Преглед на кодот на Принц Филип (војвода од Единбург)

{{Infobox royalty|consort=yes
| name = Принц Филип 
| image = Prince Philip by Allan Warren 1992.jpg
| imgw = 200
| caption = Принцот Филип во 1992 година
| succession = 
| reign = 6 февруари 1952 – 9 април 2021<br />({{age in years and days|1952|2|6}})
| succession1 = [[Војвода од Единбург]]
| reign1 = 20 ноември 1947 – 9 април 2021<br />({{age in years and days|1947|11|20}})
| spouse = [[Елизабета II]]
| issue = [[Чарлс (принц од Велс)|Чарлс]]<br />[[Ана (кралска принцеза)|Ана]]<br />[[Принц Ендрју (Војвода од Јорк)|Принц Ендрју]]<br />[[Принц Едвард (Ерл од Весекс)|Едвард]]
| house = [[Династија Шлезвиг-Холштајн-Сондербург-Гликсбург]]
| father = [[Принц Андреј (Грција)|Принц Андреј]]
| mother = [[Алиса Батенберг]]
| date of birth = {{Birth date and age|1921|6|10|df=yes}}
| place of birth = [[Крф]], Грција
| signature = Philip Signature.svg
| religion = [[Црква на Англија|англиканство]]<br />''претходно.'' [[православие]]
|}}

'''Принц Филип''' ({{роден на|10|јуни|1921}}, Крф<ref>{{citation|last=Bell|first=Lynne|title=Queen and Consort: Elizabeth and Philip - 60 Years of Marriage|publisher=Dundurn Press|year=2007|page=83|isbn=1550027255}}</ref>{{#tag:ref|He was born 10 June 1921 according to the [[Gregorian calendar]]. However, at that time, Greece was still using the [[Julian calendar]]; it did not convert to the Gregorian until 1 March 1923. His birth certificate shows the Julian date of 28 May 1921.<ref>{{citation|last=Higham|first=Charles|authorlink=Charles Higham (biographer)|author2=Mosely, Roy|title=Elizabeth and Philip: The Untold Story|publisher=Sidgwick & Jackson|year=1991|page=73|isbn=0283998873}}</ref>}} — {{пн|9|април|2021}}, [[Виндзор]]) — сопруг на кралицата на Обединетото Кралство, [[Елизабета II]].

Филип бил син на принцезата [[Алиса Батенберг]] и [[Принц Андреј (Грција)|принцот Андреј]], кој пак е четврти син на грчкиот крал [[Георги I (Грција)|Георги I]] и [[Олга Константиновна]]. Во текот на Втората светска војна, Филип учествувал во служба на британската морнарица. Тој склучил брак со тогашната принцеза Елизабета во 1947 година. По свадбата ја добил титулата ''принц Филип, Војвода од Единбург''. Една година подоцна се родило и нивното прво дете, [[Чарлс (принц од Велс)|принцот Чарлс]]. Потоа во [[1950]] година се родила [[Ана (кралска принцеза)|Ана]], во 1960 [[Принц Ендрју (Војвода од Јорк)|Принц Ендрју]] и во [[1964]] [[Принц Едвард (Ерл од Весекс)|Едвард]].

Неговата сопруга на британскиот престол се качила во [[1952]] година, по неочекуваната смрт на [[Џорџ VI]], нејзиниот татко.

==Животопис==
[[Податотека:Corfu Mon Repos R01.jpg|left|thumb|Мон Репос на Крф, каде е роден приноцт Филип]]
Принцот Филип на Грција и Данска е роден во Мон Репос на [[Крф]], на 10 јуни 1921 година, како петто дете и единствен син на [[Принц Андреј (Грција)|принцот Андреј]] и [[Алиса Батенберг]].<ref>Brandreth, p. 56</ref> Неговите четири постари сестри се: принцезата Маргарита, принцезата Теодора, принцезата Сесилија и принцезата Софи. Крстен е во грчка православна црква на Крф. Во септември 1922 година, новата воена влада во Грција го избркала такото на принцот Филип од Грција,<ref>{{citation|title=News in Brief: Prince Andrew's Departure|journal=The Times|date=5 December 1922|page=12}}</ref> па така британскиот брод „Калипсо“ го евакуирал семејството на принцот Андреј. Прво семејството на Филип заминале за Франција, и се сместиле во Париз во куќата на неговата богата тетка, принцезата [[Мари Бонапарт]].<ref>Alexandra, pp. 35–37; Heald, p. 31; Vickers, pp. 176–178</ref>

Бидејќи Филип бил изнесен од Грција како бебе, тој не го научил добро [[грчки јазик|грчкиот јазик]]. Во 1992 година, изјавил дека може да разбере само малку.<ref name="independent">{{наведени вести| url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/a-strange-life-profile-of-prince-philip-1563268.html |work=The Independent |location=London | title=A strange life: Profile of Prince Philip | first=Fiammetta | last=Rocco | date=13 December 1992 | accessdate=}}</ref> Филип изјавил дека себе се смета за Данец, и дека неговото семејство се зборува англиски, француски и германски јазик.<ref name=independent />

Школувањето на Филип започнало во американското училиште во Париз, Елмс,<ref name="basil">{{Наведена книга|last1=Boothroyd|first1=Basil|title=Prince Philip: An Informal Biography|date=1971|publisher=McCall Publishing Company|location=New York|isbn=0841501165|edition=First American}}</ref> Во 1928 година, го испратиле во Велика Британија да учи во училиптето Чим, а за тоа време живеел кај бабата од мајчина страна, [[Викторија фон Хесен-Дармштат]], во [[Кензингтонска палата|Кензингтонската палата]] и кај чичко му, [[Џорџ Маунтбете]], во [[Беркшир]].<ref>Heald, pp. 35–39</ref> Во наредните години, неговите сестри се омажиле за германски принцеви и се преселиле во Германија, мајка му била сместена во болница откако ѝ дијагностицирале [[шизофренија]],<ref>Brandreth, p. 66; Vickers, p. 205</ref> а татко му се преселил во [[Монте Карло]].<ref>Eade, p. 104</ref> Во 1933 година, Филип бил испратен да учи во Германија, со што семејството заштедувало пари, бидејќи сопственик на училиштето бил негов роднина.<ref>Prince Philip quoted in Brandreth, p. 72</ref> По две години, се префрлил во училиште во Гордонстоун во Шкотска. Во 1937 година, неговата сестра Сесилија со семејството загинала во авионска несреќа, а наредната година, неговиот чичко Лорд Милфорд починал од рак на коскената срж.<ref>Brandreth, pp. 77, 136</ref>

Филип станал кадет на британскиот Кралски морнарски колеџ, а потоа со мајка му се вратил да живее во [[Атина]] кон средината на 1939 година. По налог на грчкиот крал, [[Ѓорѓи II (Грција)|Ѓорѓи II]], се вратил во Британија во септември на тренинг во [[Кралска воена морнарица|Кралската воена морнарица]].<ref>Eade, pp. 129–130; Vickers, pp. 284–285, 433</ref> Наредната година ја завршил обуката како најдобар кадет.<ref name=royalgov>{{citation|url=http://www.royal.gov.uk/ThecurrentRoyalFamily/TheDukeofEdinburgh/Navalcareer.aspx |title=Naval career |publisher=Official website of the British Monarchy |accessdate=7 May 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100529132154/http://www.royal.gov.uk/ThecurrentRoyalFamily/TheDukeofEdinburgh/Navalcareer.aspx |archivedate=29 May 2010 }}</ref> За време на Втората светска војна, служел во британските сили, додека двајца од неговите зетови, [[Принц Кристоф од Хесен]] и [[Бертолд Баденски]], се бореле од германска страна.<ref>Vickers, pp. 293–295</ref> Филип поминал четири месеци на воен брод во Индиски Океан, а потоа на веон брод кај Цејлон, денес [[Шри Ланка]]).<ref>Eade, pp. 132–133</ref> По италијанската инвазија на Грција во октомври 1940 година, бил префрлен на брод во Средоземно Море.<ref>Heald, p. 60</ref>

Покрај другите борби, Филип учествувал во [[Битка за Крит|Битката за Крит]] и во [[Битка кај Матапан|Битката кај Матапан]],<ref name="basil" /> за што му бил доделен грчки воен крст за храброст.<ref name=royalgov />

На 16 јули 1942 година станал полковник на кралската морнарица,<ref>{{London Gazette |issue=35664|date=11 August 1942 |page=3510 |supp=|nolink=y}}</ref> а во октомври истата година станал прв полковник на бродот ''Валас'', на 21 годишна возраст. Учествувал со бродот за време на инвазијата на Сицилија, во јули 1943 година, а во 1944 година, се преместил на бродот ''Велп''.<ref>Brandreth, pp. 155–163; Heald, pp. 66–67</ref><ref>{{citation |url=http://www.naval-history.net/xGM-Chrono-10DD-63W-Whelp.htm| title=HMS Whelp, destroyer| publisher=Naval-history.net| accessdate=12 October 2008}}</ref> Во моментот на потпишување на капитулацијата на Јапонија, Филип се наоѓал на брод во [[Токиски Залив|Токискиот Залив]]. Во јануари 1946 година, Филип се вратил во Велика Британија, и бил назначен за инструктор во офицерското училиште во [[Коршам]], Вилтшир.<ref>Brandreth, p. 176</ref>

==Брак==
[[Податотека:Royal Cypher of Prince Philip, Duke of Edinburgh.svg|thumb|100px|Монограмот на Филип]]
Во 1939 година, кралот [[Џорџ VI]] и [[Елизабета Боуз-Лајон|кралицата Елизабета]] го посетиле британскиот Кралски морнарски колеџ, каде учел Филип, и бил замолен да ги придружува ќерките на кралот, [[Елизабета II|Елизабета]] и [[Принцеза Маргарета|Маргарета]]. Елизабета се вљубила во Филип, и тие почнале да се допишуваат. Во тоа време, таа имала 13 години.<ref>Brandreth, pp. 132–136, 166–168</ref> Во летото 1946 година, Филип ја побарал раката на Елизабета од татко ѝ. Кралот се согласил, но рекол дека официјална веридба и венчавка може да има откако Елизабета ќе наполни 21 година, а тоа било наредната година во април.<ref>Brandreth, p. 183</ref> Во март 1947 година, Филип се откажал од грчките и данските кралски титули, го зел презимето Маунтбатен, семејно презиме од страна на мајка му, и станал Британец. Венчавката била јавно објавена на 10 јули 1947 година.<ref>Heald, p. 77</ref> Кентерберискиот архиепископ, [[Џефри Фишер]], сакал Филип да биде дел од [[Црква на Англија|англиската црква]],<ref>{{Наведена книга|author=Boothroyd, Basil|authorlink=Basil Boothroyd|year=1971|title=Prince Philip: An Informal Biography|publisher=McCall|isbn=0841501165|pages=45–47}}</ref> а тоа се случило во октомври 1947 година.<ref>[https://www.nytimes.com/1947/10/04/archives/elizabeths-fiance-now-an-anglican.html "Elizabeth's Fiance Now an Anglican"] ''[[The New York Times]]'', 4 October 1947</ref> Еден ден пред венчавката, кралот Џорџ VI му доделил на Филип титула ''[[Кралско височество]]'', а утрото на венчавката, на 20 ноември 1947 година, титулите [[Војвода од Единбург]], [[Ерл од Мерионет]], и [[Барон од Гринич]].<ref name="LG 21 Nov 1947">{{London Gazette|issue=38128|pages=5495–5496|date=21 November 1947}}</ref>

Филип и Елизабета се венчале на церемонија одржана во [[Вестминстерска опатија|Вестминстерската опатија]], со директен пренос на [[BBC]] радио, што го следеле 200 милиони луѓе во светот.<ref>Heald, p. 86</ref> Но, бидејќи било скоро по Втората светска војна, не биле поканети сестрите на Филип, сите три мажени за германски принцеви, некои од нив биле во [[Националсоцијалистичка германска работничка партија|нацисти]]. Нивниот брак засега е најдолготраен од сите кралски бракови во Британија.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/7101094.stm|title=Queen celebrates diamond wedding|date=19 November 2007|accessdate=10 February 2017|publisher=BBC News}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/queen-elizabeth-II/9689130/Queen-and-Duke-of-Edinburgh-celebrate-65th-wedding-anniversary.html|title=Queen and Duke of Edinburgh celebrate 65th wedding anniversary|work=The Daily Telegraph|date=19 November 2012|accessdate=10 February 2017|first=Gordon|last=Rayner}}</ref>

Филип станал член на [[Дом на лордови|Домот на лордови]] на 21 јули 1948 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://api.parliament.uk/historic-hansard/lords/1948/jul/21/hrh-the-duke-of-edinburgh|title=HRH The Duke of Edinburgh (Lords Sitting of 21 July 1948)|publisher=UK Parliament|accessdate=31 October 2018}}</ref> и никогаш не говорел таму.

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Нормативна контрола}}

{{DEFAULTSORT:Филип}}
[[Категорија:Војводи од Единбург]]
[[Категорија:Британски принцови]]
[[Категорија:Грчки принцови]]
[[Категорија:Дански принцови]]
[[Категорија:Династија Батенберг]]
[[Категорија:Гликсбурговци (Грција)]]
[[Категорија:Витези на Подвеската]]
[[Категорија:Погребани во капелата „Св. Ѓорѓи“ (Виндзорски замок)]]
[[Категорија:Британски природозаштитници]]