш сонувал. Адвокатот решава да го раскине договорот така што ќе го напушти местото пет часа пред одреденото време, со што покажува дека повеќе не се грижи за парите.
Приказната е релевантна за современото време бидејќи сè уште има контроверзии во врска со видот на казна што може да се досуди на некоја личност. Смртна казна или доживотен затвор има право да одземе живот кога не може да го даде. Приказната ја истакнува поентата дека човекот секогаш копнее по слобода, што е повредно од материјалистичките придобивки. Ракувањето на темата од страна на Чехов го прави читателот да ја сфати важноста на слободата и потребата од социјална интеракција. Неговите списи ги рефлектираат себичните и сурови импулси во човечкиот ум кога е привлечен од изгледите за ненадејно богатство. Неговите приказни откриваат вид на цинизам и социјална критика.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Sokolova M.A. Commetaries to Сапожник и нечистая сила Архивирано на 15 мај 2017 г.. // Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем в тридцати томах. Сочинения. Т. 7. — М.: Наука, 1977. С. 665.
- ↑ Muratova, K. D. Commentaries to Пари. The Works by A.P. Chekhov in 12 volumes. Khudozhestvennaya Literatura. Moscow, 1960. Vol. 6, pp. 512
- ↑ "The History of One Story". A.P. Chekhov's Unpublished Letter // Прохоров Г. История одного рассказа. Неопубликованное письмо А. П. Чехова. — «Литературная газета», № 88 от 14 июля 1934. - Когда я читал корректуру, мне этот конец очень не понравился […], показался не в меру холодным и суровым.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Пари, the Russian text
- The Bet, 1915 and 1918 English translations
- The Project Gutenberg EBook of Best Russian Short Stories, including "The Bet"
- "The Bet" - Chamber opera in 14 scenes by Lior Navok
| ||||||||||||||||||||||||||||||
