Преглед на кодот на Идалго

{{Инфокутија Населено место|name=Идалго|population_total=2858359<ref name="население">{{Наведена книга|url=https://www.inegi.org.mx/programas/intercensal/2015/|title=Encuesta Intercensal 2015|last=|first=|publisher=Instituto nacional de estadística y geografia|year=2015|isbn=|location=|pages=14|language=шпански}}</ref>|native_name_lang=es|settlement_type=[[Сојузни држави во Мексико|Сојузна држава]]|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|image_seal=Escudo de Armas Oficial del Estado de Hidalgo.png|seal_size=|seal_alt=|native_name=Hidalgo|etymology=|population_as_of=2015|nickname=|coordinates={{coord|20|29|N|98|52|W|region:MX-HGO_type:adm1st|display=inline,title}}|subdivision_name={{знаме|Мексико}}|subdivision_type=Држава|subdivision_type1=Главен град|subdivision_name1=Пачука де Сото|subdivision_type2=|subdivision_name2=|website={{URL|http://www.hidalgo.gob.mx/}}|postal_code=42-43|iso_code=MX-HID|postal_code_type=Поштенски број|timezone=[[Централен часовен појас|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=[[Централен часовен појас|CDT]]|utc_offset_DST=-5|area_total_km2=20813}}
'''Идалго''', официјално '''Слободна и суверена држава Идалго''' ({{lang-es|Estado Libre y Soberano de Hidalgo}}) е една од [[Сојузни држави во Мексико|32-те сојузни држави]] кои ги сочинуваат [[Мексико|Обединетите Мексикански Држави]]. Таа е поделена во 84 општини, а главен и најголем град е [[Пачука де Сото]]. Со население од 2 милиони и површина од околу 20.813 км², Идалго е една од помалите сојузни држави во Мексико.

== Историја ==
[[Податотека:Pinturas_Rupestres_en_Huichapan.JPG|врска=https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Pinturas_Rupestres_en_Huichapan.JPG|лево|мини|Пештерски{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} слики во [[Хуикапан]]]]
Современата денешна држава Идалго се наоѓа во пред-шпанскиот регион [[Мезоамерика|Месоамерика]]. Бројни миграции на домородните луѓе се одвивале тука, претежно пристигнувале или минувале од северот, при што многумина на крајот се сместиле во Мексиканската Котлина. Толетците првично се населиле во [[Xochicoatlán|Социкоатлан]], сега општина [[Моланго]] на почетокот на 7. век. Од тука тие се преместиле на локации како што се [[Хуејтла де Рејес|Хуејтла]] и Толацино (сега наречен [[Тулансино]] ), каде што на крајот имале својот капитал од Толан, денес познат како Тула.<ref name="historiaelocal5">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|title=Estado de Hidalgo – Historia|work=Enciclopedia de los Municipios de México|publisher=Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal|location=Mexico|language=es|trans-title=State of Mexico|archive-url=https://web.archive.org/web/20110616190021/http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|archive-date=June 16, 2011|accessdate=June 7, 2010}}</ref>

На крајот Толтеците биле поразени од [[Чичимека|Чичимеките]], кои го основале нивниот главен град во [[Меттитлин|Мецтитлан]]. [[Ацтеки]]те пристигнале во 12-от век, на почетокот се населиле во [[Миккијауала|Микскијауала]], подоцна во [[Тизајака]]. На крајот, Ацтеките го зазеле најголемиот дел од она што сега е јужниот дел на државата, вклучувајќи го во [[Империја Ацтеките|Империјата на Ацтеките]].<ref name="historiaelocal5"/>

По [[Шпанско освојување на Империјата Ацтеките|шпанската победа на Империјата на Ацтеките]], освојувачите присвоиле територии за себе од Ацтеките. [[Ернан Кортес]] освоил земјиштето на североисточниот дел на Мексико Сити и се протегало до модерната држава Идалго. Евангелизацијата следи наскоро потоа со првото пристигнување на [[Францисканци]]те во 1523. Ова ја смени социјалната, економската и културната структура на областите бидејќи Шпанците ја преземале контролата врз природните ресурси, особено минералите и трудот што го обезбедувале Индијанците. Исто така, довело до големо намалување на домородното население, особено за време на управувањето од страна на [[Нужо Белтран де Гусман|Нуњо Белтран де Гусман]]. До 18. век, во економијата на подрачјето на Идалдо доминирале рударството и земјоделските поседи. Голем дел од земјоделското производство за време на колонијалниот период било насочено кон добитокот, како што се овци и свињи, како и правење [[пулк]] од домашното растение агава. Сепак, откопувањето сребро, злато и други метали во областа Пачука / [[Реал дел Монте]] би било економски столб на областа во колонијалниот период и во поголемиот дел од периодот на независноста.<ref name="historiaelocal5"/>

И покрај напорите на Шпанија за контрола и евангелизација од 16. век, до 18. век, многу од Отомите и другите домородни групи од областа не биле целосно потчинети, особено во областите Сиера Горда и Сиера Баја. Овие групи и други управувале со значителен успех за одржување на културната, политичката и економската автономија во текот на колонијалниот период. Голем дел од државата сè уште одржува голем број на силни домородни идентитети.<ref name="historiaelocal5"/>

Многумина во Идалго, особено домородците, ја поддржале каузата на [[Мигел Хидалго и Костиillaа|Мигел Идалго и Костија]], обезбедувајќи водачи како Хосе Марија Кореја и Хосе Антонио Магос, и двајцата биле активни во областа на [[Долина Мецкитал|долината Мецкитал]] . Сепак, во државата не се воделе никакви големи битки на [[Мексиканска војна за независност|Мексиканската војна за независност]]. Наместо тоа, биле спроведени голем број помали операции против локалните Шпанци. Кога војната завршила во 1821 година, земјата била поделена на голем број држави. Современата држава Идалго првично била дел од многу голема територија наречена „Мексико“ (која се протегала во сите правци од Мексико Сити), која на крајот се разделила со остатокот што станала модерна [[Мексико|држава Мексико]] . Она што сега е Идалго, првично биле окрузите Тула, Тулансино и Хуејутла на поранешниот ентитет. Државата Идалго не би била формално создадена сѐ до 1860-тите.<ref name="historiaelocal5"/>

== Географија ==
Релјефот на државата не многу рамен. Најниската точка е само на неколку метри надморска височина и највисоката точка е над 3,300 метри надморска височина. Државата е поделена на три географски региони: Атлантската крајбрежна рамнина, [[Сиера Мадри Ориентал|Сиера Мадре Ориентал]] (пл

анински масиви) и [[Трансмексикански Вулкански Појас|Транс-мексиканскиот вулкански појас]], кој содржи највисоки врвови. Секој од овие региони се разликува еден од друг.<ref name="mediofisico4">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|title=Estado de Hidalgo – Medio Fisico|work=Enciclopedia de los Municipios de México|location=Mexico|language=es|trans-title=State of Mexico Physical Geography|archive-url=https://web.archive.org/web/20110616190021/http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|archive-date=June 16, 2011|accessdate=June 7, 2010}}</ref> 
[[Податотека:CanyonSouthPeñaHuasca.JPG|врска=https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:CanyonSouthPe%C3%B1aHuasca.JPG|десно|мини|{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[[Кањон]] јужно од Пења дел Аир, во [[Хуаска де Окампо]], дел од  [[Човекот и биосферата|„]] Баранка де Мецитллин“ биосферните резерви.]]

=== Планини ===
Регионот Сиера Алта е дел од планинскиот систем [[Сиера Мадри Ориентал|Сиера Мадре]], и во умерената климатска зона на државата. Некои од главните врвови на Идалго се наоѓаат тука, вклучувајќи ги Церо дел Агуила, Церо дел Санто Роа и Церо де Агуа Фриа. Исто така, постои и Церо ла Агуја де Калнали, вулканска купа. Многу од пештерите на Идалго се наоѓаат тука, како што се: Текскатет во [[Закуалтипан]] ; Текскапа во Тепехуакан; и Текамахал и Вилакастја во Моланго.

Сиера Баја е исто така сместена во планинскиот венец Сиера Мадре и се одликува со мали рамнини опкружени со каменити врвови. Тука се наоѓаат пет главни кањони, кои ги носат своите имиња од реките што ги формираат, од југ кон север: Амајац, Мезититлан, Амолон, Мезкититалан и Толантонго. Иако е пониска од умерената на Сиера Алта, Сиера Баја сè уште има умерена клима заради силни влажни ветрови кои дуваат од североисток.

Планинскиот венец [[Сиера Горда]] е дел од Сиера Мадре Ориентал, кој се протега северозападно од Идалго и завршува во Сан Луис Потоши. Тоа се претежно планини со вулканско потекло. Тука се среќаваат реките Тула и Моцезума, чии води потоа го пресекуваат кањонот Моктезума, кој има водопади високи до 480 метри.<ref name="regiones3">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|title=Estado de Hidalgo – Regionalización|work=Enciclopedia de los Municipios de México|publisher=Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal|location=Mexico|language=es|trans-title=State of Mexico Regional divisions|archive-url=https://web.archive.org/web/20110616190021/http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/hidalgo/|archive-date=June 16, 2011|accessdate=June 7, 2010}}</ref> 
[[Податотека:TulancingoValleyHuasca3.JPG|врска=https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:TulancingoValleyHuasca3.JPG|мини|Долината{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Тулансино, [[Умерена клима|умерена]] зона.]]

=== Котлини ===
Котлината Тулансино има умерена клима со просечна годишна температура од 15С. Се граничи со Сиера де Тенанго и висорамнините на Апан. Тоа е голема плодна долина со обемно земјоделство.<ref name="regiones3"/> Самиот северен дел од [[Долината на Мексико|Мексиканската Долина]] се наоѓа во рамките на државата, кој е одвоен од областа во која Мексико Сити се наоѓа од серија н

а ниски планини. Овој дел од Долината се протега од Тизајака кон Пачука. Одделена е од долината Мезквитал со Сиера де Теонтланспан и од остатокот од Мексиканската Долина со  Сиера де лос Питос.  Освен шумите на планинските врвови, флората и фауната се оние кои се наоѓаат во повеќе суви области како што се магјуи, јуки, зајаци, армадили и мескитни дрвја.<ref name="regiones3"/>

=== Реки ===
[[Податотека:Rio_mixquiahuala.jpg|врска=https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Rio_mixquiahuala.jpg|десно|мини|{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}[[Реката Тула]], во општината [[Миккијауала|Микскијаула]] .]]
Најголемите реки се [[Реката Тула|Тула]], [[Река Амајак|Амајак]] и Мецтитлан. Други реки во државата се влеваат во овие три, како што се Росас, Куауттлан, Гвадалупе и Саладо, кои се влеваат во реката Тула. Еден исклучок од ова е реката Сан Хуан, која претставува дел од границата на државата со [[Кверетаро]] . Оваа река се влева во реката [[Река Пенуко|Пенуко]] во [[Сан Луис Поотош|Сан Луис Потош]] . Амајак извира во [[Сиера де Пачука]] и тече југоисточно. Реката Мецтитлан започнува на границата на државата со [[Пуебла|државата Пуебла]] и на крајот се влева во езерото Мецтитлан. Главни езера во државата се Мецтитлан, Зупитлан или Тулансинго, Сан Антонио, Пуеб

iја и Каријос. Државата исто така има значителен број на извори на сулфурна и топла вода, како Ла Кантера во Тула, Микскијауал и Вито во Атотонилко, Тефе во Ехидо Тефе, Хумадедес и Диос Падра во Иксмиклпан и Толантонго и Тектакапа во Кардонал.<ref name="mediofisico4"/>

== Клима ==
Постојат три главни климатски услови во државата. Низините се топли со температури кои се зголемуваат дури и 44C во текот на летото на места како што е општината [[Писафлоре]]с . Умерените региони можат да имаат топли денови, но често температурата е умерено со поладни ветрови и облаци. Студените клими доминираат на најголемите височини каде температурите за замрзнување ноќе се вообичаени. Дождот варира од 250 мм годишно до дури 2.800мм годишно. Главниот показател за видот на климата е височината.<ref name="mediofisico4"/> Северниот дел има најниска надморска височина и најтопла клима. Исто така, тоа е најмалиот регион на државата. Вториот регион во просек е околу 800 метри надморска височина и климата е поумерена. Најстудените клими на највисоките области се најнаселени и просечно околу 2.000 метри надморска височина.<ref name="mediofisico4"/> Покрај трите главни географски / климатски региони, државата се дели на голем број подрегиони. Под-регионите ја вклучуваат областа Ла Хуастека. Таа се протега како зелен појас низ дел од државата, а надморска височина не надминува 800 м.н.в. Најголемиот дес се наоѓа во близина на Голфскиот Залив и добива значителна количина на врнежи од дожд.

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Мексико-никулец}}

{{Сојузни држави во Мексико}}

[[Категорија:Идалго| ]]
[[Категорија:Сојузни држави во Мексико]]