Три мечки

Три мечки (исто така Златокосата и трите мечки на англиски јазик и Маша и трите мечки на руски јазик) е популарна англиска бајка за деца преведена на многу јазици во светот. На руски јазик, таа била широко распространета од Лав Толстој. Во најчестата англиска верзија, девојчето се вика Златокоса (англиски: Goldilocks, буквално „Златокоса“). Хероината на Толстој првично немала име и едноставно била наречена „една девојка“ . Подоцна, во руската верзија на приказната, името Маша (кратенка од Марија) му било доделено на девојчето поради сличноста со хероината од популарната руска бајка Маша и мечката.

Историја на создавањето

Златокосата бега од три мечки.
1912 година американско издание.

Современите фолклористи ги следеле корените на англиската верзија на приказната во шкотската приказна за трите мечки и итрата лисица, слична по заплетот. Влегувајќи во куќата на мечките, лисицата заспала во креветот на најмалата мечка, таму ја нашле сопствениците кои се вратиле и таа била принудена да избега. Во бајката, нејзиното име е „итрата лисица“. Ако се погледне назад „кон истокот во основите на бајката“ од (англиски: John D. Batten) верзијата на бајката за името на лисицата од 1894 година, бајката била именувана како (англиски: Scrapefoot) .

Бајката е воведена во книжевната традиција во 1837 година од Роберт Саути како „Приказната за трите мечки“ (англиски: The Story of the Three Bears) . Во неговата верзија, главниот јунак не е лисица, туку „мала старица“ (стара жена) со хулигански карактер. Постои претпоставка дека Саути ја слушал оваа приказна како дете од неговиот чичко Вилијам Талер и како дете го разбрал зборот vixen не во неговото основно значење („лисица“), туку фигуративно („екстремно пргава жена“). Ова, сепак, не објаснува зошто тој ја направил старица.

Во приказната на Саути, три антропоморфни машки мечки, „малата, средна и голема мечка“, живеат заедно во куќа во шумата. Саути ги опишува како добродушни, доверливи, безопасни, средечни и гостопримливи. Секој имал свој сад за каша, стол и кревет. Тие излегле на прошетка во шумата, додека кашата да се олади. Жената била протерана од семејството, бидејќи и било срам за нив. Во различни периоди од историјата е опишана како дрска, со лоша уста, грда, скитник кој заслужува престој во поправна установа. Жената во шумата налетала на куќата на мечките, погледнала низ прозорецот, ѕирнала низ клучалката, ја кренала кваката и кога видела дека нема никој дома таа влегла.

Уште во 1813 година (пред објавувањето во 1837 година) Саути им ја раскажувал својата верзија на приказната на своите пријатели и познаници. Во 1831 година, Еленор Мур (англиски: Eleanor Mure) ја ставила бајката што ја слушнала во поетска форма и му ја подарила во рачно напишан албум на нејзиниот внук Хорас Брок за неговиот роденден. Варијантите на Саути и Мур детално се разликуваат. Мечките кај Саути јадат овесна каша, а кај Мур пијат млеко. Старицата кај Саути нема причина да влезе во куќата, а старата жена кај Мур била навредена кога и било учтиво забрането да влезе. Верзијата на Еленор Мур се покажала и останала најкрвавата во историјата на заговорот. Во сите други верзии, лисица, старица или девојче таа бега низ прозорецот и ништо не е кажано за нивната идна судбина. Кај Мур, во приказната една старица скока низ прозорецот на една висококатница во Рим и паѓа врз една од куполите на катедралата Свети Павле.

Фолклористите (Лона и Питер Опи) во нивната книга „Класични бајки" 1999 укажуваат дека приказната за трите мечки е делумна аналогија на „Снежана“: Изгубената принцеза влегува во куќата на џуџињата, ја пробува нивната храна и заспива во еден од креветите. На начин сличен како кај трите мечки, џуџињата плачат: „Некој седел на мојот стол!", "Некој јадел од мојата чинија! „И некој спие во мојот кревет!". Опи укажува и на сличност со нордиската приказна за принцезата која наоѓа засолниште во пештера во која живеат тројца руски принцови облечени во мечкини кожи.Таа јаде од нивната храна и се крие под креветот.

Важен чекор за доведување на бајката во нејзината модерна форма направил англискиот писател. Во 1850 година, била објавена неговата Ризница на забавни книги за мали деца (англиски: Treasury of Pleasure Books for Young Children). Во неговата верзија на Трите мечки, малото девојче станува херој и се отстранува секој мотив на хулиганство: девојчето се обидува да јаде и спие, едноставно затоа што таа е изгубена во шумата, уморна и гладна. Точното, име на девојчето не е Златокоса, туку Сребренокоса (Silver-Hair). Во предговорот, Кандал го објаснил својот избор.

Откако се појавила во нова форма, хероината честопати ги менувала имињата во зависност од изданијата. Во прво време, нејзината боја на косата била сребрена: Silver-Hair (1850), Silver-Locks (1858), Silverhair (1867). Во едицијата од 1868 година, бојата на косата се променила и девојката станала Golden Hair во верзијата на Goldilocks (буквално златна коса, или, деминутив од оригиналот, Златни кадрици), кој конечно бил одобрен во едицијата од 1904.

Во Русија, приказната се појавила и брзо станала популарна во прераскажувањето и обработката на Лав Толстој. Името на неговата девојка било едноставно „една девојка“, сепак, во англиските верзии на крајот на 19 век, конечното име сè уште не и било решено. Но, сите три мечки добиле имиња: татко им се викал Михаил Иванович, сопругата се викала Настасија Петровна, а нивниот мал син е Мишутка.

Заплет

Едно мало девојче, изгубено во шумата, наоѓа празно живеалиште и влегува таму. Таа открива три предмети со различна големина - чинии, столови, кревети - и се обидува да ги користи, додека два предмети од секој сет се неприфатливи од една или друга причина, третиот е „сосема во ред“. Откако таа ќе заспие, сопствениците се враќаат во живеалиштето - мечок, мечка и мало мече, тие се револтирани што некој им ги допирал работите, а разбуденото девојче уплашено бега низ прозорецот.

Интересни факти

• По аналогија со заплетот на бајката во астрономите што зборуваат англиски, потекнува од терминот Златна зона (Goldilocks Zone) - област околу звезда каде е можно постоење на живот, што не е премногу близу до светлинска и топла, но не премногу далечна и ладна. Исто така слично по значење со него, постои терминот Златни звезди.
• Модернизирана презентација на заплетот на приказната е содржан во поетската збирка од 1982 година „Револтирачки рими“ од Роалд Дал.
• Американската писателка за деца Џен Брет (англиски: Jan Brett ги објавила Три снежни мечки, The Three Snow Bears во 2007 година, заснована на приказната за „Златокоса“. Главниот лик е ескимска девојка Алу-Ки (англиски: Aloo-ki), бајката се одвива на север а мечките се бели .

Телевизиски адаптации

• "Мечиња" (англиски: The 'Teddy' Bears) “Мечињата“ е американски филм од 1907 година во режија на Едвин Портер заснован на англиската бајка „Златокоса“ и „Три мечки“.
• Три мечки е советски цртан филм од 1937 година, заснован на прераскажана бајка од Лав Толстој.
• „Три мечки“ е советски цртан филм од 1958 година, исто така заснован на приказната на Лав Толстој. Главниот лик се нарекува, чудно, Варварушка.
• Во 1962 и 1971 година, во СССР биле произведени филмски ленти засновани на оваа приказна (исто така според верзијата на Лав Толстој).
• Во 1983 година, програмата "Будилник" е покажано музичко толкување на бајката "Три мечки" со учество на Сергеј и Настја Прохановс, танцова група на Големиот детски хор, тренерите Ибрагимов и три циркуски мечки. Музиката за саундтракот е напишана од Григориј Гладков, текстот на Леонид Јахнин .
• Три мечки е советска цртана опера.
• Во медиумската франшиза за деца „Ever After High", една од редовните хероини е ќерка на веќе зрела Златокоса, се вика Плавокоса (англиски: Blondie Lockes. Во нејзино име,како „навивка на коса“ и како „заклучување“. Затоа, нејзиното име може да се преведе како „Руси кадрици“ а нејзиниот главен талент била можноста таа да отвори какви било брави.
• Во ТВ серијата Грим, заплетот на серијата Мечки, остануваат мечките во втората епизода од првата сезона се засновани на бајката Три мечки.
• Анимирана серија „Златокосата и мечката“.

Надворешни врски

• „Приказната „Три мечки" како што ја прераскажал Лав Толстој“. РВБ. Посетено на 2013-03-30.
• „Три мечки. Сценарио по содржината на бајката Л. Н. Толстој во куклениот театар“. Посетено на 2013-03-30.