Руски дијалекти

Од Википедија — слободната енциклопедија
Карта на руските дијалекти на примарната формација (Северна е темнозелена, Централна е жолто-зелена, Јужна е црвена)

Руските дијалекти се говорни варијанти на рускиот јазик.

Во зависност од присуството или отсуството на намалување на самогласките (акање и/или икање) и изговорот на прасловенски * g, рускиот јазик е поделен на две главни дијалектички поделби и средната:

  • Северно, во северните и североисточните делови на европска Русија, од Велики Новгород до Перм и северните региони на Урал; ова нема или мало намалување на самогласката во ненапрегнати позиции и стоп /ɡ /.
  • Јужна, во западните и јужните делови на европска Русија; ова има разни видови на намалување на самогласките и фрикатив /ɣ /; оваа група го сочинува дијалектниот континуитет со белорускиот јазик, иако тој значително се разликува од украинските дијалекти на крајниот југ, споделувајќи само неколку изоглоси (имено измамен изговор на прасловенски * g).
  • Централна или Средна е во средна положба помеѓу горенаведените двe, се протега од Псков до Твер, Москва, Нижни Новгород и до регионот Долна Волга; оваа група е многу хетерогена и се состои од дијалекти и со и без намалување на самогласките и или /ɡ / или /ɣ/. Московскиот дијалект ја формира основата на стандардниот руски јазик: оргинално бил северен дијалект, со /ɡ / и без намалување, подоцна се нашол под јужно влијание и усвоил намалување на самогласките, но го задржа /ɡ/.

Дијалектите на јужниот дел на Урал, Сибир и Далечниот Исток можат да бидат од сите три групи, во зависност од тоа од каде потекнувале доселениците од европска Русија. Дијалектите на Долен Дон и Северен Кавказ се со јужноруско потекло.

Хронологија и територија[уреди | уреди извор]

Сите руски дијалекти се поделени во две главни хронолошки и географски групи:

  1. Дијалектите на територијата на примарната формација, кои се состојат од „Стара“ Русија од 16 век (пред источните освојувања од Иван Грозни) и грубо корелираат со современите централни и северозападни федерални области.
  2. Дијалектите на територијата на втората формација, каде што Русите се населиле по 16 век.

Класификација[уреди | уреди извор]

Карта на руските дијалекти (на руски јазик)

1. Северноруски

2. Централен или среден руски

  • Западен
  • Источна
  • Енклава Чухлома (со акање)

3. Јужноруски

Изоглоси[уреди | уреди извор]

Изоглос Северно
Руски 		Стандарден
Руски 		Јужно
Руски
Ненагласено /o/ [o] [ɐ~ə] [a~ɐ~ə~ɨ]
Ненагласено /e/, /a/, /o/
по палатализирани согласки 		[ɪ], [e] [ɪ] [æ] (претходно нагласено),



[ɪ]
/ɡ/ [ɡ] [ɡ] [ɣ]
/v/ [v] [v] [w~u̯]
/f/ [f] [f] [x~xv~xw]
Сегашно 3л. ед. и мн. финален /t/ /t/ /tʲ/
Конечно /л/ [1] /l/ /l/ /w~u/
Минатото ед. среден род финален /v/ [n 1] /l/ /l/
Протетички /v~w/ не не [n 2] да
Стврднување на завршните меки лабили не не да
Белешки
  1. ↑ In the dialect of Vologda
  2. ↑ Except for восемь ('eight') and some other words

Други дијалекти[уреди | уреди извор]

Источна Европа[уреди | уреди извор]

Белоруски руски

Молдавски руски

Молдавскиот руски се одликува со разлики во правописот, со употреба на Молдова (Молдава) наместо Молдавиќ (Молдавија) во владата и медиумите на Молдавија. Оваа промена е широко прифатена и од медиумите на руски јазик во Русија. Рускиот јазик почесто се користи како втор јазик и како јазик на меѓуетничка комуникација отколку како прв јазик во земјата,[2] што придонесува за влијание од државниот јазик - романскиот.

Украински руски

  • Одесански руски

Рускиот јазик како што се зборува во Одеса е под влијание на јидиш и украински по граматика, вокабулар и фразеологија. Како резултат, многу фрази звучат инхерентно и уникатно хумористично за руските говорители и претставуваат основен дел од хуморот во Одеса. Исто така, дијалектот на јидиш во Одеса има многу русизми.[3][4]

Централно руски[уреди | уреди извор]

Башкорт руски

Рускиот Башкорт се одликува со усвојување на мајчин јазик од Башкир и Татар, како што е айда што го заменува давай да значи „ајде да одиме“.[5]

Езерото Пејпус

Дијалект на езерото Пејпус (руски: Причудский говор) е сорта на руски јазик што се зборува од двете страни на езерото Пејпус во Псковска област, Русија и некои окрузи на Естонија. Потекнува како мешавина од Псковски и Гдовски дијалекти на централното руско јато. Како и многу други дијалекти од оваа област, честопати се смета дека е преоден помеѓу рускиот и белорускиот јазик. Дијалектите на езерото Пејпус вклучуваат и неколку заемни зборови од естонскиот јазик.

Дијалектот е проучен и опишан од Олга Ровнова од Универзитетот во Тарту, кој спроведува теренска работа во руските заедници на старите верници во Естонија.

Кавказ[уреди | уреди извор]

Абхазиски руски

Абхазискиот руски се одликува со употреба на абхазиски термини, правописни разлики и обрасци на говор кои се разминуваат од оној на стандардниот руски.

Чеченски руски

Дагестански руски

Дагестански руски (руски: Дагестанский русский) е регионална разновидност на руски јазик што се зборува во Дагестан, конститутивна република на Руската Федерација и некои од соседните региони, вклучувајќи ги Астраханска област и Калмикија. Се одликува со големо влијание од народните јазици, претежно оние кои припаѓаат на семејствата на североисточен кавкаски и турски јазик. Се смета за низок престижен јазик и најмногу се користи во неформални домени. Според некои мерки, тој се смета за етнолект.

Средна Азија[уреди | уреди извор]

Казахстански руски

Повеќето разлики во клучните зборови доаѓаат во форма на топоними на преименувани градови по независноста на Казахстан во 1991 година. Не сите преименувања се манифестираат на руски јазик, како на пример со градот Алмати, сè уште познат под неговото поранешно име Алма-Ата на руски јазик, бидејќи звучат слично. Другите разлики вклучуваат имиња за авторитети како што се мажилис, мажилисмен кои го заменуваат рускиот збор депутат. Акимат е локализирана руска конструкција на позајмениот збор Аким, што значи градоначалник, и со оглед на традиционалната наставка -ат на стандарден руски јазик што се користи за зборови како што се секретариат и ректорат. Казахстанскиот руски често се класифицира како под силно влијание на казахстанскиот јазик и употребата на казахстански зборови.[6]

Киргистански руски

Киргистанскиот руски јазик првенствено се одликува со правописни разлики. Киргизская Республика (Киргиска Република) и Киргизия (Киргизија) се стандардни руски имиња, но од локалните власти земјата се нарекува Киргизская Республика (Киргистан) или Кыргызстан (Киргистан) на руски јазик. Разликата помеѓу ы и и во именувањето е класифицирана како лингвистички спор и во моментот не е задолжителна за употреба на медиуми на руски јазик.[7][8]

Постојат и разлики во зборовите, како што е сотка (сотка) за замена на стандардниот мобильник (мобилен).[9]

Вокабулар[уреди | уреди извор]

Руските дијалекти обично зачувуваат многу архаични зборови и форми што испаднаа од употреба или беа заменети со црковнословенски. На северениот руски јазик има околу 200 зборови од уралско потекло.

Поврзано[уреди | уреди извор]

  • Руски Нинилчик, изолиран дијалект на руски јазик што се зборува на Алјаска.

Наводи[уреди | уреди извор]

  • Sussex, Roland; Cubberley, Paul (2006). „Dialects of Russian“. The Slavic languages. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 521–526. ISBN 978-0-521-22315-7.CS1-одржување: ref=harv (link)
  1. ↑ Dialects of the Russian Language
  2. ↑ Statistica MD. Statistics Office of Moldova http://www.statistica.md/public/files/publicatii_electronice/Recensamint/recensamint_2004_vol.I.zip. Посетено на 9 March 2019. Отсутно или празно |title= (help)
  3. ↑ Robert A. Rothstein, "How It Was Sung in Odessa: At the Intersection of Russian and Yiddish Folk Culture", Slavic Review, vol. 60, no. 4 (2001), pp. 781-801 doi:10.2307/2697495
  4. ↑ Grenoble, Lenore. „The Sociolinguistics of Variation in Odessan Russian“ (PDF). University of Chicago. University of Chicago. Посетено на 9 March 2019.
  5. ↑ „айда“. Wiktionary. Wiktionary. Посетено на 7 March 2019.
  6. ↑ ЖУРАВЛЕВА, Е. „РУССКИЙ ЯЗЫК В КАЗАХСТАНЕ: СТАТУС, СФЕРЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ И ОСОБЕННОСТИ ЛЕКСИЧЕСКОЙ СИСТЕМЫ“. UAPryal. УАПРЯЛ. Архивирано од изворникот на 2016-08-17. Посетено на 7 March 2019.
  7. ↑ Киргизский бизнесмен оскорблен правилами орфографии // РИА «Новости». — 2003. — 13 августа.
  8. ↑ „Распоряжение Администрации Президента Российской Федерации от 17 августа 1995 г. № 1495 «О написании названий государств – бывших республик СССР и их столиц»“. Архивирано од изворникот на 2012-02-12. Посетено на 2021-02-27.
  9. ↑ „Словарь "Языки русских городов"“. ABBYY Lingvo. ABBYY. Архивирано од изворникот на 2013-09-20. Посетено на 7 March 2019.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)

Текстуални тела на руски дијалекти[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Руски_дијалекти&oldid=4997909“