Глутарна ацидурија тип 1
Глутарна ацидурија тип 1 е автозомно рецесивно неврометабитичко нарушување кое претставува недостаток или неактивност на ензимот глутарил. Недостатокот на овој ензим доведува до оштетување во делот на базалните ганглии во мозокот кои помагаат во контролата на движењето на целото тело. Распространетоста во светски рамки се проценува на 1 на 100 000 раѓања. ГА-1 е најраспространета во старата заедница на Амишите. Новороденчињата генерално не покажуваат симптоми на болеста, иако кај 75 % од децата, макроцефалијата (зголемен обем на главата) е присутна при раѓање, а најчесто се појавува и хипотонија и раздразливост.
На возраст од околу 5 дена, на новороденчињата може да им се направи тест на крвта за да се провери дали имаат ГА-1. Ова вклучува земање на крв од петицата на бебето за да соберат капки крв за тестот. Ако не се дијагностицира навреме, почетната акутна енцефалопатична криза се јавува помеѓу 3-36 месеци, обично предизвикана од висока температура поради присутни инфекции, вакцинирање или операција, и се одликува со хипотонија, губење на моторни вештини и конвулзии што резултира со обострано оштетување во делот на базалните ганглии проследено со вкочанетост и неконтролирано движење на мускулите на целото тело. Се прави разлика помеѓу тип 1 и 2. Глутарната ацидурија е една од ретките болести.[1]
Глутарна ацидурија тип 1[уреди | уреди извор]
Глутарна ацидурија тип 1 (недостаток на глутарил-CoA дехидрогеназа - или скратено ГА-1) е вродена метаболна болест која влијае на распаѓање на аминокиселините лизини, хидроксилизин и триптофан. Причината е наследна мутација на генот што го кодира ензимот глутарил-CoA дехидрогеназа.
Причини[уреди | уреди извор]
Поради дефект на ензимот, аминокиселините лизин и триптофан не можат да се разложат правилно и затоа се акумулираат. Во различни средни чекори, телото го претвора лизин во метаболички производи глутарна киселина (ГА) и 3-хидроксиглутарна киселина (3OH-ГА). Овие метаболички производи се акумулираат во ткивата и телесните течности и исто така се излачуваат преку урината, на пример. 3OH-ГА главно се смета за одговорен за развој на симптоми.
Во контекст на таканаречените катаболни кризи, т.е. региони со недоволно снабдување со енергија, тогаш симптомите избиваат. Овие кризи се јавуваат главно со трескави инфекции, инфекции или дијарејални заболувања. Поради недостаток на енергија, телото преминува во катаболизам, односно распаѓање на сопствените белковини во организмот. Кога се распаѓа сопствената белковинска маса на организмот, се произведува и лизин. Ова не може правилно да се разложи кај пациенти со ГA1, а акумулацијата на ГA и 3OH-ГA се зголемува. Овие метаболички производи се особено концентрирани во мозокот. Еден регион на мозокот кој е особено чувствителен на ова е корпус стриатум, кој припаѓа на базалните ганглии. Овој регион е одговорен за координација на секвенците на движење во контекст на доброволните моторни вештини. Акумулацијата на 3OH-ГA особено доведува до неповратно оштетување на нервните клетки во стриатумот и на крајот до уништување на овој мозочен регион.
Симптоми[уреди | уреди извор]
- лошо хранење или губење на апетит;
- Недостаток на енергија;
- абнормални движења;
- повраќање;
- раздразливост;
- отежнато дишење.
Пациентите со ГА1 обично се без симптоми пред почетокот на катаболичката криза. Последица на катаболичката „енцефалопатична“ криза е нарушување на движењето од различен степен, кое може да варира од мал моторен дефицит до тешка моторна попреченост. Бидејќи нервните клетки на церебралниот кортекс не се засегнати, пациентот обично задржува нормална интелигенција, во поединечни случаи се опишани слабости во учењето или делумните перформанси (т.н. помали когнитивни дефицити). Понатаму, постојат поединечни описи на случаи на возрасни пациенти кои немале никакви симптоми во детството, но кои во напредната зрелост имале абнормалности во белата маса на мозокот, без овие абнормалности да предизвикаат очигледни проблеми.[1]
Терапија[уреди | уреди извор]
Децата кои се дијагностицирани со ГА-1 се упатуваат на нутриционисти со цел да се укаже на диета која содржи ниско ниво на белковини. Ова е прилагодено за да се намали количината на аминокиселини што ги прима детето, особено лизин и триптофан. Храната што содржи висока белковина треба да биде ограничена, вклучувајќи: месо, риба, сирење, јајца, мешунки и ореви.
Диететичар-нутриционист ќе ви понуди детални совети бидејќи на новороденчето сè уште му требаат некои од овие намирници за здрав раст и развој.
Доењето и мајчиното млеко исто така треба да се следат и мерат, со совети на диететичар. Стандардните млечни формули за бебиња содржат аминокиселини кои треба да се ограничат, затоа наместо тоа, се користи специјална формула која ги содржи сите витамини, минерали и други аминокиселини што му требаат на бебето.
Ако нарушувањето е навремено дијагностицирано кај децата под 6-годишна возраст со соодветен третман, ризикот од енцефалопатична криза е намален. Кај некои пациенти, хипотонијата и дистонијата се развиваат постепено без енцефалопатична криза.
Пренаталното тестирање може да се изврши со генетска и GCDH-ензимска анализа на примерок од хорионските ресички или со мерење на вредноста на глутарична киселина во амнионска течност кај семејства со висок ризик од заболување. Бидејќи наследувањето е автозомно-рецесивно, се препорачува генетско советување и генетско тестирање.
Секојдневната терапија вклучува диета со внес на мал процент на белковини во исхраната. Како додаток во исхраната се користи карнитин, а при акутни состојби предизвикани од инфекции, се применува посебен протокол во кој најважно е да се зголеми внесувањето на калории, да се изостави внесувањето на природни белковини во период од 24 до 48 часа, а потоа постепено повторно да се воведат. Во вакви случаи, суплементацијата со Л-карнитинот се удвојува и внимателно се следи балансот на гликоза, електролити и течности во организмот, како и состојбата на уреата и црниот дроб од страна на информиран квалификуван интердисциплинарен тим.
Придржувањето кон препораките на протоколот за итни случаи има најголема улога во спречувањето на оштетување на невроните и последователната секундарна дистонија кај деца кои сè уште немале енцефалопатична криза.
Доколку се воспостави навреме и ако се следи соодветната диета и вонредениот протокол во периодот од раѓањето на детето до 6-годишна возраст (период на криза за енцефалопатична криза), децата се развиваат без невролошко оштетување.[2]